Kornea Nakli Nedir?

Kornea nakli gözün en dış saydam tabakasını oluşturan korneanın çıkarılarak yerine sağlam dokunun yerleştirildiği operasyondur. Halk arasında göz nakli olarak da ifade edilen işlem tıbbi literatürde keratoplasti olarak adlandırılır.

Kornea göze gelen ışığın ilk kırıldığı saydan bir tabakadır. Görmenin net ve keskin olmasında kilit rol oynayan yapılardan biridir. Kan damarı ve sinir dokusu içermez. Ayrıca gelişimsel olarak ektoderm kökenli bir doku olduğundan dolayı kendini yenileme özelliğine sahiptir. Özellikle kan damarı içermemesi ve kendini yenileme özelliğine sahip olması korneanın nakledilmesine imkân sağlamaktadır. 

Geçmişi 100 yıldan eskiye dayanan kornea nakli günümüzde en sık uygulanan ve başarı oranı en yüksek olan organ nakli çeşitlerinden birisidir. Özellikle ilerleyen teknoloji ve gelişen mikrocerrahi yöntemleri kornea nakli ameliyatlarını da etkilemiştir. 

Kornea Nakli Tipleri

Genel olarak kornea nakli veya keratoplasti olarak adlandırılan operasyon nakledilecek doku ve kullanılan tekniğe göre çeşitlere ayrılmaktadır. Kornea epitel, Bowman tabakası, stroma, descemet zarı ve endotel tabakalarından oluşmaktadır. Nakil operasyonu tam kat olabileceği gibi yalnızca bazı tabakaları içerecek şekilde gerçekleştirilebilir.

Penetran Keratoplasti

Penetran kornea nakli veya penetran keratoplasti (PK) korneanın tam kat olarak sağlıklı doku ile değiştirilmesi işlemidir. Tam kornea nakli olarak da ifade edilebilir. Geçmişten günümüze en sık uygulanan tekniktir. 

Derin Ön Lameller Keratoplasti

Korneanın bazı tabakalarının sağlıklı olması yalnızca hasarlı dokuların nakledilmesi fikrini ortaya atmıştır. Geçmişte kornayı tabaka tabaka nakletmek teknik açıdan kolay olmasa da günümüzde gelişen mikrocerrahi yöntemler buna imkân sağlamaktadır. Derin ön lameller keratoplasti ile kornea nakli tam kat değil sadece ön tabakalarda gerçekleştirilir. Bütünlük bozulmadığı için kanama ve enfeksiyon riskleri en aza inmektedir. Görsel olarak en başarılı sonuçları bu tekniğin verdiği söylenebilir. 

Endotelyal Keratoplasti

Endotelyal keratoplastide korneanın en iç tabakaları olan descemet zar ve endotel tabakasının nakli söz konusurudur. Ön tabakalardan açılan küçük bir açıklık üzerinden işlemler yapılır. Kesi alanı küçük olduğundan dolayı dikiş sayısı azdır. Tam kat nakil söz konusu olmadığından dolayı derin ön lameller keratoplastide olduğu gibi riskleri düşük, iyileşme süreci hızlıdır.

Femtosaniye Lazer Yardımı ile Kornea Nakli

Femtosaniye lazer yardımlı kornea nakli yaklaşık 10 yıldır kullanılan bir yöntemdir. Farklı bir nakil tekniği değildir. Femtosaniye lazer alıcı ve vericide nakledilecek veya çıkarılacak dokuları kesip çıkarmak için kullanılan yöntemdir. Korneaya yapılan kesinin düzgün ve uyumlu olmasını sağlar. Bu sayede iyileşme süreci hızlanırken işlem sonrası yan etkiler en aza indirilmiş olur. 

Kornea Nakli Hangi Durumlarda Yapılır?

Kornea nakli ameliyatı kornea kaynaklı görme bozukluklarının tedavisinde yaygın kullanılan doku nakli operasyonudur. Dünya genelinde kan naklinden sonra en sık yapılan doku naklidir. Kornea nakli görüş kalitesini artırma, bütünlüğü sağlama, tedavi edici ve kozmetik amaçlarla gerçekleştirilmektedir. Kornea nakli gerektiren başlıca durumlar şu şekildedir:

• Keratokonus (korneanın sivrileşerek koni şeklini alması)
• Psödofakik kornea ödemi (ameliyat sonrası korneada sıvı birikmesi)
• Travma ve yaralanmalar
• Başarısız kornea nakli
• Korneal distrofiler (korneanın genetik gelişimsel bozuklukları)
• Keratit (kornea enfeksiyonu)

Göz Nakli Nasıl Yapılır?

Kornea naklinin gerçekleştirilebilmesi için öncelikle uygun donör bulunması gerekmektedir. Donörün alıcıya uyumu ameliyatın başarısında kilit noktadır. Kornea nakillerinin düzenlenmesi için ülke çapında göz bankaları oluşturulmuş ve 2001 yılında Göz bankası ve Kornea Nakli Yönergesi yayınlanmıştır. Donör kornealar genellikle kadavradan yani ölü bireylerden temin edilmektedir.

Yapay kornea nakli keratoplastide kullanılan yöntemlerden bir diğeridir. Ciddi kornea sorunlarının ve travmaların sebep olduğu kornea bulanıklığının birincil tedavisi kornea naklidir. Yapay kornea nakli ise özellikle standart naklin başarısız olduğu kişilerde, ciddi kimyasal yanıklarda alternatif bir yöntem olarak kullanılmaktadır.

Kornea Nakli Ameliyatı

Kornea nakli ameliyatı kişinin özelliklerine göre çoğunlukla genel anestezi, nadiren de lokal anestezi altında uygulanır. Hasta anestezi altında olduğundan dolayı ağrı hissetmez. Hasarlı kornea Femtosaniye lazer veya diğer yöntemlerle kesilir. Donör kornea yerleştirilerek özel mikro ipliklerle dikilir.

Kornea damarsız bir doku olduğundan dolayı genellikle uyum problemi yaşanmaz. Ancak bazı durumlarda alıcı dokuyu reddedebilir. Bu durumda kornea saydamlığını yitirdiğinden dolayı kornea nakli sonrası görme oranı istenilen seviyeye ulaşamayacaktır. Naklin tekrarlanması gerekebilir.

Ameliyattan sonra 1 gün kadar koruyucu gözlük kullanılmaktadır. Hastanede yatış süresi kişinin diğer hastalıkları ve ameliyatın türüne göre farklılık gösterebilir. Normal şartlarda ameliyattan 4-5 gün sonra taburcu olunabilir. Kişinin normal hayatına dönmesi 2-3 haftayı bulabilir. 

Kornea nakli olanlar rutin kontrollere aksatmadan devam etmelidir. Kişinin herhangi başka bir problemi olmaması durumunda kontroller 1. gün, 1. hafta ve 1. ayda yapılır. Ardından 6 ayda bir kontroller devam eder. Rutin kontroller dışında gözde yanma, batma, ağrı gibi belirtilerin ortaya çıkması durumunda doktorunuza haber vermeniz gerekmektedir.

Kornea Nakli Sonrası Dikkat Edilmesi Gerekenler Nelerdir?

Göz nakli ameliyatı sonrasında tam iyileşmenin sağlanması ve görmenin netleşmesi zaman alacaktır. Ameliyattan 3 hafta sonra işe, 2 hafta sonra okula dönüş yapılabilir. Anca bu süreçte kişinin dikkatli olması ve gözünü koruması gerekir.

Göz Damlası ve Koruyucu Gözlük Kullanımı

Kornea nakli sonrası doku reddi ve enfeksiyon riskinin oluşmasını önlemek amacıyla göz damlaları kullanılmaktadır. Göz damlasının kullanım süresi yaklaşık 1 yıldır. Ayrıca göze toz, yabancı cisim kaçmasını önlemek amacıyla koruyucu gözlük kullanımına özen göstermek gerekir.

Su Teması

Kornea nakli ameliyatından sonra 1 hafta süreyle gözün suyla temasından kaçınılmalıdır. Özellikle duş alırken ilk bir hafta boyundan aşağısı yıkanmalıdır. 1. hafta muayenesinde sorunla karşılaşılmaması durumunda normal banyo yapılabilir.

Fiziksel Aktivite

Ameliyat sonrasında 1 ay süre ile ağır egzersizlerden kaçınmalı, yük kaldırmamalı, baş aşağı eğilmemeli ve karın kaslarını zorlayacak egzersizler yapılmamalıdır. İkili mücadeleye dayalı çarpma riski taşıyan sporlar yerine yürüyüş, atletizm gibi sporlar 1. aydan itibaren yapılabilir. Enfeksiyon riskine karşı 1-1,5 yıl yüzme ve havuz sporlarından kaçınılmalıdır.

Kornea Nakli Riskleri

Kornea nakli sonrasında görülebilecek risklerden en önemlisi doku reddidir. Düşük bir ihtimal olarak doku uyuşmazlığı ortaya çıkarsa gözde kızarıklık, yanma ve batma hissi, ışığa hassasiyet gibi sorunlar ortaya çıkar. Kornea naklinde doku reddi genellikle steroid damlalar ile tedavi edilmektedir. Tedavi edilemeyen doku uyuşmazlıklarında kornea saydamlığını kaybedeceğinden dolayı naklin tekrarlanması gerekir.

Kornea nakli sonrası ortaya çıkabilecek bir diğer risk ise dikiş ipliğine bağlı astigmatizmdir (bulanık görme). Ameliyat sonrası astigmat farklı oranlarda ortaya çıkabilir. Astigmatın oranına bağlı olarak dikiş iplerinde düzenleme ve lazerle çizme gibi işlemler yapılabilir. Kornea nakli sonrası görme hemen netleşmez. 1 yılın ardından astigmata neden olan dikişlerin de alınmasıyla net görme sağlanır.

Kornea naklinin diğer riskleri ise birçok girişimsel operasyonda ortaya çıkabilecek kanama ve enfeksiyon riskidir. Kanama seyrek görülen fakat ciddi bir problemdir. Kısmi veya tam görme kayıplarına sebep olabilir. Bununla birlikte glokom dediğimiz halk arasında göz tansiyonu olarak bilinen duruma da neden olabilmektedir.