Kortikosteroid Nedir?
Kortikosteroid astım, artrit ve farklı cilt hastalıklarıyla birlikte otoimmün rahatsızlıkların tedavisinde kullanılan bir ilaç türüdür.
Kortikosteroid astım, artrit, farklı cilt hastalıkları ve otoimmün rahatsızlıkların tedavisinde kullanılan bir ilaç türüdür. Kortikosteroidler insan üzerinde adrenalin salgılayan bezlerin üretmiş olduğu faydalı bir hormon olan kortizol benzeri sentetik bir ilaç türüdür. Birçok bilim adamına göre kortikosteroidler vücutta oluşan iltihaplanmayı azaltır ve bağışıklık sistemi üzerinde olumlu yönde baskı kurarak çalışmasını iyileştirir.
Kortikosteroid hormonlar daha çok vücutta metabolizma, kan basıncı, iltihaplanma ve kemik oluşumu üzerinde etkili olur. Bu hormonlar, vücut zarar gördükten sonra bu zararın tedavi edilmemesi durumunda aşırı iltihaplanmayla sağlıklı olan dokulara da ciddi zarar verirler. Bununla birlikte vücudun farklı noktalarında kızarıklık, şişkinlik ve ağrıya sebep olurlar.
Kortikosteroid Yan Etkileri
Kortikosteroid kullanımı, ciddi sağlık problemlerinin çözümü için kurtarıcı niteliğindedir ancak bazı durumlarda yan etkilere sebebiyet verebilmektedir. Yan etkiler vücudun farklı organlarında ve sistemlerinde kendini gösterebilmektedir. Bunlar aşağıdaki şekilde açıklanabilir:
Mide ve Bağırsak Sistemi Üzerindeki Etkileri
Kortkosteroid tedavisinin kaçınılmaz olduğu durumlarda belirlenen ilaçlar mutlaka hekim kontrolünde ve hekim tavsiyesiyle kullanılmalıdır. Ölçüsüz kullanılan kortikosteroidler mide ülserini tetikler ve midenin delinme riskini artırır. Bu yan etkiyi azaltmak amacıyla ilaçlar yemekle birlikte alınmalı ve aç karnına tüketilmemelidir. Uzun süreli ilaç kullanımı söz konusuysa hastaya mide koruyucu ilaç da verilmelidir.
Kas Sistemi Üzerindeki Etkileri
Kortikosteroid tedavilerinde gerekli ilgi ve alaka gösterilmediği durumlarda kemik erimesi gibi durumlar görülür. Bununla birlikte lokal kortikosteroid uygulanmasında ise kas sistemi üzerinde olumlu etki yapan ilaçlar ölçüsüz bir şekilde kullanıldıklarında kas ağrılarına da sebep olur. Tedavinin başlangıcında anlaşılamayan kemik erimesi yıllar geçtikçe kendini gösterir. Kemik erimesinin ilk belirtisi ise tedavinin başlangıç süresinde 6 ile 12 ay içinde görüldüğü belirtilmektedir.
Göz Üzerindeki Etkileri
Kortikosteroid tedavisi göz üzerinde basıncı artırarak katarakt probleminin ortaya çıkmasına sebep olur. Özellikle çocuk hastalarda ortaya çıkan durum kişilerin göz sağlığının kortikosteroid tedavisine vereceği cevaba göre de ortaya çıkabilir. Bu çerçevede tedaviye başladıktan sonra her 6 ayda bir göz muayenesine gitmek önerilir.
Metabolizma Üzerindeki Etkileri
Şeker hastalarının kortikosteroid tedavisinde daha dikkatli olması gerekir. Kortikosteroid tedavisi kan basıncını artırarak şeker hastalarının şekerinin yükselmesine sebep olur. Bu sebeple şekerin kontrolü daha zordur. Bu çerçevede şeker hastalarında kullanımı yakından takip edilerek olası yan etkilere karşı tedbirli olunmalıdır. Bununla birlikte şeker hastalarının kortikosteroid tedavilerinin tamamlanmasından sonra şeker durumları tedavi öncesi duruma geri döner.
Dermatolojik Etkileri
Kortikosteroid tedavisinde kullanılan topikal kortikosteroidler dermatolojik hastalıklar üzerinden oldukça etkilidirler. Bununla birlikte kortikosteroidler bazı hastalarda deride çatlama ve morarmaya sebep olur. Vücudun yağ dokusunu zayıflattığı için derinin incelmesine de sebep olan kortikosteroid tedavisi vücuttaki yaraların iyileşmesini de geciktirir. Bunu önlemek için birçok otorite bol miktarda C vitamini tüketilmesini tavsiye etmektedir.
Kortikosteroid Tedavisinde Beslenme
Kortikosteroid tedavisine başlanan hastalar özel beslenme koşullarına tabi tutulurlar. Vücuda alınan gıdaların alınan ilaçlarla çatışmaması konusunda hassasiyet gösterilen beslenme durumları uzman diyetisyenler tarafından belirlenen listelere göre yapılır. Bu çerçevede kortikosteroid enjeksiyonu alan hastalar aşağıdaki beslenme koşullarına azami ölçüde dikkat etmeliler:
- Vücuda verdiği zararları tıbbi açıdan da kanıtlanan alkol, sigara ve kafein gibi zararlı maddelerin tüketilmemesi gereklidir.
- Vücudun tuz ihtiyacından fazlasını tüketmek zararlıdır. Kan basıncının yakından takip edilmesi ve tedavi süreci boyunca kilo takibi yapılmasına özen gösterilmelidir.
- Kortikosteroid tedavisi alan hastaların kalsiyum zengini olan besinleri tüketmesi gerekir. Bununla birlikte ek olarak kalsiyum ve D vitamini desteği de sağlanabilir.
- Beslenme listelerinde az yağlı yiyeceklerin daha fazla olması. Katı ve donmuş yağ tüketimini azami ölçüde azaltmak gerekir.
- Protein bakımından zengin besinlerin tüketilmesinin yanında günlük bedensel egzersizlerin ihmal edilmemesi gerekir.
- Vücuda alınan karbonhidratların ölçülü bir şekilde alınması bol şekerli ve bol tuzlu yiyeceklerden uzak durulması gerekir.
Kortikosteroid ile İlgili Sıkça Sorulan Sorular
Kortikosteroid ne işe yarar?
Kortikosteroid bir ilaçlı tedavi yöntemidir. Oral yola ve enjekte edilerek alınan ilaçlar sayesinde iltihaplanma, kas ağrısı ve romatizmal hastalıkların tedavisinde kullanılır. Oral olarak kullanılan kortikosteroidler vücuttaki iltihabın azaltılması için tercih edilirken, enjeksiyon yoluyla kullanılanlar ise eklemlerdeki iltihaplanma ve ağrıyı gidermek için tercih edilir.
Kortikosteroid neden ve niçin kullanılır?
Kortikosteroidler tedavi amaçlı kullanılan ilaçlardır. Aşağıda belirtilen hastalıkların tedavisi için kullanılırlar.
- Addison Hastalığı
- Hipofiz bezi hastalıkları
- Ülseratif Kolit
- Crohn hastalığı
- İnflamatuar Bağırsak Hastalıkları
- Temporal arterit
- Astım
- Alerjik rinit
- Egzama ve kurdeşen gibi cilt hastalıkları
- Alerjik rahatsızlıklar
- Sedef hastalığı
- Organ nakli
- Lösemi, lenfoma gibi kanser tedavileri
- Romatizmal rahatsızlıklar.
Kortikosteroid ilaçlar nasıl kullanılır?
Kortikosteroid ilaçlar vücudun dinç olduğu sabah saatlerinde kullanılması önerilir. Bu sayede vücuda alınan ilaçlar vücut üzerinde daha az yan etkiye sebep olabilir. Ayrıca sabah erken saatlerde alınan kortikosteroidler vücudun hormon dengesinin korunması açısından da önemlidir. Bununla birlikte kortikosteroid tedavisi alanların tedaviyi sonlandırmak için ilaç dozuna göre hareket etmeleri gerekir. Bir anda sonlandırılan tedavi vücudun hormon dengesi üzerinde kalıcı olumsuz hasarlar bırakabilir.
Kortikosteroidin faydaları nelerdir?
Kortikosteroid tedavisi otoimmün rahatsızlıklar başta olmak üzere cilt rahatsızlıkları ve çeşitli kanser hastalıklarında da etkili olan bir tedavi yöntemidir. Bu çerçevede bazı durumlarda oral yolla kullanılan ilaçlar daha farklı durumlarda ise vücuda enjekte edilerek kullanılabilir. Bununla birlikte kortikosteroidler vücut genelinde iltihaplanmayı önler, romatizmal hastalıkların tedavisinde faydalıdır ve kas ağrılarının giderilmesinde etkilidir. Ayrıca bağışıklık sistemi üzerinde onarıcı etki yaparak vücut sağlığının iyiye gitmesini sağlar.
Kortikosteroid tedavisinin riski var mı?
Kortikosteroid tedavisinde belirli yan etkiler görülebilir. Yapılan araştırmalar bazı kronik hastalarda vücutta sıvı tutma, yüksek tansiyon ve kilo alımına sebep olabilir. Bunun yanı sıra kortikosteroid ilaçlarının uzun süre kullanımı gözde katarakt hastalığına sebep olur. Ayrıca şeker hastalarında kullanımı ise kan şekerinin yükselmesine sebep olur. Bağışıklığı baskılan kortikosteroidler, kişilerin enfeksiyona olan yatkınlığını arttırmaktadır. Sürekli kortikosteroid kullanan hastaların aşılama ile bağışıklık kazanması sağlanmalıdır. Kemik erimesine sebep olacağından ötürü mutlaka doktor kontrolleri dahilinde alınmalı ve kemik erimesinin takibi için 6- 12 ayda bir kemiklerin mineral yoğunluğunun takibi sağlanmalıdır.
Kortikosteroidin psikolojik etkisi var mıdır?
Kortikosteroid tedavisi için kullanılan ilaçların hasta üzerinde ilaçların dozuna göre endişe bozukluğu, uykusuzluk ve gözle görülür ruh hali değişikliğine sebep olur. Bununla birlikte alınan dozun düşürülmesi durumlarında da bazı hastalarda depresyona varan rahatsızlıklar görülür. Yine yüksek dozda ilaçları kullanmaya devam etmek, bulantı, kusma, görme bozukluğu gibi rahatsızlıklara sebep olur.
Kortikosteroid tedavisi alan kişi nasıl beslenmelidir?
Kortikosteroid tedavisi alan kişilerin uzman bir diyetisyen eşliğinde beslenme listeleri yaparak gıdalanması gerekir. Vücut açısından hassas olan ilaçların kullanılması bazı gıdalarla çatışma yaşatabilir. Bu sebeple alkol, sigara ve kafein içeren gıdalardan uzak durulmalıdır. Karbonhidrat bakımından zengin olan aşırı yağlı, aşırı şekerli ve tuzlu yiyeceklerden uzak durmalı protein ve kalsiyum açısından zengin olan besinler tüketilmelidir.
Kortikosteroidin gebelik üzerinde etkisi var mıdır?
Kortikosteroid tedavisinde kullanılan ilaçlar gebelik döneminde anne karnındaki bebeğe az miktarda etki yapmaktadır. Yapılan araştırmalar bunu ortaya koymuştur. Bununla birlikte kortikosteroid tedavisi alan hamilelerde yüksek tansiyon ve şeker hastalığı riski artmaktadır. Doğum sonrasında bebeğini emziren anneler için kortikosteroid ilaçlar bebeğin emzirilmesine engel teşkil etmez. Yine de ilaç alımından 4 saat sonrasında emzirme yapılması önerilmektedir. Doğum yaklaştığında yüksek dozda kullanılan ilaçlar bebeğin böbrek üstü bezlerinde baskıya yol açabilir.