Koulrofobi

Koulrofobi Nedir?

Halk arasında palyaço fobisi olarak bilinen durumun bilimsel adı olan koulrofobi palyaçolardan korkmak anlamındadır. 

Palyaço korkusundan bahsetmeden önce palyaço tarihinden ve palyaçonun toplumdaki rolünden bahsetmek gereklidir.

Palyaço terimi Türk Dil Kurumu tarafından şöyle tanımlanmıştır; “ Kendisini seyreden kişileri güldüren, eğlendiren, acayip kılıklı, yüzü aşırı boyalı oyuncu” 

Yukarıdaki terimden de anlaşılacağı üzere palyaçonun esas amacı kendisini izleyen kimseleri eğlendirmektir. Fakat bazı durumlara bağlı olarak palyaçolar kimi zaman kimi kişiler tarafından korkutucu bulunabilir. 

Tarihte bilinen ilk palyaço Joseph Grimaldi’dir. Joseph Grimaldi, eğlenceli tavırlarıyla insanları güldürmeyi başarsa da aslında zorlu bir hayatı olmuş insanlardan biridir. Yaşamındaki tüm zorlukları bir kenara bırakarak büründüğü palyaço rolü ile insanların hayatına onu izledikleri süre boyunca mutluluk katmayı amaçlamıştır. 

Aslında palyaço korkusu da tam olarak bu şekilde ortaya çıkmaktadır. Tüm ruhsal buhranlarını yüzündeki abartılı boyamalarla gizleyebilmektedirler. Bu da insanların bilinçdışına ittikleri bilinmezliğin yarattığı gerginliği tetiklemektedir. 

Koulrofobi Belirtileri

Koulrofobi(palyaço fobisi) olan kişiler palyaço ile karşı karşıya kaldıklarında fobik durumlar ortaya çıkarmaktadır. Bu kişilerde fizyolojik ve psikolojik belirtiler görülmektedir. Fiziksel olarak görülebilecek belirtiler; 

• Kişide kalp atışında hızlanmalar görülebilir. Palyaço ile karşı karşıya kalan bu kişilerde sinir sistemindeki bir dizi değişiklik sonucu kalbin çalışması hızlanır. Bu kişilerde tabir yerindeyse yürek dışarı fırlayacak gibi belirgin bir şeklide atımını hızlandırır. 
• Bu kişilerde nefes alıp vermede hızlanmalar olur. Kişinin aldığı nefes yeterli gelmeyebilir. Bu da kişide daha çok nefes alıp verme durumunu açığa çıkarır. 
• Bu kişiler korkulan nesneyi yani palyaçoları gördüklerinde titremeye başlarlar. Bu da yine vücutta değişen sinir sistemi mekanizmaları nedeniyle meydana gelir. 
• Koulrofobisi olan kişiler palyaçoları gördüklerinde istemsizce bağırmaya ve palyaçodan uzaklaşmaya çalışırlar. 
• Koulrofobisi olan kişilerde terleme, gözlerde kararma, sesleri işitememe gibi durumlar da görülebilir. 

Koulrofobiye bağlı olarak palyaçoyla karşılaşma anında kişide görülebilecek psikolojik belirtiler ise şöyledir;

• Palyaço fobisi olan kişide kaçınma davranışları görülebilir. Palyaçoların olabileceği ortamlardan uzak durma veya palyaçolarla karşılaşma anlarında hızla ortamdan uzaklaşmalar gözlenebilir. 
• Kişide palyaçolarla bir arada olmaya karşı oldukça anksiyotik hisler meydana gelir. Kişi huzursuzluk hisseder. Kişi kendini telkin edemez. 
• Palyaço fobisi olan kişilerde yaygın görülebilecek bir diğer psikolojik tepki de kişinin agresyon göstermesi olabilir. Bulunduğu ortamı terk etmeye çalışır. Kendini ortamda kalmaya zorlayan kişilere karşı sert tepkiler gösterebilir.

Yukarıda sayılan tüm bu şikayetler sonucunda palyaço fobisi olan kişinin yaşam kalitesinde düşmeler gözlendiği de unutulmamalıdır. 

Koulrofobi Nedenleri

Koulrofobi yani palyaço fobisinin görülmesinde pek çok etmen rol oynayabilir. Palyaço fobisi üzerine yapılan araştırmalar çoğu psikiyatrist- psikoloğu ortak noktaya getirmiştir. Yapılan araştırmalar içerisinde en dikkat çekici açıklama Psikolog Elan Barenholtz tarafından yapılmıştır. Barenholtz’un koulrofobi hakkındaki fikri şöyledir; “İnsanlar, maske gibi birinin yüzünü saklayan herhangi bir şeyi rahatsız edici bulurlar. Çünkü bu, o kişinin kimliğini ve duygusal durumunu anlayabilmeyi de maskeler. Birinin güvenilir biri olup olmadığını, kızgın mı yoksa mutlu mu, tanıdığımız bir olup olmadığını anlamak için ilkin o kişinin yüzüne bakarız. Ağır yapılmış bir yüz makyajı, hele ki yüze bir gülümseme de çizilmişse bu durum, kişi hakkındaki bilgilerin çoğunu anlaşılmaz hale getirir.” 

Barenholtz’un fikirlerinden yola çıkarak açıklamak gerekirse kişilerde palyaçoya karşı korku oluşmasının temel nedenlerinden biri insanların iletişim halinde olduğu kişiler hakkında bilgi sahibi olmak istemeleridir. Palyaçolarda ise bu durum imkansız hale gelir. Çünkü palyaçodaki abartılı hareketler, kıyafetler ve yüz makyajı sonucunda palyaçonun kişisel özelliklerinin bilinmesi imkansızlaşır. 

Palyaçonun yüzündeki gülümseme, burnundaki büyük kırmızı aksesuar palyaçonun gerçek duygularını anlamakta güçlüğe neden olur. Yaşamımızda iletişim halinde olduğumuz diğer insanlar yüzüne bakıldığında duygularını açığa çıkaracak şekildedirler. Bunu kişilerdeki duygular ve mimikler ile anlarız. Fakat palyaçoda bu anlaşılmaz. 

Palyaçolara karşı olan korkunun bir diğer nedeni de palyaçoların hareketlerinin ve yapacaklarının kestirilmez oluşudur. Aniden yapacağı bir hareketle kişileri güldürme ve şaşırtma amaçlı olan palyaçoların bu özelliği nedeniyle kişi, palyaçonun bir sonraki adımını kestiremez. Bu da insanlarda palyaçolara karşı bir korku oluşturabilir. 

Palyaçolardan korkulmasına neden olarak sayılabilecek bir diğer durum da filmlerde, dizilerde ve kitaplarda işlenen kötü palyaço karakterlerdir. Bu duruma verilebilecek en popüler örnek Stephen King’in “It” yani “O” kitabındaki kötü olan başkarakterin palyaço olması sayılabilir. Kitap ardından dizi ve filmlere de konu olan körü palyaço karakterler sonucunda insanlarda bilinçdışında palyaçoların yansıması kötü olmuştur. 

Koulrofobiye neden olarak gösterilecek bir diğer durum da palyaçolarla ilgili korkutucu haberlerin duyulmasıdır. Buna örnek olarak bir dönem palyaçoluk yapan John Gacy isimli katilin çocukları kaçırıp tecavüz etmesi ve ardından öldürmesi olayıdır. Bunun dışında bir dönem özellikle Amerika ve İngiltere’de ortaya çıkan ve insanları palyaço kılığına girip korkutmayı amaçlayan bir akımın baş göstermesi de kişilerin palyaçolara bakışını etkilemiştir. Bu da bazı insanların palyaçolardan korkmasına hatta bunu fobiye dönüştürmelerine neden olmuştur. 

Koulrofobi Teşhisi

Palyaço fobisi psikiyatride özgül fobiler alt başlığında incelenen bir hastalıktır. Özgül fobisi olan kişiler içerisinde her ne kadar yaygın olarak görülmeyen bir tür olsa da teşhisi oldukça basit olan fobilerden biridir. Palyaço fobisi olan kişiler genellikle yaşam kalitelerinde düşüş görülmesi ile psikiyatra başvurular. Bu kişilerin sık sık palyaçoya maruz kalacağı ortamlara girmesi gerekebilmektedir. Tedavi için başvuru da en çok bu koşullarda olmaktadır. 

Psikiyatr başvurusu ile hastalığı kabul ediş ve tedavi isteme aşaması gelmiş olur. Palyaço fobisinde teşhiste özellikle hastadan alınacak ayrıntılı bir hastalık öyküsü(anamnez) oldukça faydalı olacaktır. Anamnezde hastaya palyaço korkusunun ne zamandır olduğu, tetikleyici bir olay yaşayıp yaşamadığı, palyaço ile karşılaşmada kişide meydana gelen fiziksel ve ruhsal değişiklikleri sorgulamak gerekir. Hastaya özgül fobilerin teşhisinde etkili olan fobi testleri de yapılabilir. Bu testlerde özellikle belli sorular sorarak cevapların değerlendirilmesi esas alınır. 

Hastaya fobisi ile ilgili resimler göstererek verdiği tepkiler değerlendirilir. Palyaço fobisinin teşhisinde hastanın ve çevresindekilerin beyanı da oldukça önemlidir. 

Koulrofobi Tedavisi

Koulrofobi hastalığının teşhisinden sonra tedavi aşamasına geçilir. Genellikle toplumda özgül fobisi olan insanların doktor başvurusu oldukça düşüktür. Bunun nedeni; kişinin fobisinden uzak durarak fobiye bağlı şikayetlerinin ortaya çıkmasını engellemesidir. Palyaço fobisi olan kişilerde bunu palyaçoların olabileceği aktivitelerden veya ortamlardan uzak durmaları şeklinde görürüz. Palyaço fobisi için tedavi amaçlı gelen kişi sayısı da oldukça azdır. Çoğunlukla bu fobiye sahip kişilerde bulunan başka psikiyatrik sorunlar nedeniyle doktor başvurusu esnasında fark edilir. Çoğu zaman kişiler bu fobi için tedavi gerekmediğini de düşünebilir. Bunda özellikle kişinin kendi kendine çeşitli kısıtlamalarla palyaçolardan uzak durması sonucunda fobik şikayetleri yaşamaması etkili olur. Ne zaman ki kişide yaşam kalitesi ciddi anlamda düşmeye başlar o zaman kişi psikiyatra başvurur. 

Tedavide özellikle bilişsel davranışçı terapinin kullanıldığı görülür. Burada kişi ile baş başa görüşmeler veya aynı sorunun yaşayan başka insanlarla bir arada olabileceği grup terapileri uygulanabilir. 

Tedavide uygulanan bir diğer metot da maruz bırakmadır. Bu yöntemde kişinin palyaçoya aşamalı olarak maruz kalmasına çalışılır. Örneğin bir süre palyaçolarla ilgili resimler gösterilebilir. Ardından uzak mesafeden başka kişilerin de hastaya refakat etmesi ile palyaço ile iletişim kurdurulur. Daha sonraki süreçlerde mesafe kısaltılarak iletişim ortamı yaratılır. Hasta bu durumu tolere edebiliyorsa ardından tek başına palyaço ile iletişime geçmesi sağlanmaya çalışılır. 

Tüm bu terapiler dışında kişide palyaço fobisi oldukça şiddetli seviyelerdeyse ilaç tedavisi de psikoterapiye ek olarak kullanılabilir. Fakat özgül fobilerde ilaç tedavisinin kullanım alanının oldukça kısıtlı olduğunu da unutmamak gerekmektedir. Bu durumda kullanılabilecek ilaç grubunu özellikle anksiyolitikler oluşturur. Ayrıca kişide ek olarak depresyon şikayeti de görülebilmektedir. Bunun için de antidepresan ilaç grupları kullanılabilir. 

Koulrofobi Tedavi Edilmezse

Palyaço fobisi psikiyatride özgül fobiler alt grubunda bulunan fobilerden biridir. Bu fobide kişide yoğun şekilde palyaçolardan korkma durumu söz konusudur. Bu kişiler genellikle kendi kendilerine uygulayacakları yöntemlerle fobik şikayetlerin açığa çıkmasından sakınabilirler. Palyaço fobisi olan kişiler özellikle palyaçoların olacağı ortamlardan uzak durarak veya palyaçoların katılacağı aktivitelere katılmayarak bu fobinin açığa çıkmasını engellerler. Fakat belli bir süre sonra özellikle şiddetli boyutlardaki fobik hastalarda yaşam kalitesindeki bozulmanın yanında depresif şikayetler boy gösterebilir. Bu aşamada bir uzman desteği gerekebilir. Bunun dışında daha hafif boyutlardaki palyaço fobisinde kişinin tedavi almasına gerek olmayabilmektedir. Fakat bu durumda da daha sonrasında kişideki kaçınmalara bağlı olarak başka psikiyatrik şikayetler görülebileceği unutulmamalıdır. 

Koulrofobiye Ne İyi Gelir?

Palyaço fobisine en iyi gelecek durum kişinin bu rahatsızlığını kabullenip psikiyatrik destek ile bunu aşmaya gönüllü olmasıdır. Çünkü genellikle bu kişiler psikiyatrik tedaviye başvurmadan kaçınma yöntemi ile fobiye bağlı belirtilerin görünmesini engellerler. Fakat belli bir aşamadan sonra bu kaçınma davranışının kişide başka psikiyatrik ve sosyolojik sorunlara yol açacağı unutulmamalıdır. 

Palyaço fobisine iyi gelebilecek başka bir durum da özellikle kitle iletişim araçlarında palyaçolarla ilgili yapılan korkutucu filmlerin izlenmemesidir. Bu kişide bilinçdışı bir korku oluşturabilecektir. Bu tür konuların televizyonlarda veya kitaplarda yer edinmemesi de bu fobinin oluşumunu engellemede faydalı olabilecektir. 

Koulrofobiye Ne İyi Gelmez?

Koulrofobide kişinin veya çevresinin yanlış uygulamaları fobinin şiddetlenmesine neden olabilir. Buna, kişinin bilinçsiz bir şekilde palyaçoya maruz bırakılması örnek olarak verilebilir. Uygun olmayan metotlarla kişiyi palyaçoya maruz bırakmak fobiyi daha da şiddetlendirebilir. Ayrıca kişinin tedavi istemesini de engelleyebilir. 

Yanlış olan bir diğer durum da kişinin bu fobisinin çevresi tarafından küçümsenmesidir. Kişinin fobisinin çevresi tarafından inandırıcı bulunmaması ve alay konusu olması kişinin rahatsızlığını kabul edip tedaviye başlamasını engelleyebilir. 

Koulrofobide Kullanılabilecek İlaçlar

Palyaço fobisinde genellikle ilaç tedavisinin yeri oldukça sınırlıdır. Özellikle sakinleştirici ilaçların kullanımı önerilmemektedir. Çünkü kişinin fobisi ile her karşılaşmasında ilacı kullanmasıyla kişide başa çıkamama durumu görülür. Fakat kişide ek psikiyatrik bozukluklar görülebilecektir. Bunlar için ilaç tedavisine başvurulabilir. Özgül fobilere genellikle depresyon eşlik etmektedir. Bunun için psikoterapiye ek olarak ilaç tedavisi kullanılabilir. Antidepresanlar bu durumda faydalı olacaktır. 

Palyaço fobisinde kişide anksiyete durumu da sık görülür. Bu durumda da anksiyolitik ilaçların tedaviye eklenmesi gerekir. 

Koulrofobi için Hangi Doktora Gidilir?

Koulrofobi yani palyaço fobisinin kişinin yaşamını tehlikeye atan bir tarafı olmasa da kişide özellikle yaşam kalitesini bozarak olumsuzluklar oluşturmaktadır. Bu nedenle bu konuda rahatsızlık duyan kişilerin doktora başvurmaları gerekmektedir. Kişide özellikle ortaya çıkaracağı fiziksel şikayetlerle olumsuzluklar yaratabilecek bir durum olan koulrofobi uygun yöntemler uygulanarak tedavi edildiğinde başarı oranı oldukça yüksek psikiyatrik sorunlardan biridir. 

Palyaço fobisinin kişide oluşturduğu kaçınma davranışları, agresyon ve anksiyete hisleri ve kişide meydana getirdiği nefes darlığı, kalp atımının hızlanması gibi şikayetlerle doktora başvurmaya karar veren kişinin başvuracağı bölüm Psikiyatri bölümüdür. Burada psikiyatr tarafından koulrofobi teşhisi konulduktan sonra tedavi aşamasına geçilebilir.