Kreatin Fosfat

Kreatin Fosfat Nedir?

Fosfokreatin olarak da bilinen kreatin fosfat; vücut tarafından doğal olarak üretilerek böbrekler yoluyla atılan bir aminoasit atığıdır. Kaslara enerji sağlayan kreatin fosfat, vücudun enerji deposu gibidir yani bir nevi pil görevi görür. Çünkü ATP fosfat grubunu parçalarken açığa çıkan enerji kasların çalışmasını sağlar.

Kreatin Fosfat Normal Değerleri Kaç Olmalı?

İdrar ve kanda bulunan bu atık molekül, kas enerji üretimi için gerekli olan yüksek derecede fosfat içeren kreatinden sentezlenirken, vücut için kritik bir değere sahiptir. Günlük olarak vücuttaki kreatininin %2’si kreatinine dönüşürken, bu atık madde kan dolaşımıyla böbreklere taşınır. Böbrekler ise bunun büyük bir bölümünü filtreleyerek idrar yoluyla vücuttan atar. Bunun yanında kişinin sahip olduğu kas kütlesi sabittir, günden güne değişmez, dolayısıyla kreatinin düzeyleri de aynı seyreder.

Yetişkinlerde kreatin fosfat normal değerleri erkeklerde ve kadınlarda farklılıklar gösterir. Çünkü erkeklerin kas kütle yoğunluğu kadınlara göre daha büyüktür. Bunun yanında bu değerler zayıf olan kişilerde ve yaşlılarda daha düşük seviyelerdedir. Bu değerler erkeklerde desilitre başına (dL) ortalama olarak 0,6 ila 1,2 miligram (mg) arasında olurken, kadınlarda ise desilitre başına 0,5 ila 1,1 miligram şeklindedir.

Kreatin Fosfat Nasıl Ölçülür?

Vücutta kan dolaşımı içerisinde her zaman bir miktar kreatin bulunurken, bu atık maddenin seviyelerinde yükselme olduğunda, böbrekte fonksiyon bozukluğu olduğuna dair bir işarettir. Kreatinin ölçümü, idrar ve kan testleri şeklinde iki farklı şekilde yapılabilir. Bu testlerden kanda bakılan serum kreatinin testi iken, idrardan bakılan ise kreatinin klirensi testi olarak bilinir.

Kan ve idrardaki kreatin fosfat seviyelerini belirlemek için yapılan testler uygulanırken, özel bir hazırlık yapılmasına gerek yoktur. Ancak kullanılan reçeteli ilaçlar ve takviyeler hakkında uzmana bilgi vermek yararlıdır. Çünkü alınan ilaç ve takviyeler kreatin fosfat değerlerini yükseltebilirken yanlış tanı konmasına neden olabilir.  

İdrar tahlilinde ise 24 saatlik değerler alınırken, daha hassas sonuçlar alınmasında bu test daha etkilidir. Ayrıca kreatinin testleri yapılırken aynı zamanda BMP (Biyokimyasal Metan Potansiyeli) testi, Bun (kan üre nitrojen) testi, CMP (Kapsamlı Metabolik Panel) testi gibi farklı kan testleri de yapılması gerekebilir. Bu şekilde kreatinin yüksekliği veya düşüklüğüne dair daha kesin bilgiler sağlanabilir.

Hamilelikte Kreatin Fosfat Değerleri Nasıl Olmalı?

Hamilelik döneminde böbrek fonksiyonları hızlandığından dolayı idrar çıkışı daha fazla olur. Bunun sonucunda ürik asit, üre ve kreatinin gibi atık maddelerin atılması da daha fazla olur, dolayısıyla kandaki kreatin seviyeleri düşer. Bu durum her ne kadar doğumdan sonra normale dönse bile çok fazla düşmesi fetüs ve anne için bazı sağlık sorunlarına neden olabilir. Hamilelik süreci boyunca kandaki kreatin fosfat değerleri referans aralığı ilk üç aylık dönemde 0,4-0,7 mg/dl, ikinci trimester 0,4-0,8 mg/dl ve üçüncü trimester da ise 0,4-0,9 mg/dl şeklinde olmalıdır.

Bebeklikte Kreatin Fosfat Değerleri Nasıl Olmalı?

Yenidoğanlarda KBY (kronik böbrek yetmezliği), nadir görülen bir durum olsa da bazı durumlarda yaşanabilir. Bebeğin kreatin fosfat değerleri doğumu takiben ilk günlerde plasenta aracılığıyla dengelendiği için annenin değerleri ile aynıdır. Bunun yanında doğumdan iki hafta sonra yenidoğan kendi kreatin fosfat değerlerine ulaşır. Zamanında doğmuş bir bebeğin ve çocukların kreatinin klirens test sonuçları ortalama olarak şu şekilde olmalıdır;

• Yenidoğan: 0 gün - 4 gün: 0,3 - 1,0 mg/dl
• Bebek: 4 gün- 1 yıl: 0,2 - 0,4 mg/dl
• Çocuk: 1 yaş- 14 yıl: 0,3 - 0,7 mg/dl
• Genç: 14 yıl- 18 yıl: 0,5 - 1,0 mg/dl

Kreatin Fosfat Düşüklüğü Nedenleri ve Hastalıkları Nelerdir?

Kreatin fosfat seviyesinin normale göre düşük olmasının tek başına klinik olarak bir değeri yoktur. Çünkü bu düşüklük ile beraber görülen belirtilerin varlığı sorun olduğu konusunda belirleyici bir etmendir. Kreatin düşüklüğüne sebep olan nedenler ve hastalıklar arasında şunlar bulunur;

• Kas distrofisine benzeyen kas hastalıkları
• Karaciğer hastalıkları
• Dehidrasyon
• Kas kütlesinin azalması
• Hamilelik

Kreatin fosfat değerlerinin düşmesinin nedenleri arasında bunlar dışında; yatalak hasta koşulları, idrar yolları ve mesane tıkanıklıkları, böbrek kan akışı sorunları, böbrek hasarı, böbrek kanseri, ciddi enfeksiyonlar ve böbrek yetmezliği de sayılabilir.

Kreatin Fosfat Düşüklüğü Belirtileri

Kreatin fosfat düşüklüğü belirtileri genellikle altta yatan nedeni tanımlarken bu belirtiler arasında şunlar sayılabilir;

• Egzersiz yaparken zorluk
• Kas ağrısı ve sertliği
• Mide bulantısı
• Karın şişliği 
• Kilo kaybı 
• Hareket kısıtlılığı

Kreatin Fosfat Düşüklüğü Tedavisi

Yapılan testler sonrası kandaki kreatin fosfat değerlerinin düşük olduğu tespit edilirse, kas hastalıkları ihtimalini elemek için daha fazla test yapılması gerekebilir. Bu testler arasında kas hasarının belirlenmesi için kas enzim testi veya kas biyopsisi bulunur. Bunun yanında kreatinin düşüklüğünü tedavi edebilmek için öncelikle altta yatan nedenlere odaklanılması şarttır. Nedenlerle ilişkili olarak şu tedaviler uygulanır;

• Kas hastalıkları: Şayet kişinin kas hastalığı olduğu belirlenmişse diyet ve egzersiz gibi yaşam kalitesini artırarak tedavi edilebilir. Bunun yanında kortikosteroidleri ilaç tedavisi gerekebilir. 
• Hamileliğe bağlı: Hamilelik kaynaklı bir kreatin düşüklüğü söz konusu ise doğum sonrası normal seviyelere dönülmesi gerekir. Hamilelik döneminde de her ne kadar vücut tarafından kreatin fosfat sentezi yapılıyor olsa da desteklenmesi gerekebilir. 
• İlaç kaynaklı: Şayet söz konusu bir hastalıktan dolayı kreatin fosfat düşüklüğü yaşanıyorsa uzman tarafından bu ilaçlar değiştirebilir.
• Kas kütlesi düşüklüğü: Kreatin fosfat değerleri kişinin kas kütlesinin zayıf olmasından kaynaklanıyorsa, ağırlık kaldırma, bisiklete binme, yürüyüş veya yüzme gibi aktivitelerle kas kütlesinin güçlendirilmesi sağlanır. Bunun yanında kas kütlesinin geliştirilmesi için diyet ve takviyeler önerilebilir.

Kreatin Fosfat Düşüklüğüne Ne İyi Gelir?

Kreatin fosfat seviyeleri şayet herhangi bir hastalık nedeni ile düşük değilse, kas kütlesinin artırılmasına yönelik uygulanan diyet ve egzersiz programları sorunun çözülmesine yardımcı olabilir. Beslenmede protein ağırlıklı besinler tüketilmesi ve düzenli olarak kas güçlendirici egzersizler yapılması kas kütlesini güçlendirirken, aynı zamanda kreatin fosfat değerlerinin normal değerlere ulaşmasına yardımcı olur. Kırmızı et ve somon gibi protein ağırlıklı besinlerin tüketimi özellikle bu değerlerin yükseltilmesinde etkilidir. Aynı zamanda uzman tavsiyesi ile takviye alınabilirken, özellikle basit şekerler ve glikoz karbonhidratları alımı seviyeleri artırabilir.  

Kreatin Fosfat Düşüklüğü Hastalıkları

Kreatin fosfat düşüklüğü doğuştan kas kütlesini etkileyen bir hastalığın neticesi olarak ortaya çıkabileceği gibi sonradan edinilmiş bir hastalık sonrası da yaşanabilir. Duchenne musküler distrofi (DMD) ve myastenia gravis gibi nörolojik sağlık koşulları kas kütlesinin azalmasına neden olabilirken ilişkili olarak kreatin seviyeleri de düşük olur. Ayrıca böbrek hasarı, kalp yetmezliği gibi kronik durumlar da bu soruna neden olabilir.

Kreatin Fosfat Düşüklüğü Tedavi Edilmezse Ne Olur?

Kaslarda adeta enerjiyi patlatıcı ve dönüştürücü özelliği olan bu aminoasitin düşüklüğü, tedavi edilmezse kas yorgunluğuna neden olabilirken bu durum zaman içerinde daha ciddi sorunlar yaratabilir. Bunun yanında kreatin fosfat aynı zamanda bağışıklık sistemini de dolaylı olarak destekleyen bir formdadır. Bu yüzden eksikliği bağışıklık sistemi zayıflığına neden olabilir. Her ne kadar sağlıklı bir diyet ve egzersiz ile seviyeler yükseltilebilse de, düşüklüğüne sebep olan problemler tedavi edilmediği sürece kalıcı böbrek, karaciğer ve bunlarla ilişkili farklı sağlık sorunlarına neden olabilir.

Kreatin Fosfat Yüksekliği Nedenleri ve Hastalıkları Nelerdir?

Glomerulus olarak adlandırılan böbrek filtresinin hasar görmesine neden olan bazı hastalıklar yüksek kreatin seviyelerine neden olabilir. Bu hastalıklar arasında şunlar bulunur;

• Kas disttrofisi (kas hastalığı)
• Rabdomiyoliz (kas dokusu bozukluğu)
• Gut (eklem iltihabi)
• Goodpsture sendromu (otoimmün hastalık)
• Lupus (Kelebek hastalığı)
• Şeker hastalığı

Kreatin Fosfat Yüksekliği Belirtileri

Yüksek kreatin fosfat değerleri çoğunlukla böbrek fonksiyon bozukluğu ile ilişkili bir durum olarak değerlendirilir. Akut ve kronik böbrek yetmezliği ne kadar ileri seviyede ise değerler o kadar yüksek olur. Bu yüzden belirtilerin fark edildiği anda hemen bir uzmana müracaat edilmesi gerekir. Belirtileri arasında şunlar bulunur;

• Halsizlik ve yorgunluk
• Tansiyon yüksekliği
• Cilt kuruluğu
• İştahsızlık
• Bilinç bulanıklığı ve değişikliği
• Ayak ve ellerde su toplaması ve şişlik 
• İdrar miktarında artış veya azalma
• Bulantı ve kusma
• Nefes darlığı

Böbrek fonksiyonu bozukluğu ile ilişkili bu belirtiler harici herhangi alınan bir ilaçtan kaynaklı da değerlerin yükselebileceği unutulmamalıdır.

Kreatin Fosfat Yüksekliği Tedavisi

Kreatin fosfat yüksekliği tedavisinde öncelikle seviyelerin düşürmek için diyet tavsiyelerinde bulunurken, şayet sebebi bir hastalık ise onun tedavisi yapılmalıdır. Öncelikle bir nefroloji uzmanın yapacağı fiziki ve test değerlendirmelerinden sonra şayet böbreklerde bir sorun varsa buna yönelik bir tedavi planı başlatılır. Eğer neden böbrek değil yüksek tansiyon veya şeker gibi başka bir hastalık ise bu soruna yönelik bir tedavi başlatılır. Bunun yanında kreatin fosfat değerleri böbrek kaynaklı ise ileri durumlarda diyaliz yapılması gerekebilir.

Kreatin Fosfat Yüksekliğine Ne İyi Gelir?

Kreatin fosfat seviyeleri düşürülmeye çalışırken protein bakımından zengin diyetlerden kaçınılmalı lif tüketimi artırılmalıdır. Bunun yanında kırmızı et, süt gibi kreatin bakımından zengin gıdalar yerine fasulye gibi sebze proteinleri tercih edilmelidir. Meyve ve sebze beslenmesine öncelik verilerek su tüketimi dengelenmelidir. Çünkü az su tüketimi gibi aşırı su tüketimi de değerleri değiştirebilir. Ayrıca düzenli egzersizler yapılmalı ancak yorucu aktivite ve sporlardan da kaçınılmalıdır. Uyku düzenine dikkat edilerek sağlıklı uyku alışkanlıkları geliştirilmelidir.

Kreatin Fosfat Yüksekliği Tedavi Edilmezse Ne Olur?

Kreatin fosfat yüksekliği aşırı egzersiz yapma ve diyette yüksek protein alımından kaynaklı değilse, altta yatan nedenin tedavi edilmesi önemlidir. Çünkü yüksek tansiyon, böbrek enfeksiyonları, preeklampsi (hamilelikte kan basıncı bozukluğu) gibi sorunlara neden olabilirken, kronik böbrek yetmezliği durumu diyaliz gerektirecek düzeye ulaşabilir. Hatta ileri dönemde böbrek nakli bile gerekebilir.