Leğen Kemiği Kırığı

Leğen Kemiği Kırığı Nedir? 

Leğen kemiği kırıkları, vücudun en önemli yapılarından biri olan leğen kemiğinin yüksek enerjili travmalar sonucunda bütünlüğünün bozulmasıdır. Leğen kemiği (Coxa), pelvis (kalça) kemerini her iki taraftan kanat şeklinde oluşturan vücuttaki en geniş kemik yapısıdır. Leğen kemiği, vücudun ağırlık merkezine yakın olmasının yanında üst vücut bölgesi ağırlığını dengeli şekilde alt ekstremiteye aktarılmasını sağlamaktadır. Leğen kemiği (kalça kemiği) üç tane kemiğin birleşmesi ile oluşur. Bu kemikler şunlardır : 

• Os ilium (böğür kemiği)

• Os pubis (çatı kemiği)

• Os ischii (oturak kemiği) 

Leğen kemiği kırıkları daha çok trafik kazaları veya yüksekten düşme gibi çok yüksek enerjili travmalar sonucunda oluşur. Leğen kemiği içerisinde mesane, rahim ve üretra gibi hayati öneme sahip organlar yer alır. Leğen kemiği kırıklarında bu organlar hasar görebilir ve bunun sonucunda hayatı tehdit eden şiddetli kanamalar gerçekleşebilir. Özellikle büyük kazalar sonucunda gelişen leğen kemik kırıklıkları dışarıdan bakıldığında kolaylıkla anlaşılamaz. Bu nedenle, büyük enerjili kazalarda leğen kemikleri sıklıkla röntgen ile kontrol edilir. Küçük çaplı travmalar sonucunda oluşan leğen kemiği kırıkları destek tedavisi ile iyileşebilirken büyük çaplı kazalar da ise cerrahi tedavi ön plandadır.

Leğen Kemiği Kırığı Belirtileri  

Leğen kemiği kırıkları şu şekilde sınıflandırılır:  

Stabil kırıklar: Pelvis (kalça) kemerinde sadece bir noktada kırılmanın oluştuğu, ciddi kanamanın olmadığı ve kemiklerin bir bütün halinde kaldığı kırıklardır. 

Stabil olmayan (insitabil) kırıklar: Kalça kemerinde iki veya daha fazla kırığın olduğu ve ciddi kanamanın eşlik ettiği kırık tipidir. 

Stabil leğen kemiği kırığı genel olarak kalça ve kasık bölgesinde şiddetli ağrı ile karakterize olmaktadır. Ağrı, kalça hareketleri veya yürüme ile şiddetini daha da artırsa da hastaların yürümesine mani olmayabilir. Dizin içe doğru bükülmesi veya kalçanın öne doğru eğilmesi halinde ağrıda hafifleme yaşanabilir.  

Stabil kırıklarda en çok karşılaşılan belirtiler şunlardır: 

• Kalçada, kasıkta ve alt bel bölgesinde ağrı ve hassasiyet 

• Kalça çevresinde morluk ve/veya şişlik

• Genital bölgede veya uyluk çevresinde uyuşma ve karıncalanma 

• Otururken veya dışkılama sırasında kalça bölgesinde ağrı  

Leğen kemiği kırıklarına bağlı bazı kanamalar gözle görülebilir. Özellikle cilt altı kanaması daha belirgin hale gelebilir.  

Leğen kemiği kırıklarına bağlı kanamalar şu şekildedir: 

• Pelvis (kalça) kemerini oluşturan kemiklerde morarma

• Kasık ve perine bölgesinde morarma veya kitle oluşumu

• Alt bel bölgesinde (lomber omurga) morarama

• Kadınlarda vajinal kanama ve erkeklerde ise testis torbasında (skrotum) morarma 

• İdrarda veya makattan kan gelmesi 

Stabil olmayan (insitabil) kırıklarda ise çok şiddetli ağrı ve şok tablosu görülebilir. Şiddetli ağrı kasıkta,sırtta, karında ve bacaklarda hissedilebilir. Leğen kemiği büyük olmasından ötürü bölgesel dolaşım ve kanlanma bakımından zengin bir kemiktir. Bu nedenle, ciddi kırıklarda hızlı bir şekilde kontrol altına alınamayan şiddetli kanama gerçekleşebilir. Kanamaya bağlı olarak kan basıncında ani düşüşler (hipotansiyon) yaşanabilir. Ayrıca hastaların cildi nemli ve solgundur. Kanamalara bağlı olarak hastalar bilinç kaybı da yaşayabilirler.  

Leğen Kemiği Kırığı Nedenleri 

Leğen kemiği kırıkları, toplum genelinde görülen tüm kırıkların yaklaşık olarak %5’ini oluşturmaktadır. Gençlerde meydana gelen leğen kemiği kırıklarının sebebi yüksek enerjili kazalar (araç kazaları, yüksekten düşme vb.) olurken yaşlı hastalarda ise kemik erimesine (osteoporoz) bağlı kırıklar görülmektedir. 

Yüksek enerjili travmalar aşağıdaki nedenlere bağlı olarak ortaya çıkabilir: 

• Araba ya da motorsiklet çarpışmaları

• Araç kazaları

• Yüksekten düşme 

Kazanın yönüne ve şiddetine bağlı olarak bu tarz yaralanmalar yaşamı tehdit edebilir. Ayrıca bu tür kazalarda hızlı bir cerrahi müdahale zorunlu hale gelebilir. 

Kemiklerin zayıf ve yetersiz olması sonucunda leğen kemiği kırıkları oluşabilir. Bu durum en çok osteoporoz (kemik erimesi) nedeniyle kemik kütlesinde azalma yaşayan yaşlı hastalarada görülür. Bu hastalar, hafif düşme ya da çarpma durumunda dahi kırık problemi ile karşı karşıya kalabilirler. Bu tip küçük yaralanmalar sonucunda kalça kemerini oluşturan kemiklerin bütünlüğü bozulmaz. Bu tür yaralanmalar stabil leğen kemiği kırıkları olarak değerlendirilir. 

Leğen kemiği kırıklarının diğer bir nedeni ise avülsiyon (kopma) kırığıdır. Avülsiyon kırığı, kalça eklemi arkasından leğen kemiğine yapışan hamstring tendonlarının yapıştığı bölgeden kopması sonucunda oluşan kırıklardır. Bu tip kırıklar daha çok genç sporcularda görülür. Avülsiyon kırıkları sonucunda pelvis (kalça) kemerini oluşturan kemiklerin bütünlüğü bozulmaz ve iç organlarda yaralanma yaşanmaz. 

Leğen Kemiği Kırığı Teşhisi 

Acil vakaya yaklaşım: Yüksek enerjili kazalar sonucunda şiddetli belirtileri olan hastalar, belirtilerin de şiddetli olması nedeniyle neredeyse her zaman ilk müdahale için Acil Servislere başvururlar. Bu hastalarda, leğen kemiği kırıklarına ek olarak göğüs, baş ve karın bölgesinde de yaralanmalar görülebilir. Leğen kemiği kırıklarına ve diğer yaralanmalara bağlı kanamalar nedeniyle hastalarda şok (hipovolemik şok) ve organ hasarı gelişebilir. Bu hastalar, teşhis ve tedavi anlamında birçok branş doktorunun multidisiplier yaklaşımına ihtiyaç duymaktadır. 

Fiziksel muayene sırasında doktor, hastanın pelvis (kalça) kemeri kemiklerini ve bacak bölgesini dikkatli bir şekilde inceler. Hastanın ayak bileğini ve ayak parmaklarını hareket ettirip ettirmediği kontrol edilerek sinir hasarı tespiti yapılır. Ayrıca açık kırık ya da yaralanmaları gözden kaçırmamak için vajinal ve rektal muayene dikkatle yapılır. 

Röntgen muayenesi ile kemik gibi yoğunluğu yüksek olan yapıları incelenir. Leğen kemiği kırıklarında kemiklerin ne kadar yer değiştirdiğini belirlemek için genellikle farklı açılardan çekilen röntgen görüntüleri birleştirilir. Bilgisayarlı tomografi, röntgen ile anlaşılmayan arka bölgedeki yaralanmaları daha iyi değerlendirir. Ayrıca leğen kemiği kırıklarının asetabulum (kalça eklem yuvası) ve çevresine yayılıp yayılmadığı tespit edilebilir. Manyetik Rezonans Görüntüleme (MRG) ile röntgen ve bilgisayarlı tomografi ile tespit edilemeyen atipik bir kırık tespit edilebilir.  

Leğen Kemiği Kırığı Tedavisi 

Leğen kemiği kırıklarında uygulanacak tedaviler aşağıdaki faktörlere dayanır: 

• Kırığın spesifik paterni (açılanma, rotasyon vb.)

• Kemiklerin ne kadar yer değiştirdiği

• Hastanın genel durumu ve eşlik eden diğer yaralanmalar  

Ameliyatsız tedavi seçeneği, düşük enerjili kazalar sonucunda kemiklerin aşırı yer değiştirmediği veya pelvik (kalça) kemeri bütünlüğünün bozulmadığı stabil kırıklarda uygulanır.  

Cerrahi dışı tedaviler şunları içerir: 

Yürümeye yardımcı ekipmanlar: Doktorlar, bacaklara fazla yük verilmemesi adına hastalarına koltuk değneği veya yürüteç ile yürüme önermektedir. Bu ekipmanlar, leğen kemiklerinin tamamen iyileştiği süre (ortalama 8-12 hafta) içersinde sürekli kullanılır. Hastanın her iki bacağında da yaralanma varsa bir süre tekerlekli sandalye kullanması gerekebilir.

İlaç tedavisi: Hastaların ağrı şikayetini hafifletmek için ağrı kesici ilaçlar verilebilir. Leğen kemiğine yakın geçen ve bacaklarda bulunan damarlada kan pıhtılaşmasını azaltmak amacıyla, kan inceltici ve kan sulandırıcı ilaçlar reçete edilebilir. 

Fizyoterapi: Kırık tedavisi sonrasında eklem ve kas hareketlerinin rehabilitasyonu için hastalara aktif egzersizler fizyoterapist tarafından yaptırılması önemlidir. Fizyoterapi, hastaların hareket kabiliyetini güçlendirir, acı ve ağrıyı hafifletir, denge mekanizmasını güçlendirerek düşme riskini azaltır ve hastaların eski aktif hayatına dönmesini hızlandırır.   

Leğen Kemiği Kırığı Tedavi Edilmezse 

Leğen kemiği kırıklarının komplikasyonları erken ve geç dönem olarak ikiye ayrılmaktadır. 

Erken Dönem Komplikasyonlar 

• Şiddetli kanama ve şok

• Toplardamarlarda (venler) yırtılma

• Atardamar (özellikle iliak arter) hasarı

• İç organlarda ve yumuşak dokularda yaralanma

• Mesane ve rektum yaralanmaları

• Sinir hasarları (L4/L5 ve L5/S1 seviyesinde)

• Özellikle erkeklerde üretra yaralanması

• Yağ embolisi

• Abdominal kompartman sendromu (AKS)

• Akut solunum sıkıntısı sendromu (ARDS 

Geç Dönem Komplikasyonlar  

• Enfeksiyon 

• Kırık komplikasyonları (osteoartrit, yanlış kaynama vb.)

• İdrar kaçırma (inkontinans)

• Cinsel işlev bozuklukları 

• Zor doğum (distosi)

Leğen Kemiği Kırığına Ne İyi Gelir? 

Kazalardan kaçınmak için birkaç önlem alınabilir; 

• Yüksek yerlere ulaşmak için merdiven ya da tabure kullanırken dikkatli olmak düşmeleri önleyecektir

• Banyolarda kaymaz tabanlı paspaslar kullanmak

• Araç kullanırken veya araç içinde seyahat ederken emniyet kemerini kullanmak çok önemlidir

• Alkollü olarak ya da alkol tüketmiş kişiler ile birlikte araba yolculuğu yapmayınız

• Spor yaparken gerekli tüm koruyucu ekipmanları kullandığınızdan emin olunuz

• Yapılacak spor ya da egzersizlerin yoğunluğunu kademeli olarak artırmak önemlidir

• Makul ve güvenli beslenme için uzman bir diyetisyenden destek alabilirsiniz. Beslenme faktörlerine dikkat etmek osteoporoza (kemik erimesi) bağlı gelişebilecek leğen kemiği kırıklarını azaltabilir

• Engebeli yüzeylerde veya buzlu zeminlerde yürürken dikkat edilmesi çok önemlidir

• Ev ortamında küçük ve engel yaratacak eşyaları ortadan kaldırılmalı ve tabanı kaymayan ürünler tercih edilmelidir

• Düzenli egzersiz yaparak kas gücünüzü korumuş olursunuz

Leğen Kemiği Kırığına Ne iyi Gelmez?

• Güvenli sürüş tekniklerine uymamak 

• Spordan veya egzersizlerden uzak bir hayat yaşamak 

• Dengeli ve sağlıklı beslenmemek

• Özellikle menopoz sonrası osteoporoz riski artan kadınların düzenli hekim kontrollerini aksatması

• Ev içinde düşme riskini artıran küçük eşyalar bulunması veya tabanı kaygan ürünler kullanılması (halı, paspas vb.)

• Spor ya da egzersiz yaparken gerekli olan koruyucu aksesuarların veya ekipmanların kullanılmaması

• Alkollü araç kullanmak 

• Obezite riski olan kişilerin tıbbi beslenme (diyet) tedavisinden uzak durması

• Kalsiyum dengesi bozukluklarının tedavisinde geç kalınması 

Leğen Kemiği Kırığı Ameliyatı

Stabil olmayan (insitabil) leğen kemiği kırıklarında, erken yapılan cerrahi müdahalenin hayati önemi vardır. Özellikle diyabet, kalp ve akciğer hastalıkları gibi kronik rahatsızlıkları olan yaşlı hastalarda oluşan leğen kemiği kırıkları ölüm riskini artırmaktadır. Zamanında ve doğru şekilde yapılamayan kırık tedavisi neticesinde bu kişiler, uzun süre hareketsiz yaşamak zorunda kalabilirler. Spordan veya egzersizden uzak kalınması altta yatan hastalıkların ciddiyetini ve şiddetini artırmaktadır. 

Zamanında yapılan cerrahi tedaviler neticesinde komplikasyon riski azalır, kemik deformitesi düzeltilir ve hastalar dengeli bir şekilde aktif hayata geri dönüş sağlayabilirler. Özellikle yapılan eksternal fiksasyon iyileşmeyi hızlandırarak gerekli kemik stabilitesini sağlar. İnternal fiksasyon ve açık redüksiyon  (kemikleri yeniden şekillendirme) teknikleri ise biomekanik olarak kürek kemiği stabilitesini sağlamaktadır.

Gebelikte Leğen Kemiği Kırığı 

Leğen kemiği kırıkları gebelik döneminde oldukça nadir görülmektedir. Gebelikteki geçici kalça osteoporozu (kemik erimesi) genellikle üçüncü trimesterde (27-41 haftalar arası) görülür. Kadınlar bu hastalığa bağlı olarak kalça ağrısı ve yürümede dengesizlik şikayeti ile doktorlarına başvururlar. Çoğunlukla konservatif tedaviler ile birkaç ayda şikayetlerde hafifleme yaşanmaktadır.  

Gebelikte görülen geçici kalça osteoporozu hastalığında bazı komplikasyonlar gelişebilir. Özellikle leğen kemiği kırıkları doğum sırasında gelişebilecek ciddi komplikasyondur. Yüksek risk grubunda bulunan kadınlarda sezaryen ile doğum tercih edilmektedir. 

Çocuklarda Leğen Kemiği Kırığı 

Leğen kemiği kırıkları çocuklarda yaygın görülen bir ortopedik problem değildir. Çocukluk döneminde yaşanılan leğen kemiği kırıklarının nedenleri arasında sıkılıkla kayak, otomobil ve bisiklet kazaları yer almaktadır. Genç sporcularda sıklıkla leğen kemiği bölgesinde varlığını gösteren avülsiyon kırıkları (kopma kırığı) sıklıkla oluşabilir. Özellikle koşu, tenis veya futbol gibi hızlı manevralar gerektiren sporlarda risk daha fazladır.  

Aktif ve spor yapan çocuklarda kemik kırılmalarını önlemek zor olmaktadır. Ancak bazı önlemler alınarak leğen kemiğinin kırılma riski azaltılabilir.  

Alınabilecek önlemler şunlar olabilir: 

• Çocukları düşme veya kaza ile sonuçlanabilecek davranışlardan uzak tutunuz

• Çocukların egzersiz ve spor öncesi koruyucu ekipmanları giydiğinden emin olunuz

• Çocukların (12 yaş ve üstü) araç içerisinde emniyet kemeri takmasına yardımcı olunuz

• Bebeklerin veya yürümeye yeni başlayan çocukların oto koltuğunda sabit durması yaralanma riskini en aza indirecektir

• 4-12 yaş arasındaki çocuklar araç içerisinde yükseltici çocuk güvenlikli oto koltuklarında yolculuk etmesi önemlidir 

Leğen Kemiği Kırığı için Hangi Doktora Gidilir? 

Leğen kemiği kırıklarları ile genel olarak Ortopedi ve Travmatoloji alanında uzmanlaşmış hekimler ilgilenmektedir. Yüksek enerjili kazalar (araba kazası, yüksekten düşme vb.) sonucunda gelişen leğen kemiği kırıklarında Acil Servise başvurulması gereklidir. Bu tür kaza veya düşme olaylarında, leğen kemiği kırıklarına eşlik eden kanama gibi ciddi durumlar için diğer branş doktorlarından destek alınır. 

Özellikle kemik erimesi (osteoporoz) olan yaşlı hastaların kalça ve kasık bölgesinde ağrı şikayeti var ise en yakın zamanda uzman bir doktor tarafından muayene edilmesi gereklidir. Menopoz dönemi sonrasında kadınların her iki yılda bir düzenli olarak kemik yoğunluğu ölçümü yaptırması faydalıdır.