Lipoprotein

Lipoprotein Nedir?

Lipoprotein, lipidler ve proteinlerin birleşmesiyle ortaya çıkan biyokimyasal bir yapıdır. Aynı zamanda apolipoprotein olarak da bilinmektedir. Lipoprotein görevlerinden en önemlisi lipidleri vücut içinde taşımalarıdır. Bu işlem kan dolaşımı ile yapılmaktadır. Lipoprotein yapısı ise iki bölümden oluşmaktadır. Proteinler ile lipidlerin suyu seven bölümleri dış yüzeyi oluştururken, yağlı bölümleri ise iç yüzeyi oluşturmaktadır. 

Lipoprotein Türleri

Lipoproteinler dört türden oluşmaktadır. Bu sınıflandırmalar lipoproteinlerin yoğunluğuna göre yapılmaktadır. Lipoprotein türleri aşağıdaki gibidir;

• Şilomikronlar: En büyük boya ve en az yoğunluğa sahip olan moleküllerdir. Görevleri trigliseridlerin bağırsaklardan karaciğer gibi depo alanlarına taşınmasıdır. 
• Çok Düşük Yoğunluklu Lipoproteinler (VLDL) – Prebeta Lipoproteinler: Yapıları şilomikronlara benzemektedir. Trigliseridlerin karaciğerden yağ dokulara taşınması işlemini gerçekleştirirler.
• Düşük Yoğunluklu Lipoproteinler (LDL) – Beta Lipoproteinler: Kolesterolü karaciğerden diğer dokulara taşımaktadırlar. “Kötü kolesterol” olarak da bilinmektedirler.
• Yüksek Yoğunluklu Lipoproteinler (HDL) – Alfa Lipoproteinler: Vücuttaki kolesterolü toplayıp karaciğere geri getirmektedirler. “İyi kolesterol” olarak de bilinmektedirler. 

Lipoprotein Normal Değerleri Kaç Olmalı?

Lipoproteinlerin normal değerleri düşük yoğunluklu lipoproteinler ve yüksek yoğunluklu lipoproteinlere göre farklılık göstermektedir.

Düşük Yoğunluklu Lipoprotein (LDL) Normal Değerleri:

• 130 mg/dL’den düşük ise normal
• 130 – 159 mg/dL arasında ise sınırda yüksek
• 160 mg/dL’den yüksek ise yüksek riskli

Yüksek Yoğunluklu Lipoprotein (HDL) Normal Değerleri:

Erkeklerde;

• 40 mg/dL altı: düşük
• 40 mg/dL – 60 mg/dL arası: iyi
• 60 mg/dL üstü: daha iyi

Kadınlarda;

• 50 mg/dL altı: düşük
• 50 mg/dL – 60 mg/dL arası: iyi
• 60 mg/dL üstü: daha iyi

Lipoprotein Nasıl Ölçülür?

Lipoproteinler, lipoprotein elektroforezi ile ölçülmektedir. Lipoprotein elektroforezi, lipoprotein metabolizması bozukluklarının incelenmesi ve değerlendirilmesi için kullanılmaktadır. Bu test ile total kolesterol, LDL kolesterol ve HDL kolesterol hakkında bilgi edinilmektedir. Bu da hastadan alınan kanın incelenmesiyle mümkün olmaktadır. Ancak işlem öncesine dikkat edilmesi gereken bazı hususlar bulunmaktadır:

• Hastanın test öncesinde en az 2 haftalık süre boyunca özel bir diyet uygulamıyor olması gerekmektedir. 
• Test öncesinde 24 saat boyunca alkol alınmamış olması gerekmektedir.
• Test için 12 saatlik açlık sağlanması gerekmektedir. 

Hamilelikte Lipoprotein Değerleri Nasıl Olmalı?

Hamileliğin 3. ayı itibariyle HDL ve LDL seviyeleri artmaya başlamaktadır. Ancak doğumdan sonra 1 ay içinde düşüşe geçerek tekrar normal seviyelere dönerler. Hamilelik sürecinde lipoprotein seviyeleri sıklıkla kontrol edilmektedir. Bunun nedeni kolesterolün normal değerlerden fazla yüksek olmasının birtakım riskler teşkil etmesidir. Bu riskler bebekte kalp rahatsızlıkları ve zeka sorunları ortaya çıkması olarak bilinmektedir. Kolesterolün yüksek olması durumunda uygun tedavi yöntemleri ve kolesterol diyetleri yapılarak normal seviyelere düşürülmesi gerekmektedir. 

Bebeklikte Lipoprotein Değerleri Nasıl Olmalı?

Bebeklik döneminde total kolesterolün 170 mg/dL’nin altında olması gerekmektedir. LDL’nin 110 mg/dL’den düşük, HDL’nin ise 120 mg/dL’den düşük olması gerekmektedir. Bebeklerde trigliserid düzeyinin ise 75 mg/dL’den daha düşük olması normaldir. 

Lipoprotein seviyelerinin normalden yüksek ya da düşük olması nedeniyle ortaya çıkan işlev bozukluklarının çocukluk ve gençlik dönemlerinde tespit edilmesi gerekmektedir. Bu durumun tedavisi ile yetişkinlikte oluşabilecek kardiyovasküler hastalıkların önüne geçilebilme ihtimali yükselmektedir.

Lipoprotein Düşüklüğünün Nedenleri ve Hastalıkları Nelerdir?

Vücutta normal değerlerin altında lipoprotein bulunmasına “lipoprotein düşüklüğü” adı verilmektedir. Kalp hastalığı, sigara kullanımı, sağlıksız beslenme, hareketsizlik, hipertansiyon ve diyabet gibi nedenlerden dolayı test sonucunda HDL düşük çıkabilmektedir. Yeterince HDL olmaması halinde ise LDL düzeyi yükselmektedir. Bu nedenle düşük HDL kalp – damar hastalıklarının ortaya çıkması ihtimalini arttırmaktadır. 

HDL düzeyinin düşük olması durumunda kolesterol kandan temizlenememektedir. Bu da pek çok kalp – damar hastalığına neden olabilmektedir. Bu hastalıklar damar sertliği, damar daralması ve tıkanması ve kalp hastalıkları olarak bilinmektedir. 

Lipoprotein Düşüklüğünün Belirtileri

HDL düşüklüğünün pek çok belirtisi bulunmaktadır. Bu belirtiler aşağıdaki gibidir;

• Göğüste ağrı
• Yorgunluk
• Nefes darlığı
• Sırt, çene ve boyun ağrıları
• El ve ayaklarda uyuşmalar
• Ayak tırnaklarının kalınlaşması
• Ciltte solgunluk
• Yaralarda geç iyileşme görülmesi

Lipoprotein Düşüklüğüne Ne İyi Gelir?

HDL düşüklüğü için herhangi bir ilaç tedavisine başvurulmamaktadır. Bu nedenle HDL’nin yükseltilmesi için yaşam tarzında yapılacak değişikliklere gidilebilmektedir. Yapılabilecek değişiklikler aşağıdaki gibidir;

• Kilolu hastaların sağlıklı beslenerek kilo vermesi gerekmektedir. Akdeniz tipi beslenme tercih edilebilir.
• Yağlı ve şekerli gıdalar tüketmekten kaçınılması gerekmektedir.
• Egzersiz yapılması gerekmektir. En azından 30 dakikalık yürüyüşler yapılabilir.
• Stres faktörlerinden uzak durulması gerekmektedir.
• Sigaranın içilmemesi gerekmektedir. 
• Yılda 2 kez gerekli kontrollerin yaptırılması gerekmektedir.

Lipoprotein Düşüklüğü Tedavi Edilmezse Ne Olur?

Kişide HDL düşüklüğü olması durumunda LDL yükselmektedir. LDL’nin yükselmesi ise pek çok kalp – damar hastalığına neden olmaktadır. Bu nedenle HDL düşüklüğü tedavi edilmesi gereken bir durumdur. Yaşam tarzında yapılabilecek değişikliklerle HDL düzeyi yükseltilebilmektedir.

Lipoprotein Yüksekliğinin Nedenleri ve Hastalıkları Nelerdir?

Yapılan tetkikler sonucunda normalin üzerinde lipoprotein çıkmasına “lipoprotein yüksekliği” adı verilmektedir. LDL’nin yüksek olması ve kanda birikmesi ise “yüksek kolesterol” olarak adlandırılmaktadır.

LDL yüksekliğinin pek çok nedeni bulunmaktadır. Ancak bunlar genel olarak yaşam tarzındaki sorunlar olarak bilinmektedir. Ailesel hiperlipidermi, hipertansiyon, diyabet, pankreas iltihabı ve hipotiroidi de LDL yükseliğine neden olabilmektedir. 

LDL yüksekliği pek çok kalp – damar hastalığına neden olmaktadır. LDL yüksekliği nedeniyle ortaya çıkan durumlardan en çok karşılaşılanı damar tıkanıklığıdır. Çünkü LDL’nin yüksek olması halinde atardamar çeperinde kolesterol birikmekte ve bu da kan akışının zayıflamasına neden olmaktadır. Periferik arter ve aortta plaklar da ortaya çıkabilmektedir.

Lipoprotein Yüksekliğinin Belirtileri

Yüksek LDL düzeyi, yüksek kolesterol anlamına gelmektedir. Dolayısıyla yüksek LDL belirtileri de yüksek kolesterol belirtileriyle aynıdır. Bu belirtiler aşağıdaki gibidir;

• Yüzde ve göz çevresinde sarı yağ bezeleri ortaya çıkması
• Göğüs ağrıları
• Halsizlik
• Ayaklarda ve bacaklarda ağrılar ile uyuşmalar
• Baş dönmeleri
• Yaraların geç iyileşmesi
• Cildin solgun görünmesi ve lekelenmeler
• Nefes darlığı
• Vücutta morarmalar
• Derinin altında yağ toplanması

Lipoprotein Yüksekliğinin Tedavisi

LDL yüksekliği için uygulanacak tedavi yöntemine kolesterol düzeylerine göre karar verilmektedir. Genellikle statin grubu ilaçlar kullanılarak tedavi edilmektedir. Ancak öncelikle gerekli tetkikler yapılarak kan kolesterol ve trigliserid düzeylerinin incelenmesi gerekmektedir. 

Lipoprotein Yüksekliğine Ne İyi Gelir?

Yüksek LDL hastaları için başvurulan ilk yol yaşam tarzı değişiklikleri ve beslenme tipinin değiştirilmesidir. Hastanın egzersiz yapması ve sigara içmemesi gerekmektedir. Ancak bunların yanında en önemli adım kolesterol diyeti uygulamasıdır. Günlük alınan kolesterol miktarının 300 mg altında olması gerekmektedir. Yüksek risk taşıyan hastalar için günlük alınan kolesterol miktarı ise 200 – 250 mg ile sınırlandırılmalıdır. 

Lipoprotein Yüksekliği Tedavi Edilmezse Ne Olur?

LDL yüksekliği pek çok hastalığa neden olmaktadır. Ortaya çıkabilecek kalp – damar hastalıkları hayati risk taşımaktadır. Ancak bunun yanında bacağın kesilmesi gerekebilmektedir. En önemlisi de LDL yüksekliği tedavi edilmezse bu durum hastanın ölümüyle bile sonuçlanabilmektedir.