Makrozomi Nedir? 

Makrozomi (iri bebek), gebelik haftaları dikkate alınmaksızın 4000 gram ve üzeri doğan bebekleri tanımlayan bir terimdir. Dünya genelinde bebeklerin %9’u 4000 gram ve üzeri ağırlıkta dünyaya gelmektedir. 

Makrozomi, doğumu zorlaştıran, sezaryen doğum ve doğum sırasında bebeğin yaralanma riskini artıran bir durumdur. Makrozomik (tosun bebek) bebekler hayatlarının ilerleyen dönemlerinde diyabet veya obezite gibi ciddi sağlık problemleri yaşama riskleri yüksektir. 

Makrozomi öngörülmeyen bir durum olsa da hamile kadınları sağlıklı ve sistemli bir hamileliğe teşvik etmek makrozomik bebek doğurma riskini azaltmaya yardımcı olabilir. Erken teşhisin makrozomi tedavi yönetimi üzerinde olumlu etkisi çok güçlüdür. 

Normal doğumun vakum ya da forseps gibi müdahaleli doğum yöntemleri ile yapılacağının kararı veya sezaryen doğumun gerekliliği makrozomik bebeğin aşağıdaki derecelendirmesi ile yapılabilir: 

1. derece makrozomi: 4000 gram ile 4499 gram arasındaki bebekler
2. derece makrozomi: 4500 gram ile 4999 gram arasındaki bebekler 
3. derece makrozomi: 5000 gram ve üzerindeki bebekler 

Makrozomi Belirtileri 

Makrozomik bebeğin hamilelik sırasında tespit ve teşhis edilmesi zor olabilmektedir. Makrozomi tanısını güçlendirecek spesifik belirtiler bulunmamaktadır.  

Aşağıdaki bazı belirti veya bulgular hamilelik döneminde iri bir bebeğin varlığını işaret edebilir:

Fundus yüksekliğinin fazla olması: Fundus, rahimin tepe noktasını işaret eden kavisli bir yapıdır. Gebeliğin haftasına bağı olarak bu yükseklik değişmektedir. Hamilelik döneminde yapılan doktor kontrolleri sırasında aşırı fundal yükseklik ile karşılaşıldığında genellikle makrozomiden şüphelenilir. Bu durum gebelik yaşına göre büyük çocuk olarak nitelendirilir.

Fazla kilo alma: Özellikle gebeliğin son dönemlerinde kadınlarda aşırı kilo alma hali makrozomik bebeğe sahip olunduğunun dolaylı bir işareti olabilir. 

Polihidramnios: Gebelik boyunca yapılan ultrason kontrolleri sırasında rahim içersinde amniyon sıvısının normalden fazla olmasına polihidramnios denir. Bazı uzman görüşlerine göre polihidramnios, iri bir bebeğin aşırı idrar çıkışının bir sonucudur 

Makrozomi Nedenleri 

Makrozominin nedenleri hem anne hem de bebek kaynaklı olabilmektedir. Bazı vakalarda makrozominin nedenlerini tespit etmek mümkün olmamaktadır. 

Anne adayına bağlı makrozomi nedenleri şunlardır: 

Gebelik diyabeti: Hamileliğin 28. ve 30. haftasında insülin hormonuna karşı bir direnç gelişebilir. Özellikle diyabete yatkınlığı olan kadınlarda bu dönemde kan şekeri yükselebilir. Böylelikle anne karnındaki fetus aşırı kan şekerinden etkilenerek makrozomik bebek (iri bebek) haline gelebilir. 

Obezite: Obezite, tüm coğrafyada diyabet gelişimini tetikleyen önemli bir risktir. Gebelik dönemindeki annenin obez olması makrozomi riskini ortalama 8 kat artırdığı bilimsel olarak kanıtlanmıştır.  

Çok fazla sayıda doğum yapmak (multiparite): Birden fazla doğum yapmak, obezite veya diyabet kadar önemli bir risk faktörü değildir. Ancak fazla doğum yapmak obezite ve diyabet gelişimine katkıda bulunabilir. Üçten fazla doğum yapmış kadınlarda makrozomik bebek sahibi olma ihtimali yüksektir.  

Daha önce makrozomik bebek sahibi olmak: Önceki doğumda iri bebek sahibi olan hamile kadınların doğacak bebeklerinde de makrozomili doğma riski yüksektir. 

Geç doğum: Genellikle 41 haftayı geçen gebeliklerde makrozomi riski vardır. Anne karnında gelişen bebek, geç gebelik nedeniyle sürekli beslenmesi ve oksijen bakımından zengin kan ile buluşması makrozimi riskini artırmaktadır. 

Bebeğe bağlı makrozomi nedenleri ise şunlardır: 

• Cinsiyet (erkek bebeklerde makrozomi daha sık görülür) 

• Beckwith-Wiedemann sendromu 

• Sotos sendromu 

• Frajil X sendromu 

• Weaver sendromu  

Makrozomi Teşhisi 

Anne adayında bazı risk faktörleri (obezite veya diyabet gibi) mevcutsa makrozomiden şüphelenilmelidir. Gebelik süresince anne adayının tıbbi öyküsü ve varsa önceki gebelikliğine ait bilgiler (gebeliğin süresi ve bebeğin doğum ağırlığı) makrozomi riski yönünden değerlendirilir. Ayrıca doktorlar aşağıdaki yöntemleri kullanarak bebeğin boyutunu değerlendirebilir:  

Ultrason: Ultrasonografi işlemi anne karnındaki bebeğin boyutunu tahmin etmek için kullanılan en doğru yöntemdir. Hadlock formülü (baş ve karın çevresi ile femur uzunluğu hesaplanır), bebek ağırlığı tahmin etmek için en doğru ultrason yöntemi olduğu düşünülmektedir. 

Fundus yüksekliğinin ölçülmesi: Fundus, rahimin tepe noktasında yer alan kısımdır. Normalden daha yüksek fundus yüksekliği makrozomiye işaret edebilir. Fundus muayenesi kadın doğum uzmanının veya aile hekiminin belirlediği takvim içersinde yapılmalıdır. 

Leopold manevraları: Doktorun karın bölgesini elle muayenesi ile bebeğin büyüklüğü tahmin edilmeye çalışılır. 

Amniyotik (bebek suyu) sıvı miktarının ölçümü: Ultrasonda amniyon sıvısının ne kadar olduğu amniyotik sıvı indeksi ölçümü ile değerlendirilir. Amniyotik sıvının fazla olması (polihidramnios) makrozominin işareti olabilir. Çünkü iri bebekler daha fazla idrar üreterek amniyotik sıvı miktarını artırabilir. 

Nonstres test (NST): Bu test ile bebekler, anne karnında hareket ettiğinde kalp ritimleri kaydedilir. Uygun olmayan test sonuçları hamilelik veya bebek için bazı şeylerin yanlış gittiğini gösterebilir.

Makrozomi Tedavisi 

Gebelik takibi sırasında doktorlar iri bebekten şüphelendiklerinde herhangi bir tedavi olmamasından ötürü sadece doğuma yönelik hazırlık içinde olurlar. Hamileliğin başında fetal makrozomi (iri bebek) riski olan anne adaylarına diyet ve egzersizler verilebilir. 

Diyet ve egzersizler: Makrozominin en önemli iki belirleyicisi kontrol altında olmayan gebelik diyabeti ve aşırı kilo alımıdır. Gebelik diyabetinde tıbbi tedavi ile diyet rejimlerinin kombinasyonu makrozomi gelişme olasılığını azaltabilir. Kademeli ve tolere edilebilir egzersiz aktiviteleri ile hamilelik sırasında gereksiz kilo alma ve uzun vadede makrozomi gelişimi riski hafifletilebilir. 

Güvenli bir doğum planlanması için doktorlar, bebeklerin tahmini ölçüsünü, ağırlığı ve sağlığı hakkında olabildiğince fazla bilgiye sahip olmak isterler. Anne adayları bu süreçte makrozomi hakkında daha fazla bilgi edinerek bebekleri için en uygun kararı doktorları ike birlikte verebilirler. 

• Bebeğin tahmini boyutu
• Anne adayının çatı (pelvis) kemiklerinin ölçüsü
• Bebeğin gestasyonel (gebelik) yaşı
• Önceki gebelik öyküsü
• Anne adayının sağlık durumu
• Anne ve bebek için varolan riskler 

Yukarıda sayılan maddelere bağlı olarak doktorlar, doğumun normal doğum veya sezaryen şeklinde olacağı konusunda anne adaylarını aydınlatır. 

Doktorlar doğumu planlanlarken dikkate aldıkları tek kriter bebeklerin boyutu değildir. Yapılan tetkikler makrozomik bebeği (iri bebek) işaret ettiğinde doğumun sadece sezaryen ile gerçekleşeceği anlamına gelmez. Normal (vajinal) doğum her halükarda denenebilir. Tüm senaryolar annenin çatı (doğum yolu) kemiklerinin genişliğine, bebeğin doğum kanalındaki pozisyonuna, anne ve bebeğin sağlığına göre değişmektedir.  

Anne ve bebeğin sağlığı veya doğum gerçekleşirken gelişen komplikasyonlar sezaryen ile doğum kararı alınmasında etkilidir. Bebeğin ağırlığı 5000 gramdan fazla ya da diyabetli annenin bebeği 4500 gramdan fazlaysa sezaryen ile doğum gündeme gelmektedir.  

Makrozomi Tedavi Edilmezse 

Genel olarak ortalama 4000 gram ağırlığa sahip bebekler nedeniyle oluşacak komplikasyonlar nadirdir. Bununla birlikte, 4500 gram ve üzerinde ağırlıktaki bebek doğumlarında komplikasyon gelişme riski artar. Bebek normalden büyük olduğunda doğum zorlaşabilir ve doğum sırasında yaralanma olasılığı yüksektir.

Bebek için gelişebilecek komplikasyonlar şunlardır: 

Zor doğum: Bebek doğum kanalından geçmekte zorlanabilir ve hatta sıkılabilir.  

Doğum sırasında yaralanmalar: Normal doğum sırasında karşılaşılan zorluklar nedeniyle forseps veya vakum gibi müdahaleli doğum seçenekleri tercih edilebilir. Bu uygulamalar nedeniyle bebek veya annede çeşitli yaralanmalar görülmektedir. Bebeğin omuz ölçüsü ile pelvis (çatı kemiği) girişi arasındaki uyumsuzluğa bağlı olarak omuz distosisi (omuz takılması) gelişebilir. Ayrıca köprücük kemiği kırığı, kol kırığı ve doğumsal brakial pleksus (koltuk altında bulunan sinir topluluğu) yaralanması gelişebilir. 

Kan şekeri düşüklüğü (hipoglisemi): İri bebekler (fetal makrozomi) ortalama ağırlıkta doğan bebeklere göre daha düşük kan şekerine sahip olma riski daha fazladır. 

Solunum problemleri: Makrozomik bebekler (iri bebek) zorlu doğum süreci veya mekonyum aspirasyonu (dışkı yutulması) nedeniyle solunum yetmezliği yaşayabilirler. 

Çocukluk çağı obezitesi: Doğduklarında aşırı kilolu olan bebekler, çocukluk ve ergenlik döneminde de obezite ve diğer sağlık sorunları yaşayabilirler. 

Anneye ait komplikasyonlar ise şunlardır:

• Doğum sürecinin uzun olması

• Perine yırtıkları ve kuyruk sokumunda ciddi ağrı

• Acil sezaryen gereksimi ve getirdiği riskler

• Uterin atoni (rahim kaslarının kasılamaması)

• Doğum sonrası kanamalar 

Makrozomiye Ne İyi Gelir? 

• Düzenli olarak gebelik takibinin yapılması

• Hamilelik döneminde kilo kontrolünün sağlanması

• Ultrason eşliğinde bebeğin gelişimini periyodik olarak takip etmek

• Diyabet öyküsü olan anne adaylarının gerekli tedavi ve kontrolleri zamanında alması

• Gerekli durumlarda uzman bir diyetisyen veya beslenme uzmanından destek almak

• Hamilelik öncesinde ideal kiloya sahip olmak veya ideal kiloya ulaşmak için gerekli önlemleri almak

• Sağlıklı ve dengeli beslenmek

• Egzersiz yapmak 

Makrozomi Ne İyi Gelmez? 

• Gebelik öncesi obezite teşhisi alan anne adaylarının gerekli tedavileri almaması

• Düzenli olarak yapılması gereken egzersizlerin yapılmaması

• Anne adaylarının sağlıklı ve dengeli beslenmemesi

• Bebeğin anne karnındaki gelişimini belirli periyotlarla takip etmemek

• Gebelik boyunca kilo kontrolünün sağlanmaması

• Şeker hastası olan anne adayının gebelik boyunca gerekli tedaviden uzak kalması 

Makrozomi İlaçları 

Antidiyabetik ilaçlar: Diyet değişiklikleri ve antidiyabetik ilaçların kombinasyonu ile kontrol altına alınabilen gebelik diyabeti sonucunda makrozomi riskinin azaldığı gösterilmiştir. Anne adayının kan şekeri düzeyini kontrol altında tutmak için kullanılan metformin ilacının makrozomi olasılığını azaltmada insülin kullanmaktan daha etkili olduğu bilimsel olarak desteklenmiştir.   

Makrozomi Ameliyatı 

Makrozominin doğumda gelişebilecek travma riskini artırması ve anne adayının diyabet öyküsü nedeniyle sezaryen doğum tercih edilebilir. Klinik incelemeler sonucunda diyabet öyküsü olan anne adaylarının 4500 gramdan ağır olan bebekleri ile diyabet öyküsü olmayan anne adaylarının 5000 gramdan ağır olan bebeklerinin doğumunda sezaryen yöntemi tercih edilmektedir. Anestezi altında karnı yüzeyine ve rahim duvarına yapılan cerrahi kesiler ile bebek anne rahminden alınır. Daha sonra plasenta çıkarılır, kanayan kısımlar kontrol edilir ve sonunda açılan kesiler dikilir. Sezaryen kesilerinin tamamen iyileşmesi 6 hafta kadar sürebilir.  

Bebeklerde Makrozomi

İri bebek veya makrozomi, doğum ağırlığı 4000 gram ve üzeri olan bebekleri tanımlar. Makrozomi, gerekenden uzun süren doğumlara, sezaryen doğum ihtiyacına ve çeşitli yaralanmalara neden olabilir. Özellikle bebeğin omuzları arasındaki mesafe pelvis (doğum kanalı) girişi ile uyumsuz olduğunda omuz takılmasına (omuz distosisi) bağlı yaralanma riski artar. Buna ek olarak doğum sırasında kol ve köprücük kemiğinde kırıkları ile brakial pleksus (koltuk altındaki sinir ağı) yaralanmaları gelişebilir. Daha ciddi vakalarda asfiksi (oksijensizlik) nedeniyle fetal ölüm (rahimde bebek ölümü) gerçekleşebilir. 

Doğumdan sonra makrozomik bebeklerde hipoglisemi (kan şekeri düşüklüğü) gelişebilir ve bu durum yenidoğan bakım ünitesinde takip edilir. İri bebelerde uzun dönemde obezite, diyabet ve kalp hastalıkları gibi ciddi sağlık problemleri görülebilme riski vardır. 

Makrozomi için Hangi Doktora Gidilir?

Kadın doğum uzmanı doktorun düzenli ve periyodik kontrolleri sırasında yaptığı ultrason görüntüleri ile makrozomi riski tespit edilebilmektedir. Özellikle 6. aydan sonra makrozomi riski olan bebek (özellikle annede diyabet veya obezite varsa) ultrason eşliğinde takip edilir. Takip edilen gebeliğin sezaryan veya normal doğum ile sonlanacağı bebeğin kilogramına bağlıdır. Genellikle 4500 gram ve üstü bebeklerde sezaryen doğum yapılabilir. 

Özellikle anne adayında aşağıdaki risk faktörleri varsa gebeliğin periyodik takibi çok önemlidir: 

• Diyabet

• Obezite

• Geç doğum

• Birden fazla doğum yapmak