Mastektomi Nedir?

Mastektomi, meme kanserinin önlenmesinde veya tedavi edilmesinde, tüm meme dokusunun veya bazı durumlarda yakındaki dokuların cerrahi olarak çıkartılması işlemidir. Önceki yıllarda meme kanserinde uygulanan standart tedavi; göğüs, koltuk altı lenf düğümleri ve göğüs altındaki bazı göğüs kaslarının tamamen çıkarıldığı radikal mastektomi iken, son yirmi yıldaki cerrahi gelişmeler sayesinde farklı mastektomi çeşitleri de uygulanır hale gelmiştir. Yapılan bu uygulamalar sayesinde meme kanseri olan pek çok kadın, bu hastalığı daha az hasarla atlatabilmekte ve sonrasında durumlarına ve isteklerine göre mastektomi sonrası rekonstrüksiyon yaptırma fırsatını bulabilmektedirler.

Meme kanseri tedavisinin bir parçası olarak kullanılan bu cerrahi türü, genellikle tümör büyük olduğunda, tümör göğsün birden fazla bölgesine yayıldığında ve radyasyon tedavisi kullanılması tavsiye edilmediği durumlarda uygulanmaktadır. Ayrıca göğsün boyutu da yapılan mastektomi tipinin belirlenmesinde etkilidir. Bazı durumlarda, meme kanseri riski yüksek olan kişiler henüz kanserli hücreye sahip olmasa da bu riski kaldırmak için mastektomi yaptırmayı tercih etmektedirler. Yani BRCA1 veya BRCA2 geni gibi meme kanseriyle bağlantılı genlere sahip kadınlar, meme kanserinin oluşmasını önlemek için mastektomi yapılmasını isteyebilirler.  

Uygulanacak olan mastektomi türü seçilirken bazı faktörler göz önünde bulundurulmalıdır. Bu faktörler yaş, menepoz durumu, kişinin genel sağlık durumu, tümörün derecesi (agresifliği), lenf düğümlerine sıçratıp sıçramadığı, tümör evresi (ne kadar yayıldığı), tümör boyutu, tümör hormon reseptör gibi faktörlerden ibarettir.

Mastektomi Çeşitleri

Mastektomi türü seçilirken, geçirilen kanserin evresine, tümörün ve memenin büyüklüğüne, lenf düğümlerinde olup olmadığına bağlı olarak değişmektedir. Günümüzde farklı mastektomi türleri uygulanmaktadır, bu türler şu şekildedir:

• Total (basit) mastektomi 
• Çift mastektomi
• Radikal mastektomi 
• Modifiye radikal mastektomi
• Meme ucu koruyucu mastektomi
• Deri koruyucu mastektomi
• Segmentel(Kısmi) mastektomi

Total(Basit) Mastektomi

Basit veya total mastektomi olarak da adlandırılan bu prosedürle, meme başı dâhil tüm göğüs çıkartılırken, bazen koltukaltındaki lenf düğümleri de çıkarılabilir. Eğer kişideki kanserli hücre memenin farklı bölgelerine yayılmadıysa veya meme kanserine yakalanma riskinin azaltılmasında önleyici olarak bu işlem uygulanıyorsa, büyük olasılıkla total mastektomi tercih edilir.

Çift( Önleyici) Mastektomi

Profilaktik mastektomi olarak da bilinen bu işlem, kanser riski yüksek olan kadınlarda önleyici bir tedavi olarak tercih edilmektedir. Yapılan araştırmalara göre, meme kanseri riski yüksek olan kişilere koruyucu mastektomi uygulandığında, hastalığa yakalanma riskleri % 90’a kadar daha az olabileceği tespit edilmiştir. Genellikle total mastektomi de, tüm memenin ve meme ucunun alınması önerilir. Bazı durumlarda ise her iki memenin de alınması gerekebilirken bu prosedüre verilen isim çift mastektomi şeklindedir. Bir memesinde kanser hücresi olan kişiler, koruyucu olarak diğer memenin alınmasını isteyebilirler, çünkü bu kanserin yeniden oluşma olasılığını azaltabilir. Şayet meme rekonstrüksiyonu yaptırma planı varsa, bu işlem hemen veya daha sonra yapılabilir.  Göğüs rekonstrüksiyonu sırasında cerrah, göğüs oluşturmak için vücudun başka bir yerinden aldığı doku fleplerini kullanabilirken, sentetik implantlarda kullanabilir.

Radikal Mastektomi

Radikal mastektomi, meme başı da dahil olarak memenin tamamen çıkarılmasıdır. Ayrıca üstte bulunan deri, lenf düğümleri ve memenin altındaki kaslarda çıkarılmaktadır. Radikal mastektomi tipik olarak diğer mastektomi türlerine göre daha az etkili olduğundan dolayı nadiren yapılmaktadır. Genellikle kanser göğüs kasına yayıldığında yapılması önerilir.

Modifiye Radikal Mastektomi

Modifiye radikal mastektomi prosedüründe, tüm meme dokusu ile beraber koltuk altı lenf düğümleri de çıkarılmaktadır. Fakat göğüs kaslarına hiçbir müdahale yapılmaz, yerinde kalır. Duruma göre göğüs duvarını kaplayan deri alınabilir veya yerinde kalabilirken, isteğe göre daha sonra meme rekonstrüksiyonu yaptırılabilir.

Meme Ucu Koruyucu Mastektomi

Bu işleme tam deri koruyucu mastektomi de denmektedir. Meme başı ve areolaya kadar uzanan kanallar da dâhil olmak üzere tüm meme dokusu çıkartılırken, meme başı ve areolanın derisine dokunulmaz. Fakat altlarındaki ve etrafındaki dokular kesilmektedir, ayrıca bu alanlar kansersiz ise kurtarılabilir. Bu yöntem aynı zamanda mastektomiden hemen sonra rekonstrüksiyon gerektirmektedir.

Cilt Koruyucu Mastektomi

Uygulanan cerrahi işlemde, meme dokusu, meme ucu ve areola çıkartılırken, cildin çoğu korunmaktadır. Bu işlem mevcut tümörlerin büyük olması veya cilt yüzeyine yakın olması durumunda tercih edilmemektedir. Ayrıca mastektomiden hemen sonra meme rekonstrüksiyonu uygulaması isteyen vakalar için bu teknik iyi bir seçimdir.

Segmentel (Kısmi) Mastektomi

Segmentel mastektomi işlemi, evre I veya evre II meme kanseri olan kadınlar için tavsiye edilmektedir. Çünkü tümörün ve onu çevreleyen dokunun çıkarıldığı meme koruyucu bir yöntemdir. Yapılan ameliyattan sonra genellikle kalan meme dokusuna radyasyon tedavisi uygulanmaktadır. Bu şekilde radyasyon kanser hücrelerini öldürür, yayılmalarını veya tekrar etmelerini engeller. Kısmi mastektominin iki tür vardır:

• Lumpektomi: Tümör ve tümör çevresindeki kansersiz alandaki dokudan küçük bir parçanın alınması için uygulanmaktadır.
• Kadranektomi: Tümör ve meme dokusundan, lumpektomiye göre daha fazla alan çıkarılması gerektiğinde uygulanmaktadır.

Bazı durumlarda, kısmi mastektomi işleminden sonra birden çok ameliyat yapılması gerekebilir. Çünkü bazen kanser hücreleri meme dokusunda kalabilmektedir ve bu durumda memenin tamamının çıkarılması gerekebilir. 

Mastektomi Ameliyatı

Her cerrahi işlemde olduğu gibi mastektomi ameliyatı geçirecek kişilerde kendine has kaygı ve endişeler yaşarlar. Yaşadıkları bu endişe ve kaygıyı azaltmak için uygulanacak işlem hakkında tam ve doğru bilgiye sahip olmaları önemli rol oynamaktadır. İşte mastektomi operasyonuna girecekler için bu prosedürün öncesi, sırasında ve sonrasında neler yaşandığına dair bazı bilgiler.

Ameliyat Öncesi

Bir ameliyata hazırlanırken dikkat edilmesi gereken bazı noktalar vardır ve bunlar işlemin yapılacağı kuruluşun sağlık görevlileri tarafından hastaya bildirilir. Ameliyattan 12 saat öncesi bir şey yeme içme bırakılmalıdır. Bunun yanında alınacak olan anestesi ile etkileşim ve herhangi bir problem yaşanmaması için kullanılan ilaçlar veya takviyeler varsa, bunlar hakkında bilgi verilmelidir. Hastanın tansiyonu, kan değerleri, kalp atış hızı, ateşi gibi yaşam değerleri kontrol edildikten sonra ameliyata hazırlık aşamasına geçilmektedir.

Ameliyata hazırlık aşamasında hastaya ameliyat önlüğü giydirilmektedir ve ameliyata hazırlanmak için preoperatif bekletme alanına alınmaktadır. Hemşire tarafından işlem yapılacak göğüs ya da her iki göğse yapılacak kesiğin yeri keçeli kalemle işaretleme yapılır. Sonrasında anestesi işlemi yapılarak, hastanın ameliyata hazır hale gelmesi sağlanır.

Ameliyat Sırasında

Ameliyathaneye girdikten sonra hasta muhtemelen 2-3 saat ameliyathane de kalır ancak, mastektomi sonrası rekonstrüksiyon uygulanacaksa, bu süre uzayabilir. Önce bir kesi yapılır ve alınacak meme dokusu yukarıdaki deriden ve altındaki kastan ayrılır. Sentinel düğüm diseksiyonu veya aksiller lenf nodu diseksiyonu yapılıyorsa bu prosedürler daha sonra gerçekleştirilir. Ve bu işlem bittikten sonra eğer rekonstrüksiyon yapılacaksa, ameliyatı plastik cerrah devralır. Fakat rekonsrüksiyon işlemi yapılmayacak ise göğse kanalizasyonlar yerleştirilerek koltuk altındaki sıvının tümörün olduğu yerde toplanması önlenir. Çünkü lenf havuzları alındığı için koldan toplanan lenf sıvısının bu kanalizasyonlara toplanması ve tahliye edilmesi gerekir ve bu kanalizasyon boruları bu işe yarar. En son olarak açılan kesi dikilir ve bölge göğsün etrafını saracak şekilde bir bandajla kapatılır.

Mastektomi Sonrası

Ameliyat tamamlandıktan sonra, hastanın yaşam değerlerinin kontrolü ve anestesi etkisini atlatması için izleme odasına alınır. Hastanın tüm bu belirtilen yaşam değerleri normal seyrindeyse ve uyandıysa normal odaya çıkartılır. Bu ameliyat geçiren kişiler durumuna göre genellikle 1-2 gün hastanede yatması gerekir, ancak mastektomi sonrası rekonstrüksiyon yapıldıysa, hastanede kalış süresi daha da uzayabilir. Bu süreçte dikkat edilmesi gerekenler konusunda bilinçli olmak iyileşme sürecini hızlandıracağı gibi, olası komplikasyonlardaki risk oranını da düşürmektedir.

• Mastektomi sonrası hemşirelik bakımı: Hastaneden taburcu olurken, olası yaşanacak ağrılara karşı genellikle ağrı kesici ilaçlar reçete edilmektedir. Ve genellikle kesikteki bandajlar hastaneye gelinecek olan ilk kontrol randevusuna kadar ameliyat yerinde kalacaktır. Bunun haricinde lenf sıvılarının toplanması için ameliyat bölgesine takılan kanalizasyon boruları, hastaneden taburcu edilmeden önce çıkartılmaktadır. Fakat bazı durumlarda ilk kontrole kadar ameliyat yerinde kalması da gerekebilir. Kesik alanındaki dikişler ise muhtemelen kendi kendine çözülecek türden olmaktadır, ancak çözülmeyen türler ve zımba telleri mevcutsa, hastaneye kontrol için gidildiği zamanda çıkartılır.
• Mastektomi sonrası komplikasyonlar: Her ameliyatta olduğu gibi mastektomi işlemi sonrası da bazı komplikasyonların oluşması muhtemeldir. Bunları yaşamamak için genellikle lenf nodunun çıkarılmasını takiben oluşan şişlik, enfeksiyon ve lenfödem belirtilerinin nasıl tespit edileceğini öğrenmek gerekir.
• Mastektomi sonrası egzersizler: Ameliyat sonrası yapılan egzersizler, ameliyat yerindeki sertliği önlemeye yardımcı olurlar. Hangi tür egzersizler yapılması, taburcu öncesi kişiye gösterilirken, muhtemelen ameliyattan sonraki sabah bu egzersizlere başlanılması istenir.
• Mastektomi sonrası sütyen ve protez: Ameliyattan sonra protez veya sütyen takılabilmesi için ameliyat yerinin tamamen iyileşmesi gerekir.