Meckel Divertikülü

Meckel Divertikülü Nedir?

Meckel Divertikülü, doğumsal bir gelişim anomalisi sonucu oluşur. Normalde bebeğin eşi (plasenta) ile bebeğin bağırsak bağlantısını omfalomezenterik kanal (vitellin kanal) sağlar. Bu kanal gebeliğin 5-7. haftalarında yok olur.

Bazı insanlarda bu kanal tamamıyla yok olmaz ve ince bağırsak duvarından dışarıya doğru bir kese halini alır. Bu yapıya “Meckel Divertikülü” adı verilir.

Bu kese genellikle ince bağırsağın son 30 cm'lik bölümünde oluşur. Toplumda görülme sıklığı %2’dir. Herhangi bir yaşta bulgu verebileceği gibi yaşam boyu hiçbir bulgu vermeden kalabilir. Ya da bir karın ameliyatı sırasında tesadüfen saptanabilir.

Bu kesenin içinde sıklıkla mide dokusu, bazen de pankreas adlı iç tükürük bezi dokusu bulunabilir. Buradaki dokular normal fonksiyonlarını görürler. Yani kasedeki mide dokusu asit salgısı, pankreas dokusu da sindirime yardımcı  enzimleri ve kan şekerini düzenleyen insülin ve glukagon adlı hormonları salgılar.

Meckel Divertikülü Belirtileri Nelerdir?

Meckel Divertikülü genellikle yaşamın ilk yıllarında kendini belli ettirir, ancak bazen ileri yaşlara kadar semptom vermeden de durabilir.

En sık belirtiler:

• Karın Ağrısı: Burada görülen karın ağrısı başlangıçta künt vasıftadır. Karnın her bölgesinde hissedilen, tam olarak lokalize edilemeyen bir ağrıdır. Karın ağrısı ilerledikçe bulgular daha da belirginleşmeye başlayıp ince bağırsağın son bölümünün bulunduğu  sağ yada sol kasık bölgesinde hissedilir. Sağ kasık bölgesinde hissedilen ağrı bazen apendiks adlı organın iltihaplanması sonucu oluşan apandisit tablosuyla karışabilir.
• Karında Rahatsızlık: Karındaki ağrıya  bağlı karın kasları ve solunuma yardımcı kasların istemsiz kasılmasıyla oluşan tablodur. Muayene sırasında hekime yardımcı olan bir belirtidir. Mide dokusunu içeren Meckel Divertikülünde asit salgısı aynı midede olduğu gibi yemeklerden sonra artar. Hastalarda yemek sonrası rahatsızlık hissi oluşturabilir.
• Sindirim Problemi: Bağırsaktaki keseleşmeye bağlı gıdaların tam olarak geçemeyip o bölgede takılmasına bağlı bağırsak peristaltizmi (bağırsak hareketleri) bozulur. Bunun sonucunda kabızlık, ishal gibi durumlar görülebilir.
• Kabızlık: Bağırsak hareketlerinin bozulması sonucu görülen bulgudur. Ayrıca Meckel Divertikülü komplikasyonu olan intestinal tıkanıklık sonucu oluşan tablodur.
• Kanlı İshal: Kesede bulunan mide dokusu bazen fazla miktarda asit salgılarsa bu durumda ince bağırsak dokusu asitten etkilenebilir, zarar görür ve kanar. Bu durum hastanın gaitasına (dışkı) yansır ve kanlı ishal görülebilir.
• Ateş: Divertikülün iltihaplanmasına bağlı enfeksiyonun belirtisi olarak ateş artabilir.
• Bulantı, Kusma: Yine enfeksiyonun belirtisi olarak bulantı kusmalar olabilir. Ayrıca bağırsaktaki tıkanıklığa bağlı da kusma yaşanabilir.

Meckel Divertikülü Nedenleri Nelerdir?

Meckel Divertikülü doğumsal olarak 5-7.haftalarda kapanması gereken kordonun kaybolmamasından dolayı o bölgede bağırsak duvarından dışarıya doğru kese halini almasıyla oluşur.

Kordonun tam olarak kaybolmamasının nedeni bilinmemektedir. Ancak Meckel Divertikülüne sahip çocuklarda diğer anomalilerin görülme riski artmıştır.

Meckel Divertikülü 2’ler Kuralı

• Toplumun %2 sinde görülür.
• İleoçekal valvin 2 feet (100 cm) proksimalinde (gerisinde) yer alır. (İleoçekal valv ince bağırsağın son kısmı olan ileum ile kalın bağırsağın ilk kısmı olan çekum adlı yapıların arasında bulunan, ince bağırsak içeriğinin kalın bağırsağa kontrollü geçişini sağlayan kapıdır.)
• Boyu 2 inç (5 cm)’dir.
• Çapı 2 cm’dir.
• 2 tip doku içerir: Mide ve pankreas dokusu.
• Genellikle 2 yaş altında semptom verir. Semptom verenlerin %80’inde mide dokusu bulunur.

Meckel Divertikülü Teşhisi

Meckel Divertikülünde tanı için muayene eden hekimin şüphe etmesi, bu doğrultuda laboratuvar ve görüntüleme yöntemlerini istemesi gerekmektedir.

Çekilen karın ultrasonografisinde kanama ve tıkanıklığa bağlı bulgular görülebilir. Ancak tanı koydurucu özellikte değildir.

Hekim şüphelendiği bulgularda istediği Bilgisayarlı Tomografi (BT) de şüphe uyandıran bulgulara rastlar. Ancak en önemli tanı yöntemi Mide Mukozası Sintigrafisi yada diğer adıyla ”Meckel Sintigrafisi”dir.

Bu sintigrafide Teknisyum 99 Perteknetat adlı madde hastaya damardan verilir. Bu madde mide dokusunda bulunan parietal hücrelerde tutulum yapar. Tanı bu şekilde konur.

Rektosigmoidoskopi denen yöntemle bağırsak içine kamerayla girilerek bakılabilir.

Eğer bu durumda yetersiz kaldıysa tanısal laparoskopi yapılabilir. Ameliyathane ortamında karın içine kamerayla girilerek bakılır. Genelde açıklanamayan durumlarda yapılan işlemdir.

Apendiks adlı organ ile Meckel Divertikülü birbirine çok yakın alanda bulunduğu için ağrıları aynı yerde hissedilir. Akut apandisit tablosuyla ameliyata alınan hastada ameliyat esnasında apandisitle uyumlu bir olguya rastlanılmadı ise mutlaka Meckel Divertikülü araştırılmalıdır.

Meckel Divertikülü Tedavisi

Meckel Divertikülü, eğer asemptomatikse (hasta için rahatsızlık yaratacak bulgular taşımıyorsa) tedavi edilmesine gerek yoktur. Tesadüfen tanı almış herhangi bir semptomu olmayan hastalarda komplikasyonları önlemek için beslenme düzenlemesi, sıvı alımını arttırma, egzersiz yapılabilir.

Divertikülün enfekte olmasını engellemek için gereksiz antibiyotik, ağrı kesici kullanımı yapılmamalıdır. 

Ancak belirti ve bulguları taşıyan tanı almış hastalarda cerrahi girişim uygulanması gerekmektedir, yoksa komplikasyonlara neden olabilir. Hatta bağırsak perforasyonuna (patlama) kadar gidip peritonite (karın zarı iltihaplanması) neden olabilir.

Böyle bir durumda tedavi için bağırsakların rezeksiyonuna (tamamının çıkarılması) kadar gidilebilir.

Meckel Divertikülü Tedavi Edilmezse

Meckel Divertikülü eğer semptom vermediyse, tesadüfen saptandıysa tedavi edilmesine gerek yoktur. Ancak semptomlu hastalarda tedavi edilmezse bazı komplikasyonlara yol açabilir.

Bunlar;

• Divertikülit: Divertikülün enfekte olması. En sık rastlanan komplikasyondur. Apandisit benzeri tabloya neden olur. Eğer ilerlerse perfore olabilir (patlayabilir).
• İntestinal tıkanıklık: Bağırsak Tıkanıklığı. Bu duruma bağırsağın Meckel Divertikülünü içeren  kısmının iç içe geçerek invajinasyon denen olayı yapması neden olur. Bazen Meckel Divertikülünün karın duvarının zayıf bir bölgesinden fıtıklaşması da tıkanıklığa neden olabilir. Bazı hastalarda Meckel Divertikülünden göbeğe doğru uzanan doku olabilir. Bağırsaklar bu dokunun etrafında dönerse bu durum da tıkanıklık yaşanabilir. Bu tıkanıklığa bağlı bağırsak kanlanması bozulursa bağırsak ölümüne yol açabilir.
• Alt gastrointestinal kanama: Bağırsaklardan kaynaklı kanama. Bu durum hem divertiküldeki mide dokusunun salgıladığı asitin yarattığı erozyondan dolayı hem de bağırsak tıkanıklığının yarattığı basınç artışından kaynaklı olabilir. Bazen bu kanamalar hastaya kan verilebilecek kadar şiddetli olabilir. Ancak çoğunlukla kendini sınırlayan tarzda kanamalar olur.
• Peritonit: Karın zarı iltihaplanması. Tüm karın bölgesinde hissedilen şiddetli ağrı, bastırınca artan ağrı, bulantı kusma gibi bulguları vardır.
• Littre Fıtığı: Normalde var olan bir fıtık kesesine Meckel Divertikülü girerse bu duruma Littre Fıtığı denir.
• Kansızlık: Şiddetli kanama olursa görülebilir.
• Kanserleşme: Çok nadirde olsa divertikülün bulunduğu yerde tümör gelişme ihtimali diğer bağırsak bölgelerine göre fazladır.

Meckel Divertikülüne Ne İyi Gelir?

Semptom veren Meckel Divertikülünde tedavi yalnızca cerrahi girişimdir.

Ancak asemptomatik tanı konulmuş hastalar kabızlık, bulantı-kusma, sindirim problemleri gibi durumları yaşamaması için lifli gıda,düzenli sıvı tüketimini yapması gerekmektedir.

Hastalar ayrıca iyi bir gözlemci olmalı; geçmeyen karın ağrısı, kanlı ishal, karında rahatsızlık hissettiği durumlarda hekime başvurmalıdır.

Meckel Divertikülü İlaçları

Meckel Divertikülünde ana tedavi cerrahi girişimdir. Semptom göstermeyen hastalarda ise yaşam kalitesini arttırma dışında verilebilecek ilaç tedavisi yoktur. Cerrahi girişim uygulanan hastalarda operasyondan 12 saat önce ağızdan gıda alımı durdurulur. Hastaya damar yolu açılıp burdan beslenmesi sağlanır.

Ameliyat sonrası taburcu olurken hastalara kabızlık önleyici (laksatif) ilaçlar, karın ağrısı için ağrı kesiciler (non steroid anti inflamatuar), sürekli öksürükle giden kronik hastalığı olan hastalara dikişlerin açılmasını yada zedelenmesini engellemek için öksürük kesiciler (antitusif), enfeksiyonu engellemek için antibiyotikler reçete edilebilir.

Meckel Divertikülü Ameliyatı

Semptom veren Meckel Divertikülünde tedavi cerrahi girişimdir. Açık yada laparoskopik yapılabilir. Cerrahisinde divertikülün olduğu bölge kenarlarından 2 cm’lik bağırsak dokusu da çıkarılıp kalan bağırsak segmentleri uç uca birleştirilip dikilir (anostomoz). Bu şekilde sindirim kanalının devamlılığı sağlanmış olur.

Alınan divertikül materyali patolojiye gönderilir ve hangi dokuyu içerdiğine bakılır. Çoğunlukla mide dokusu, bazen pankreas dokusu çok nadir olmakla birlikte bazen hiçbir organa ait doku içermediği, sadece fibröz doku içerdiği de görülebilir. Mide dokusu içeren divertiküllerde asit salınımına bağlı çoğunlukla o bölgede ülserasyonlara da rastlanır.

Ameliyat sonrası bağırsaklar çalışır hale geldiğinde (gaz, gaita çıkışı varsa) hasta ağızdan beslenmeye başlayabilir. Hastaya ameliyat sonrası ağrı kesici, antibiyotikler reçete edilir.

Hamilelikte Meckel Divertikülü

Gebelikte Meckel Divertikülü tanı ve tedavisi normal erişkindeki gibidir. Eğer tesadüfen tanı almış semptom vermiyorsa tedaviye gereksinim yoktur.

Ancak semptom varsa alınacak anestezikler ve etkileri de göz önüne alınarak (gebeliğin erken döneminde alınacak anestezikler bebekte gelişim bozukluklarına yol açabilir) komplikasyonların oluşumunu önlemek için cerrahi girişime başvurulabilir.

Bebek ve Çocuklarda Meckel Divertikülü

Meckel Divertikülü semptomatikse çoğunlukla ilk 2 yaşta kendini gösterir. Diğer doğumsal anomalilerin görülme sıklığı artmıştır.

Bunlar yemek borusunun kapalı olması (özefagus atrezisi), makatın kapalı olması (anal atrezi), omfalosel (bağırsakların karın dışında kese içinde olması), crohn hastalığı gibi hastalıklardır. Bebek ve çocuklarda en sık bulgusu kanamadır.

Buna ek olarak ishal, bulantı kusma da görülebilir. Bu durumda komplikasyonları önlemek amaçlı cerrahi girişim uygulanabilir. Açık yada laparoskopik teknik uygulanabilir.

Bazen başka bir işlem için yapılan ameliyatlarda da tesadüfen görülüp tedavi edilebilir.

Genellikle yaş arttıkça komplikasyon gelişme riski azalır.

Meckel Divertikülü için Hangi Doktora Gidilir?

Meckel Divertikülüne sahip ancak bundan haberdar olmayan hastalar karın ağrısı, bulantı kusma tablosuyla acil servise başvurabilirler.

Böyle durumda acil hekimi ayırıcı tanıları yapıp Meckel Divertikülünden şüphe ederse hastayı genel cerrahi uzmanına yönlendirir.

Meckel Divertikülü ne bazen başka bir işlem için yapılan ameliyatlarda da tanı konulup operasyon türü de uygunsa aynı ameliyatla düzeltilebilir.

Hastalar bazen yoğun şikayetlerden ötürü İç Hastalıkları uzmanına da başvurabilirler. Bu durumda iç hastalıkları uzmanı Meckel Divertikülünden şüphelenirse hastayı genel cerrahi uzmanına yönlendirir.