Minamata hastalığı, cıva bileşiklerine uzun süreli maruziyet sonucu ortaya çıkan nörolojik ve fiziksel semptomlarla karakterize bir zehirlenme tablosudur. İlk kez 1950’lerde Japonya’nın Minamata kentinde endüstriyel atıkların denize karışmasıyla ortaya çıkmış ve binlerce insanı etkilemiştir. Bu hastalık, çevresel kirliliğin insan sağlığı üzerindeki yıkıcı etkilerini gösteren tarihi bir örnek olarak kabul edilir.

Minamata Hastalığının Tarihçesi
Minamata hastalığı, adını Japonya’nın Kyushu adasındaki Minamata şehrinden alır. 1932-1968 yılları arasında Chisso Corporation adlı kimya şirketi, üretim sürecinde kullandığı metil cıvayı denize boşalttı. Bu toksik madde, besin zincirine karışarak balıklarda ve kabuklu deniz ürünlerinde birikti. Bölge halkının bu ürünleri tüketmesiyle cıva zehirlenmesi vakaları ortaya çıktı. İlk resmi tanı 1956’da konuldu, ancak şirket ve yetkililer yıllarca sorunu görmezden geldi. 2009 verilerine göre 2.265 kişi resmi hasta statüsü kazandı, 17.000 kişi ise tazminat aldı.

Hastalığın Nedenleri ve Bulaşma Yolları
Minamata hastalığı, metil cıva gibi organik cıva bileşiklerinin neden olduğu nörotoksik bir durumdur. Endüstriyel atıkların su kaynaklarına karışması, balık ve kabuklu deniz canlılarının bu toksini biriktirmesi ve insanların bu canlıları tüketmesiyle bulaşır. Anne sütü veya plasenta yoluyla fetüse geçebilir (Konjenital Minamata hastalığı).

Minamata Hastalığının Belirtileri

• Erken Dönem Belirtileri:

  • Ellerde ve ayaklarda uyuşma/karıncalanma
  • Kas koordinasyonunda bozulma (yürüme güçlüğü, sakarlık)
  • Görme alanında daralma (tünel görüşü)
  • İşitme kaybı ve konuşma bozuklukları

• İlerlemiş Vakalarda Görülen Semptomlar:

  • Şiddetli kas krampları ve titreme
  • Zihinsel bulanıklık, hafıza kaybı
  • Nöbetler ve bilinç kaybı
  • Konjenital vakalarda: Zeka geriliği, fiziksel deformiteler

Teşhis Yöntemleri

• Klinik Öykü ve Fizik Muayene: Cıva maruziyeti öyküsü ve nörolojik bulgular.
• Kan ve İdrar Testleri: Kandaki cıva seviyesinin 50 μg/L’nin üzerinde olması.
• Saç Analizi: Uzun süreli maruziyeti gösteren cıva birikiminin tespiti.
• Manyetik Rezonans Görüntüleme (MR): Beyinde özellikle görsel korteks ve serebellumda hasar.

Tedavi ve Yönetim Stratejileri

• Acil Müdahale: Şelasyon tedavisi (Dimerkaprol veya DMSA) ile cıvanın vücuttan atılması.
• Semptomatik Tedavi: Kas gevşeticiler, antikonvülzanlar ve fizik tedavi.
• Destekleyici Bakım: Nörolojik rehabilitasyon ve psikolojik destek.
• Önleyici Tedbirler: Cıva içeren endüstriyel atıkların kontrolü ve deniz ürünlerinin düzenli test edilmesi.

Korunma Yöntemleri

• Hamileler ve çocuklar yüksek cıva içeren balıkları (kılıçbalığı, köpekbalığı) tüketmemeli.
• Endüstriyel tesislerde cıva kullanımı sıkı denetim altına alınmalı.
• Kirlenmiş bölgelerde balıkçılık faaliyetleri yasaklanmalı.

Minamata Sözleşmesi ve Küresel Etkileri
2013’te imzalanan Minamata Sözleşmesi, cıva kullanımını sınırlamayı ve çevresel salınımı azaltmayı hedefler. 128 ülke tarafından onaylanan sözleşme, termometre ve pil gibi ürünlerde cıva kullanımını yasaklamıştır.

Beslenme Önerileri
Cıva birikimini azaltmak için selenyum, E vitamini ve omega-3 içeren besinler (ceviz, keten tohumu, sardalya) tüketilmeli. Sarımsak ve klorofil zengini yeşil sebzeler detoks sürecini destekler.