Monitörizasyon

Monitörizasyon Nedir?

Hastanın yaşamsal fonksiyonlarının izlenmesi işlemi olan monitörizasyon yapılabilmesi için, monitörizasyon cihazına ihtiyaç vardır. Elektronik kateterizasyon cihazları ile hastanın ölçümleri yapılarak kayıt altına alınır. Grafik olarak da elde edilen verilerin gösterilmesini sağlayan bu cihaz, acil servislerde ya da yoğun bakım odalarında sıkça kullanılmaktadır.

Cihaza bağlanan hastanın biyofiziksel durumunun elektriksel sinyallere dönüştürülerek gözlemlenmesini sağlayan hasta monitörizasyonu ile EKG (kalp ritminin ölçülmesi), HR (maksimum kalp atış hızı), TEMP (ateş ölçümü), RESP (solunum), NIBP (kan basıncı ölçümü) ve SPO2 (kandaki oksijen ve karbondioksit seviyesi ölçümü) olmak üzere 6 farklı parametre aynı anda izlenmektedir. Durumu ciddi olan hastalardaki en ufak değişimin monitöre yansımasını sağlayan modern monitörizasyon cihazları sayesinde gerekli önlem kolayca alınmaktadır.

Monitörizasyon Nasıl Yapılır?

Hastanın tansiyonu, kan dolaşımı ve nabız hızı ölçümlerinin yapılarak monitöre sayısal ve grafiksel veriler halinde yansıması için monitörizasyon işlemi yapılır. Bir ucu hastanın vücuduna diğer ucu monitörizasyon cihazına bağlanan elektrotların yerleşim şekli genel olarak her hastada aynı şekilde yapılır.

Farklı renklerde kullanılan elektrotların doğru yere yerleştirilmesi ölçümlerin net bir şekilde elde edilmesini sağlar. Elektrot yerleşimi renkleri şu şekildedir;

• Kırmızı elektrot sağ omuz bölgesine,
• Sarı elektrot sol omuza
• Yeşil elektrot ise sol karın boşluğuna

Vücuda yerleştirilen elektrotlar çıtçıtlı ya da yapışkanlı olarak vücuda takılmaktadır. Elektrotlar takıldıktan sonra monitör ekranında elektriksel dalgalar gösterilir. Kalp ritim analizi ve tansiyon ölçümlerinin elde edilmesi için parmak ucuna satürasyon takılır. Satürasyondan elde edilen veriler ile hastanın kanındaki oksijen değeri, ateşi ve solunum sayısı gibi ölçümler gözlemlenmektedir. Parmağın ucuna takılan klips ile yapılan saturasyon işlemi sonucunda, oksimetre cihazında kandaki oksijen miktarı gösterilir.

Monitörizasyon ile Takip Edilebilen Tüm Parametreler Nelerdir?

Acil servislerde ve yoğun bakımlarda hastanın durumunun ilerlemesini önlemek amacıyla ilk etapta takılan oksijen miktarının ayarlanmasını ve dakikada kalbin ne kadar kan pompaladığını hesaplamak amacıyla hasta monitörizasyon cihazına bağlanır. Bu cihaz sayesinde hastanın tüm yaşamsal fonksiyonarını aynı anda takip edebilme imkanı sağlanır. Monitörizasyon ile elde edilen veriler şunlardır;

• Kalp ritmi
• Tansiyon
• Elektrokardiyogram (EKG)
• Arteriyel kan basıncı (atardamardaki kan basıncı)
• Santral venöz (toplardamar) basınç
• Pulmoner arteyel basınç (akciğere kan taşıyan damardaki basınç)
• Kan hacmi ve kan dolaşımının izlenmesi
• Dakikadaki solunum hacmi
• Solunum hızı
• Oksijen transportu (ulaşımı) değişkenleri
• End tidal (solunumdaki karbondioksit basıncı)
• Ekspiratuar (akciğere temiz hava alıp kirli havanın atılması miktarı)
• İdrar outputu (idrar miktarı)
• İdrar osmolaritesi (idrar yoğunluğu)
• Böbrek tarafından temizlenen kan miktarı
• Serum elektrolitleri
• Ateş
• Kas ve sinir fonksiyonu

Monitörizasyon Çeşitleri

Hemodinamik Monitörizasyon

Hastanın kan hacmi ve kan dolaşım seviyesini ölçmek amacıyla yapılır. Vasküler (damar) sisteme invaziv (cerrahi işlemde kullanılan alet) kateter (toplardamar) yerleştirilerek cihaz yardımı ile istenilen ölçümler takip edilir. Genellikle hayati tehlikesi olan hastalara uygulanan bu takip işlemi kan basıncı, kan akımı, oksijen taşınması, idrar çıktısı, kalp hızı gibi değerlerin bir arada takip edilmesi önemlidir.

Kardiyak Monitörizasyonu

Cerrahi uygulama yapılacak kadar ciddi kalp sorunu yaşayan hastalara kardiyak monitörizasyon yapılır. En az invaziv monitörizasyon türü kardiyak monitörizasyondur. Uygulaması basit olan bu işlem ile kalp hızı ölçümü yapılarak izlenir. Kalp hızı ve ritmindeki en ufak değişikliği bile anında gösteren monitörizasyon cihazı aynı zamanda otomatik olarak kan basıncını da ölçer. Arter monitörizasyonu sayesinde arteriyel ve pulmoner arter basınç seviyesi, nümerik olarak kalp hızı ve nabız oksimetreleri takip edilir.

İleri defektlerin saptanması (beyinde gelişen anormal durumlar) aritmi, kalp hızı ölçümünün yapılması mikro kardiyak iskemi (kalbe giden kan akışının azalması) belirtilerinin saptanması ve pacemaker (Kalp kası) fonksiyonunun izlenmesi amacıyla EKG yapılır. Elektrokardiyogram (EKG), doku pletismografisi (akciğerdeki solunum şiddeti) ve nabız oksimetresi gibi monitörler kullanılarak EKG monitörizasyonu yapılır.

Holter Monitörizasyonu

Kalp ritmini ölçme ve izlemede kullanılan bir diğer yöntem holter monitörizasyonudur. 1-2 gün boyunca aralıksız şekilde kalp ritminin incelemesi amacıyla tasarlanmış olan holter, giyilebilir küçük bir cihazdır. Ekokardiyografi testleri sonucuna göre herhangi bir ritim sorununun tespit edilemediği durumlarda doktorun önerdiği süre boyunca bu cihaz hasta üzerine takılarak hastalığın tanısı konulur.

Holter Monitörizasyonu Ne Zaman Kullanılır?

• Kalp kasının yeterince kanlanmaması durumunda
• Kalp pili takılan hastaların durumunun incelenmesinde
• Kalp ritmindeki anormalliklerin saptanmasında
• Göğüs ağrısı şikayeti olan hastalara
• İlaçların yan etkilerinin olup olmadığının araştırılmasında 

Fetal Monitörizasyon

Anne karnındaki bebeğin nabzını ölçmek için fetal monitörizasyon işlemi yapılır. Gebeliğin erken dönemlerinde bebekte herhangi bir hastalık olup olmadığını saptamak amacıyla, annenin doğum sancısı devam ederken ya da doğum sırasında monitörizasyon cihazı hastaya bağlanır.

Fetal Monitörizasyon Nasıl Yapılır?

Fetal monitörizasyon işlemi iki farklı şekilde yapılır. Birincisi annenin karın bölgesine transducer (enerji ölçüm cihazı) takılarak bebeğin kalp atışı izlenir. Annenin yatarak uygulandığı monitörizasyon işleminde bebeğin hareketine göre transdüserler yer değiştirilir. İkinci yöntem ise rahim ağzı açılan kişilerde vajinal yoldan girilerek bebeğin başına alet takılması ile yapılır. Alete bağlı bağlı olan telin diğer ucu monitöre bağlanarak bebeğin durumu takip edilir.

Fetal Monitörizasyon Hangi Durumlarda Yapılır?

• Annenin kalp hastalığı, gebelik şekeri, şeker hastalığı ya da yüksek tansiyonu varsa
• Doğum yapılırken epidural anestezi (belden aşağısının uyuşturulması) uygulanıyorsa
• Doğumu hızlandırmak için suni sancı veriliyorsa
• Önceden sorunlu hamilelik dönemi yaşamışsa
• Doktorun gerekli gördüğü durumlarda

Fetal Monitörizasyon Çeşitleri

Bebeğin durumu hakkında anne karnındayken bilgi almak için uygulanan farklı fetal monitörizasyon türleri vardır. Hangi monitörizasyonun yapılacağı hamilelik döneminde anne ve bebeğin durumunda herhangi bir riskli bulgunun saptanıp saptanmamasına bağlı olarak belirlenir. Fetal monitör türleri şunlardır;

• Fetoskop: Anne karnındaki bebeğin kamera yardımıyla izlenmesidir.  
• Doppler: Gebeliğin 12. Hastasından sonra uygulanan doppler bebeğin kalp kapağı hareketi ile kan dolaşımını takip eder.
• Elektronik Fetal Monitörizasyon: Anne rahmindeki kasılmaları ölçen ultrason aletidir. Her gebelik durumunda yapılmasına gerek yoktur. Riskli durumlarda gebeliğin 32. Hastasından sonra uygulanır.
• İnternal Fetal Monitörizasyon: Amniyon kesesinin açıldığı durumlarda spiral bir elektrodun bebeğin başına bağlanması ile bebeğin durumu incelendiği uygulamadır.

Sinir Monitörizasyonu

Olası riskleri en aza indirerek güvenli bir şekilde cerrahi işlemin yapılabilmesini sağlayan sinir monitörizasyonu kulak burun boğaz, ortopedi ve genel cerrahi alanlarında sıkça uygulanır. Özellikle ses kısıklığı yaşayan tiroit hastalarının tedavisinde sinir monitörizasyonuna ihtiyaç duyulur. Böylece ses tellerine giden sinirler izlenerek olası hasar oluşumunu önlenir.

BİS Monitörizasyonu 

EEG bulgularını sayısal olarak bildiren Bistpektral indeks (BİS) hastanın alın bölgesine yerleştirilen elektrotlar ile yapılır. Ameliyat esnasında hastanın uyanmaması amacıyla uygulanan anestezi derinliğinin ölçülmesi açısında anestezide monitörizasyon işlemi uygulanır. Hastaya uygulanacak olan anestezi miktarı hastanın fiziksel özellikleri, kullandıkları ilaçlar ve hangi hastalıkların olduğuna bakılarak belirlenir.