Munchausen Sendromu

Munchausen Sendromu Nedir?

Munchausen sendromu kişinin sağlıklı olmasın rağmen ilgi çekebilmek için sağlık kuruluşlarına başvurarak tedavi araması ve sağlık çalışanlarını kandırmasına sebep olan bir akıl sağlığı bozukluğudur.

Munchausen sendromu olarak da belirtilen bu hastalıkta kişi bizzat kendi hasta rolü oynayabilir veya bakımını üstlendiği çocuğun hasta olduğunu iddia ederek hastane hastane gezebilir.

Munchausen sendromu adını kendi anılarını abartarak anlatan ve kısa zamanda büyük üne kavuşan Munchausen adlı kişiden almaktadır. Sonradan bu hikayelerin abartı ve yanlış olduğu anlaşılmıştır.

Munchausen sendromu, yapay bozukluk olarak da adlandırılır. Çünkü gerçekte olmayan hastalığın belirtileri kişi tarafından ilaç alımıyla veya çeşitli yöntemlerle taklit edilir.

Bu kişilerin genellikle tıbbi bilgisi vardır (hemşire, diğer sağlık personelleri vb). Bu kişiler uydurdukları hastalığın tedavisi için doktorlarla işbirliği içindeymiş gibi gözükürler ve sağlık çalışanları tarafından genellikle sevecen ve sevimli bulunurlar.

Özellikle kişi hastalığı çocuğu için uydurmuşsa bu hastalığın teşhisi ve tedavisi için bir çok girişimsel müdahaleye neden olur. Bu sendroma sahip kişinin çocuğu yan etkileri ağır gelecek ilaçlar kullanmak zorunda kalabilir.

Bu sebeple çocuğun sağlığı çok büyük zarar görür. Bu durum Munchausen Syndrome by Proxy (MSBP) olarak adlandırılır ve çocuk istismarının bir çeşidi olarak kabul edilir.

Munchausen Sendromu Belirtileri Nelerdir?

Munchausen sendromuna sahip kişiler bir hastalık belirtisi hakkında yalan söyleyebilir, kendilerine zarar vererek bu belirtilerin görülmesini sağlayabilir ya da hastalığın teşhisinde kullanılan testlerle oynayabilirler. (örneğin, idrar testine kan bulaştırmak).

Munchausen sendromunda aşağıda sıralanan belirtiler görülebilir.

• Kişide dramatik ama tutarsız hasta öyküsü olması
• Kişinin tedavi almasıyla beraber belirtilerin kötüleşmesi ya da açıklanamayan belirtiler oluşması
• Kişinin tedaviden yarar görmesiyle ve taburcu olmasıyla beraber evden hastalığı nüks etmiş şekilde dönmesi
• Kişide hastaneler veya tıbbi terminolojiyle ilgili geniş bilgi birikimi olması (örneğin kişinin hastalığın belirtilerini anlatırken tıp kitaplarından aldığı tanımlamaları kullanması)
• Kişide birden çok cerrahi müdahale izi olması
• Kişide negatif test sonuçlarını takiben yeni belirtiler görülmesi
• Kişide hastalıkla ilgili belirtilerin sadece yalnızken veya kişi gözlenmiyorken görülmesi (bayılma vb)
• Kişinin ameliyat olmaya, tıbbi testler yaptırmaya veya diğer girişimsel müdahalelere hevesli olması
• Kişinin uydurduğu hastalığıyla ilgili daha önce birçok hastaneye, doktora ve kliniğe başvurması
• Kişinin aile bireylerinin ve arkadaşlarının, doktorlarla ve sağlık çalışanlarıyla tanışmalarını istememesi
• Kişide kişilik ve özgüven problemleri olması
• Kişinin hastanedeyken kendini daha rahat ve iyi hissetmesi
• Kişinin tıbbi bilgisinin daha önceki hastaneye yatışlarından ya da yaptığı işinden dolayı fazla olması

Bazı kişiler idrarına kan bulaştırabilir, kendilerini dışkıyla enfekte edebilir, hastalık belirtileri oluşturmak için ilaç ve kimyasal madde kullanabilir veya kendilerine fiziksel zarar verebilir.

Münchausen sendromuna sahip kişilerde kanser, kalp hastalıkları, deri hastalıkları, enfeksiyonlar, kanama bozuklukları, metabolik hastalıklar, böbrek hastalıkları ve kronik ishal gibi bir çok hastalık belirtisi taklit edilebilir.

Munchausen Sendromu Nedenleri Nelerdir?

Münchausen sendromunun sebebi tam olarak bilinmese de araştırmacılar hem biyolojik hem de psikolojik faktörlerin bu sendromun gelişiminde rol oynadığını bildirmişlerdir. 

Bazı teoriler çocuklukta görülen istismar ve ihmalsizliğin ya da çocuklukta uzun süre ve tekrarlayıcı şekilde hastanede yatışa yol açan bir hastalığın bu sendromun gelişmesinde etkili faktörler olduğu belirtilmiştir. 

Ayrıca munchausen sendromu ve kişilik bozukluklarının yakından ilişkisi olabileceği belirtilmiştir.

Munchausen Sendromu Teşhisi

Bu hastalığın teşhisi kişide yalan söyleme görüldüğü için oldukça zordur. Doktorlar her türlü olası fiziksel ve mental hastalığı değerlendirmeli ve bunlar için çeşitli testler uygulamalıdır. 

Bu hastalık teşhis edilmeden önce diğer tüm ihtimaller elenmelidir.

Eğer doktor kişinin belirtileri için hiçbir fiziksel neden bulamazsa onu bir mental sağlık uzmanına yönlendirebilir. 

Psikiyatrisler ve psikologlar kişiyi değerlendirmek için hasta öyküsü alır ve çeşitli testler uygular. Kişin davranışları ve tutumları da teşhiste önemli rol oynar.

Kişiye sorulması gereken sorular şunlardır:

• Kişinin belirtileri yapılan tüm medikal testler ve değerlendirmelerle uygunluk gösteriyor mu?
• Kişiden alınan bilgiler başka kişiler tarafından tamamlayıcı özellik gösteriyor mu? (eğer hasta bu konuda yardımcı olmuyorsa bu önemli bir ipucudur)
• Kişi yapılması gereken testler ve prosedürler için beklenenden daha istekli mi davranıyor?
• Hasta tedaviye gereken şekilde mi cevap veriyor?

Eğer yaşanan belirtiler sevilen bir kişinin kaybına bağlanıyorsa doktorlar bu kayıpla ilgili gerekli soruları sormalı ve değerlendirmeyi yapmalıdır.

Mental hastalıkların teşhisi için DSM-5 ‘te (diagnostic and statistical manual of mental disorders, fifth edition) bulunan tanı kriterlerine bakmak gereklidir. Yapay bozukluk teşhisi zordur.

Çünkü kişi kendine bilerek zarar vermekte, hastalıkla ilgili belirtileri taklit etmekte ve tanıyla ilgili testlerin güvenirliliğini bozmaktadır. Kişiye bunlar sorulduğunda kesinlikle reddetmektedir.

Munchausen Sendromu Tedavisi

Her ne kadar kişi uydurduğu hastalık belirtileri için tedavi arayışında bulunsa da munchausen sendromunun kendisi için tedavi aramaz. Bu sebeple münchausen sendromunun tedavisi, teşhisi ve tedaviden alınan fayda sınırlıdır. 

Eğer kişinin kendine zarar vermesi engellenir, kişi bu durumun olumsuz sonuçlarıyla ilgili bilgilendirilir ve eğitilmeye çalışılırsa kişide ilerleme görmek mümkündür.

Tedavide yapılacak ilk şey kişinin kullandığı gereksiz ilaçları belirlemek ve bunları uygun şekilde kesmektir. 

Bundan sonra kişide bu duruma sebep olan psikolojik sorunlar belirlenmeli ve kişinin evindeki ve sosyal yaşamında karşılaştığı güçlükler çözülmeye çalışılmalıdır. 

Psikoterapi (konuşma terapisi) bu kişilerde esas tedavidir. Tedavide odak kişinin düşünce yollarını ve davranışlarını değiştirmekle ilgili olmalıdır. 

Aile terapisiyle de aile, kişinin davranışlarını ödüllendirmemek ve güçlendirmemek konusunda eğitilebilir.(fakat çoğu durumda kişi ile ailesi arasında mesafe vardır). 

Grup terapisi kişinin yalnızlık ve izolasyon hislerini azaltmaya ve kişinin kendini önemseyen insanlar olduğunu görmesine yardımcı olabilir.

Münchausen sendromunu iyileştiren hiçbir ilaçlı tedavi bulunmamaktadır ama bu sendromla ilişkili depresyon, kaygı bozukluğu ve kişilik bozuklukları gibi durumları iyileştirmek için ilaçlar kullanılabilir. 

Kişiye ilaçlı tedavi verilirken çok dikkat etmek ve kişiyi özenle gözlemlemek gereklidir. Çünkü yapay bozukluğa sahip kişiler ilaçları eczaneden hiç almayabilir  veya bu ilaçları yanlış ve kötü amaçlarla kullanabilir.

Munchausen Sendromu Tedavi Edilmezse

Munchausen sendromuna sahip kişiler kendilerinde hastalık belirtisi oluşturmaya çabaladıkları için çeşitli sağlık sorunları ve hatta ölüm gibi risklere sahiptir. 

Ayrıca bu kişiler gereksiz tıbbi müdahaleler, testler ve tedaviler sebebiyle oluşan sağlık sorunları yaşayabilir. 

Bu kişilerde madde veya ilaç bağımlılığı ve intihar riski vardır. Bu kişilerin kesinlikle munchausen sendromuna yönelik tedavi almaları gerekmektedir.

Munchausen Sendromuna Ne İyi Gelir?

Kişinin yalnız bırakılmaması ve iyi gözlenmesi bu hastalığın fark edilmesine, kişinin erken tedavi almasına ve intihar gibi görülebilecek durumların engellenmesine olanak sağlamaktadır.

Ayrıca bu hastalığa sahip kişilerin erken fark edilmesi çocuklarına verecekleri zararı azaltacaktır.

Bu kişilerde depresyon ve kaygı bozukluğu gibi hastalıklar da görülebileceği için kişinin beslenmesine, uyku düzenine dikkat etmesi, düzenli spor yapması genel olarak kişinin mental sağlığı üzerinde olumlu etkilere sahiptir.

Aile ve sosyal destek de kişilerin tedavi almasında ve tedavilerini sürdürmesinde büyük öneme sahiptir.

Munchausen Sendromuna Ne İyi Gelmez?

Kişinin kaygı ve stresini attıracak durumlar, kötü beslenme düzeni, düzensiz uyku ve hareketsiz yaşam kişinin genel olarak duygu durumunu olumsuz etkileyecektir. 

Ayrıca yalnız bırakılmak ve sosyal desteğin olmaması bu sendroma sahip kişilerin durumlarını kötüleştirmekte ve kendilerini gizlemelerine olanak sağlamaktadır. 

Sendromu kabullenmemek ve tedaviyi reddetmek kişinin belirtilerinin kötüleşmesine ve kendisine ve etrafındakilere zarar vermesine yol açabilir. Bu durumun devam etmesi kişiyi intihara götürebilir. 

Eğer munchausen by proxy söz konusu ise çeşitli yaralama ve ilaçla çocuğu zehirleme gibi durumlardan dolayı kişi, çocukların ölümüne yol açabilir. 

Bu durumun fark edilmesi ve kişinin tedavi alması diğer çocukların hayatını kurtarabilir.

Munchausen Sendromu İlaçları

Münchausen sendromunu iyileştiren hiçbir ilaçlı tedavi bulunmamaktadır. Ama bu sendromla ilişkili depresyon, kaygı bozukluğu ve kişilik bozuklukları gibi durumları iyileştirmek için ilaçlar kullanılabilir. 

Antidepresan olarak SSRI veya SNRI grubu ilaçlar tercih edilebilir.

Hamilelerde Munchausen Sendromu

Munchausen sendromuna sahip kişiler hamilelik yaşayabilir. Munchausen by proxy’de olduğu gibi bu durumda da kişinin bebeğe zarar vermemesi için dikkat edilmelidir.

Hamileliği sırasında erken doğuma yol açan ve bebekte nörolojik problemler yaşanmasına neden olan vakalar bildirilmiştir. Bunun yanı sıra münchausen sendromuna sahip bazı kadınlar ilgi çekmek için hamile taklidi yapabilir. 

Bunun için internetten kolaylıkla sahte göbek, sahte bebek ultrason görüntüleri gibi malzemeler satın alabilir ve sonrasında ailelerine gebeliğin düşükle sonuçlandığını söyleyebilirler. 

Münchausen sendromuna sahip bireylerin hamilelikleri doktorları ve yakınları tarafından sıkı takip edilmelidir.

Çocuklarda Munchausen Sendromu

Çocukların munchausen sendromuna maruz kalmaları munchausen by proxy (MSBY) olarak adlandırılır. Bu durum çocuk istismarının bir çeşididir. 

Çocuğun bakımını üstlenen kişi (genellikle annesi) çocuğun hasta görünmesi için belirtileri uydurabilir ya da gerçekten çocuğa zarar vererek istediği etkiyi yaratabilir. 

Varfarin (fare zehiri) genellikle çocuğun hasta görünmesi için kullanılan bir ilaçtır ve kan sulandırma özelliği vardır. 

Çocuğun bakımını üstlenen kişi kurnaz ve tıbbi açıdan bilgili olduğu için kimseye yakalanmadan uzun süre kontrollü şekilde çocuğu zehirlemeye ve ona zarar vermeye devam edebilir. Bu durum çocuğun ölümüyle sonuçlanabilir. 

Ailede birden çok çocuk varsa bazen durum ilk çocuğun vefatından sonra küçük kardeşlerde de aynı uydurma belirtilerin görülmesi sebebiyle fark edilebilir.

Bu durumda görülebilecek belirtiler aşağıda sıralanmıştır.

Çocuğun bakımını üstlenen kişi,

• Çocuğun idrarına veya dışkısına kan bulaştırabilir.
• Çocuğun beslenmesini kısıtlayarak kilo almasını engelleyebilir.
• Çocuğun yüksek ateşi varmış gibi göstermek için termometreleri ısıtabilir.
• Çocuğun test sonuçlarıyla oynayabilir.
• Çocuğa ilaç vererek ishal, kusma veya başka hastalık belirtilerine yol açabilir.
• Çocuğun damar yolunu kirleterek çocuğa hastalık kaptırmaya çalışabilir.

Bu sendroma sahip kişilerin çocuklarında fazlaca hastaneye yatış öyküsü ve çocuğun sözde hastalığının teşhis ve tedavisi için daha önce birçok kez farklı doktora gitme öyküsü vardır. 

Bu çocuklar genellikle önceden fazla ameliyat ve tıbbi prosedür geçirmişlerdir. Çocuğun test sonuçları hastalık belirtileriyle uyuşmaz. Hastaneki yatışında çocuk iyidir. 

Fakat eve dönünce belirtileri tekrar başlar. Bazen kan sonuçlarının çocuğun kanıyla uyuşmadığı görülür ve çocuğun testlerinde ilaç vb. çeşitli kimyasallar bulunabilir.

Bu hastalığın teşhisi için çok dikkatli gözlem yapmak gereklidir. Burada sorumluluk bütün sağlık çalışanlarına ve diğer aile bireylerine düşmektedir.

Tedavi için yapılması gereken öncelikli olarak çocuğun güvenliğini sağlamaktır. Çocuk yaralandıysa, enfeksiyon kaptıysa veya zehirlendiyse bununla ilgili tedavi verilmeli sonrasında bir çocuk psikiyatristine yönlendirilmelidir. 

Alınması gereken psikiyatrik yardım ve destekle çocuğun depresyon, kaygı bozukluğu ve travma sonrası stres bozukluğu geliştirme olasılıkları azaltılabilir. 

Bu durum çocuk istismarına girdiğinden dolayı gerekli kurum ve kuruluşlara bilgi verilmelidir.

Munchausen Sendromu için Hangi Doktora Gidilmeli?

Munchausen sendromuna sahip kişiler bu durumu gizler ve tedavi arayışında bulunmazlar. 

Yakınında durumu fark eden kişiler hastanelerin Psikiyatri bölümüne müracaat edebilir ve durumla ilgili ne yapabilecekleri konusunda bir uzmandan bilgi alabilirler.

Özellikle bu sendrom görülen anne veya babası bulunan çocukların sağlığı ve güvenliği tehlikedeyse kesinlikle bu durum yetkililere bildirilmeli ve çocuk korumaya alınmalıdır. 

Böyle bir durumdan şüpheleniyorsa bir uzman görüşü alınarak sosyal yardım kuruluşlarından yardım istenmeli ve durum polise bildirilmelidir.