Nefrostomi Nedir?

İdrar yollarında tıkanma sonrasında böbreğin yapısı ve işlevinin bozulmaması için vücut dışından girilerek katater yerleştirilmesi işlemine nefrostomi denir. Böbrekte biriken idrarın, mesane kısmına aktarılamaması üzerine böbreğin genişlemesi(Hidronefroz) söz konusudur. Bu genişleme farklı hastalıklara neden olacağı için böbrek toplayıcı sistem drejanı (nefrostomi) yerleştirilir.

İdrar Nasıl Oluşur?

Kanda bulunan atık maddelerin süzülmesi ile görevli olan böbrekler, idrarı oluşturur. Böbreklerin süzmesi ile oluşan idrar, üreter denen tüpler aracılığıyla mesane (idrar torbası) kısmına aktarılır ve ardından üretra kanalı vasıtasıyla vücut dışarısına aktarılmaktadır.

• Böbrek  
• Üreter
• Mesane
• Üretra

Böbrek, üreter, mesane ve üretra idrar yolları anatomisinde rol oynamaktadır. Böbreklerde oluşan idrar sırasıyla; üreter, mesane ve üretra denilen kanal aracılığıyla dışarı atılır. 

İdrar Yolu Tıkanıklıkları

İdrarın oluşması veya anatomisi üzerinde bir tıkanıklık meydana gelmesi halinde insan, temel gereksinimleri karşılayamadığı için ciddi sağlık sorunları meydana gelebilir. İdrar yolu tıkanıklığı oluşmasının farklı sebepleri bulunabilir. 

Erişkinlerin, taş, pıhtı veya tümörlerden dolayı idrar yollarında tıkanıklık meydana gelebilir. Çocuklarda ise doğuştan meydana gelen idrar yolu hastalıkları veya tıkanıkları görülebilir. Örneğin, ÜPBD (Üretero-Pelvik Bileşke Darlığı), Ektopik Üreter, Mega Üreter gibi hastalıklar doğuştan kaynaklı olabilir.

Tıkanmalar, çift taraflı veya tek taraflı; kısmi veya tam olabilir. Tıkanıklık ile birlikte hastanın idrar yollarında genişleme meydana gelir. Tıkanma, çift taraflı olması halinde hasta idrarını boşaltamaz. Tıkanmalar zaman içerisinde böbreklerin görevini yerine getirmesine engel olur ve tıkanıklığın geç fark edilmesi üzerine normal çalışma döngüsüne dönmesi zaman alır ya da hiç dönemez. 

Ultrasonografi, bilgisayarlı tomografi, manyetik rezonans görüntüleme gibi teknikler sayesinde tıkanıklıkların tanısı kolayca yapılabilir. İdrar yollarında tıkanıklık yaşanması halinde;

• Mesane üzerinden bu kısma plastik katater (stent) yerleştirilir. 
• Perkütan Nefrostomi, deri üzerinden cerrahi kesi yapılarak böbrek toplayıcı sistemine katater yerleştirilmesi işlemidir. Bu drenaj tüpü ile nefrostomi torbası birleştirilerek hastanın idrarı dışarı alınır. 

İki farklı yöntem ile tıkanıklıkların tedavi edilmesi amaçlanır.

Nefrostomi Ameliyatı

Nefrostomi, idrar yolu tıkanıklıklarında enfeksiyon ve böbrekteki şişmenin giderilmesi amacıyla deri üzerine açılan bir kesi yardımıyla böbrek içerisine kateter yerleştirilmesi işlemidir. Böbrekte oluşan idrarın, tıkanıklıklar nedeniyle mesane kısmına akamaması durumuna çözüm bu şekilde üretilmektedir. 

Nefrostomi Hangi Durumlarda Uygulanır?

Tıkanıklık ile karşılaşılması halinde nefrostomi ameliyatı uygulanabilir. Nefrostomi ameliyatının endikasyonları (kullanıldığı durumlar); 

• İdrar yolu tıkanıklığını gidermek
• Üriner Diversiyon (İdrarın akım yönünde bir sorun saptanması halinde, yön çevirme)
• Üreter giriş kısmına balon veya stent takılması
• Hastalıkların tanısı amacıyla 

Nefrostomi Ameliyatı Nasıl Uygulanır?

Üroloji veya Girişimsel Radyoloji uzmanı tarafından lokal anestezi tercih edilerek mesane kısmına plastik katater yerleştirilir. Mesane kısmına yerleştirilen plastik katater, idrar yolundaki tıkanıklığın giderilmesine yardımcı olur. 

Perkütan Nefrostomi, lokal anestezi eşliğinde ultrasonda görüntüleme yapılırken karın arka duvarından açılan ince bir kesi yardımıyla içeriye nefrostomi katateri ile giriş yapılır. Floroskopi sayesinde boşaltım yolları görüntülenir ve radyoloji uzmanı tarafından durum değerlendirilmesi yapılır.

İdrar boşaltım yollarına ince bir boru yerleştirilir ve buradan idrarın dışarıda bir torbaya akması sağlanır. Bu şekilde tıkanıklık sebebiyle enfeksiyon veya farklı hastalıkların oluşmasına engel olunur. Perkütan nefrostomi işlemi yaklaşık 15-20 dakika içerisinde tamamlanır. Genel anestezi işlemi ile nefrostomi yapılması ise yaklaşık 1-1,5 saat sürmektedir. Kataterlerin her ay düzenli olarak değiştirilmesi gerekmektedir.

Perkutan Nefrostemi Ameliyat Öncesi Yapılması Gereken İşlemler

Ameliyat öncesinde uzman doktor tarafından hastalara  bilgilendirme işlemi yapılmaktadır. Hastanın bu hususları eksiksiz bir şekilde uygulaması,  ameliyatın sağlıklı ve güvenilir geçmesi açısından önemlidir.

• Ameliyat öncesinde hastanın en az 8 saat aç kalması gereklidir.
• Hemostaz testleri ve kan ile bulaşan hastalıklar için gerekli testlerin yapılması önemlidir. Hemostaz testleri, INR, APTT, fibrinojen ve trombosit sayımlarını içerir. Kan ile bulaşan hastalıklar için ise Hbs, HIV ve HCV testlerinin yapılması gerekir. 
• Ameliyat korkusunu ve endişesini azaltmak adına sedatif ilaç uygulaması yapılabilir.
• İşlem öncesinde koruyucu antibiyotik uygulaması yapılabilir. Antibiyotik uygulaması damar yolu veya kas içine enjeksiyon şeklinde uygulanabilir.

Nefrostomi Komplikasyonları 

Major (ciddi) ve minor (hafif) komplikasyon (istenmeyen etki) görülme olasılığı yaklaşık %10 oranındadır. 

Ciddi riskler, böbrek çevresinde yer alan organ ve dokuların zarar görmesi, şiddetli kanama ve enfeksiyondur. Hafif riskler ise, hafif kanama ve ateş olarak seyretmektedir. İstenmeyen yan etkilerin görülmesi halinde kısa süre içerisinde doktora başvurulmalıdır.

Nefrostomi Bakımı Nasıl Yapılır?

• Pansuman bölgesinin kuru, temiz ve steril olup olmadığı, sık aralıklar ile kontrol edilmelidir. Islak ve kirli olması durumunda değiştirilmesi gerekir.
• Kızarıklık ve döküntü yönünden bölgenin kontrol edilmesi gerekir. Bu gibi durumlar ile karşılaşılması halinde kısa süre içerisinde uzman hekime danışılmalıdır.
• Nefrostomi torbasında biriken idrarın rengi ve miktarı gözlemlenmelidir. 
• İdrar torbasına giden boruların kıvrılmaması ve bükülmemesi önemlidir. 
• 24 saatte bir kez olmak üzere idrar torbası değiştirilmelidir. 

Kesi çevresinde gerekli steril şartları sağladıktan sonra eller yıkanmalı ve steril eldivenler giyinmelidir.  Gerekli müdahale yapıldıktan sonra kirli malzemeler atık kutusuna atılmalıdır ve ardından antiseptik solüsyon ile pansuman bölgesi içten dışa doğru temizlenmelidir. Tüp çevresini sargı bezi ile kuruladıktan sonra tüp ile ilgili bir bağlantı sorunu olup olmadığı kontrol edilir ve ardından yeni pansuman/bandaj bölge üzerine yapıştırılır.