Obezite Testi Nedir?

Obezite kesinlikte tedavi edilmesi ve uzman hekim tarafından kontrol altına alınması gereken bir hastalıktır. Aşırı kilo ve yağlanma pek çok hastalığın habercisidir. İnsan yaşamını kısaltan obezite hastalığı, yapılan bilimsel araştırmalara göre dünya üzerinde hızla artış göstermektedir. Obezite testi, Beden Kitle İndeksi (BKI) ve bölgesel yağ dağılımının ölçülmesi yöntemleri ile yapılır. 

Obezite Testi Nedir?

Obezite, obezite testi ile teşhis edilir. Dünya Sağlık Örgütü’nün açıklamalarına göre Sağlık Bakanlığı obezite testi sonuçlarında erkeklerde yağ oranının, vücut ağırlığının %25’i olduğunda hastalık teşhisi konulacağını açıklamıştır. Bunun yanı sıra kadınlarda bu oran %30 oranına yükselmektedir. Obezite testi sırasında Beden Kitle İndeksi hesaplanır. Halk arasında boy kilo oranı olarak da bilinen obezite testi yönteminin İngilizce karşılığı Body Mass Index şeklindedir ve kısaltmaları BKİ ile BMI şeklinde karşımıza çıkmaktadır. BKİ için Vücut Kitle İndeksi (VKİ) de denilmektedir. Her iki indeks de obezite testi sonucu almak için uygulanan, aynı yöntemleri içeren hesaplamalardır. BKİ testi kişilerin yaş ve etnik köken gibi parametrelerini içermez, ayrıca vücutta ne kadar yağ ya da kas olduğu hakkında da bilgi vermez. 

Ayrıca bel çevresi ölçümü, Sağlık Bakanlığı obezite testi kriterlerinde yer almaktadır. Bunun en önemli nedeni, günümüzde teşhis ve tanı yöntemlerinin değişiklik göstermesidir. Son yıllarda tıpta yaşanan gelişmeler, vücuttaki toplam yağ miktarından ziyade yağın vücutta bulunduğu bölge ve dağılımına önem verilmesi gerektiğini ortaya koymuştur. 

Obezite Testi Nasıl Yapılır?

Obezite testi, yukarıda da değinildiği gibi beden kitle indeksi (BKİ) hesaplaması ile yapılmaktadır. Beden kitle indeksi, Dünya Sağlık Örgütü’nün belirlediği, uluslararası geçerliliği olan bir formül ile hesaplanır. Beden kitle indeksi, kişinin yağ ve kas kütlesi hakkında bilgi vermese de sağlıklı kilonun hesaplanması için en doğru sonuçların alındığı yöntemdir. Ancak BKİ değeri ne kadar yüksek çıkarsa, kişinin vücudundaki yağ oranının da aynı oranda yüksek olduğu düşünülür. Obezite, pek çok sağlık probleminin altında yatan neden olabilir. Hastanın beden kitle indeksi yüksek ise diyabet, kalp krizi, solunum rahatsızlıkları gibi pek çok hastalığın da habercisi olabilir.

Kişinin yaş durumu beden kitle indeksi hesaplama formülünde değişiklik göstermez. Ancak yaş ilerledikçe kasların erimesi ve yağ oranında artış yaşanması söz konusu olduğu için bu formül ile net sonuçlar elde edilememektedir. Yine profesyonel anlamda sporla, özellikle vücut geliştirme ile uğraşan ve kas oranı fazla, yağ oranı az insanlarda da sağlıklı veriler elde edilemediği bilinmektedir. 

Obezite testi hesaplamanın bir diğer yöntemi ise bölgesel yağ dağılımının ölçülmesi ile ortaya konulur. Bölgesel yağ dağılımı, kadın ve erkeklerde farklılık göstermektedir. Bölgesel yağ dağılımına göre vücut çeşitleri şu şekilde sıralanmaktadır:  

• Android tip: Vücutta android tip bölgesel yağ dağılımı erkek tipi olarak da bilinir. Yağın vücudun üst bölümünde birikmesidir. Elma tip olarak da adlandırılan bu yağlanma; bel, üst karın, göğüs ve cilt altında toplanması ile ortaya çıkar. 
• Jinoid tip: Kadın tipi obezite olarak da bilinen bu vücut yağlanma tipinde, yağ oranı vücudun alt bölümünde toplanır. Bir diğer adı armut tip olan bu tür yağ birikmesi, kalça, basen, uyluk, bacaklar ve cilt altında toplanır. 

Obezite Testi Nasıl Hesaplanır? 

• Beden Kitle İndeksi Hesaplama 

Kişinin vücut ağırlığının (kg türünden), boy uzunluğunun (m türünden) karesine bölünmesi ile elde edilmektedir. (BKİ= kg/m2) 

Beden kitle indeksinin doğru hesaplanabilmesi için öncelikli olarak hastanın boy ve kilosunun doğru ölçülmesi gerekir. Ardından yukarıdaki formül ile obezite testi yapılır. Örnek vermek gerekirse;

Kişinin, boyunun 1.60 m ve kilosunun 70 kg olduğunu düşünelim. Bu kişinin,

1.60 x 1.60 = 2.56

70 / 2.56 = 27.3

formülü ile hesaplanan beden kitle indeksi 27.3 şeklindedir. 

Farklı bir örnekte ise kişinin boyu 1.80 m ve kilosunun 89 olduğu verilerine sahip olalım. 

1.80 x 1.80 = 3.24

89 / 3.24 = 24.6 

Yukarıdaki formül ile hesaplanarak bu değerlere sahip bir kişinin vücut kitle indeksinin 24.6 olduğu verisine ulaşılır. 

Verilere ulaşılmasının ardından, uzman hekim BMI değerini yorumlar ve kişinin obezite hastası olup olmadığı hakkında teşhis koyar. 

• Bölgesel Yağ Oranı Hesaplama 

Obezite tanısı koymada beden kitle indeksi önemli rol oynasa da bölgesel yağ oranı verileri, teşhisin netleşmesi ve hastaya doğru tedavinin uygulanması için oldukça önemlidir. Bölgesel yağ oranı, öncelikle bel çevresi ölçümü ile yapılır. Bel çevresindeki yağlanma birçok hastalığın habercisidir. Özellikle diyabet ve kalp hastalıkları için tedbir alınması gerektiğinin sinyallerini verir. 

Bel çevresi ölçümü şu adımları takip ederek yapılmaktadır:

1. Ölçüm için günün erken saatlerinde ve aç karna olmak önerilmektedir. Gün içerisinde vücutta şişkinlik ve ödem olabileceği için doğru sonuçların alınması önemlidir.
2. Ölçüm sırasında mümkünse kıyafetler çıkarılmalı ya da en azından ince bir atlet ile kalınmalıdır. 
3. Ölçüm esnasında karın içeri çekilmemeli, nefes alış verişi için en rahat pozisyonda durulmalıdır.
4. Bel ölçüsü, en alt kaburga kemiği ile kalça kemiğinin üst kısmı arasındaki bölgeden hesaplanır. 

Aynı zamanda bölgesel yağ dağılımı için bel kalça oranı da önem teşkil etmektedir. Bel bölgesinin mezura ile ölçümünden sonra cm cinsinden değerinin, yine aynı şekilde ölçülen kalça bölgesinin cm cinsinden değerine bölünmesi ile ortaya çıkar. Kadın ve erkeklerde çıkan sonuçlar, rahatsızlığın olup olmadığı konusundaki teşhisde değişiklik göstermektedir.

Obezite Testi Sonuçları Nasıl Değerlendirilir?

Beden kitle indeksi BMI cinsinden elde edilen sonuçlar ışığında değerlendirilir. Bu veriler uzman hekim tarafından şu şekilde yorumlanacaktır:

• 0 - 18.4 BMI: Bu değerlere sahip olan kişiler tıbben zayıftır. Kişinin boyuna oranla kilosunun az olması durumu da tıbben sağlıklı kabul etmez. BMI aralığı bu noktada olan kişilere, bir diyetisyen kontrolünde kilo almaları tavsiye edilmektedir.
• 18.5 - 24.9 BMI: Bu değerler kişinin ideal kiloda olduğu sonucunu verir. Bu değer aralığındaki kişilere sağlıklı ve dengeli beslenme rutinlerini sürdürmeleri önerilmektedir. 
• 25 - 29.9 BMI: Değerleri bu aralıkta çıkan kişiler, boy kilo oranı hesaplandığında fazla kilolu kategorisinde yer alırlar. BMI değeri bu aralıkta olan kişilere bir diyetisyen kontrolünde kilo vermeleri önerilir.
• 30 - 34.9 BMI: Birinci dereceden obez olarak değerlendirilen bu kişilerin kilosu artık tıbben bir tehdit oluşturmaya başlamış demektir. Obezite hastalığının başlangıcı olan bu aralıkta yer alan kişilere diyetisyen kontrolünde kilo vermeleri tavsiye edilir.
• 35 - 44.9 BMI: İkinci dereceden obezite hastalığı, beden kitle indeksi bu aralıkta olan kişilerde görülmektedir. Kişinin mutlaka diyet yolu ile kilo vermesi, aynı zamanda obezite kaynaklı başka bir rahatsızlığı varsa, alanın uzman hekimine başvurması gerektiği söylenmektedir.
• 45+ BMI: 45 ve üzeri beden kitle indeksine sahip olan kişiler üçüncü dereceden obez kategorisinde yer alır ve aşırı şişman olarak değerlendirilir. Bu tür hastalarda, obeziteye bağlı başka komplikasyonların ortaya çıkma riski çok yüksektir. Hastaların hekim ve diyetisyen gözetiminde kilo vermeleri sağlıklarına kavuşmak için atacakları en büyük adımdır.

Beden kitle indeksi hesaplanırken yaş unsurunun etken olarak alınmaz. Ancak ortalama olarak sağlıklı bireylerin, sahip olması gereken beden kitle indeksi sonuçları vardır:

• 19-24 Yaş: 19-24 BMI.
• 25-34 Yaş: 20-25 BMI.
• 35-44 Yaş: 21-26 BMI.
• 45-54 Yaş: 22-27 BMI.
• 55-64 Yaş: 23-28 BMI.
• 65 Yaş ve üzeri: 24-29 BMI. 

Bel ve kalça yani bölgesel yağ hesaplaması için ise veriler şu şekildedir; 

Bel/kalça oranı değerleri, Dünya Sağlık Örgütü tarafından aşağıdaki tablo ile değerlendirilmektedir: 

DSÖ ve Sağlık Bakanlığı obezite testi verilerine göre bel/kalça oranı kadınlarda 0.85’den fazla ise bu jinoid tip obezite belirtisidir. Bunun yanı sıra erkeklerde bu oran 1.0’ın üzerindeyse android tip obezite belirtisidir. Vücuttaki yağ oranına göre karar verilmesindeki neden ise bel çevresi ölçümü ile karın bölgesindeki yağ dağılımının sağlığın bozulmasına yönelik pratik bir gösterge olarak saptanmasıdır. Kişilerde yağın karın bölgesinde ve iç organlarda birikmesi insülin direncine yol açmakta ve Tip II diyabet, hipertansiyon, dislipidemi, koroner arter hastalıklarına davetiye çıkarmaktadır. Riskli bir durumun ortaya çıktığının habercisi kadınlarda 80 cm iken, erkeklerde 94 cm ve üzerinde olmasıdır.