Oftalmoskop Nedir?

Gözün incelenmesine olanak sunan ve dışarıdan görülebilen tek kısmı retinadır. Hastanın genel damar sistemi hakkında fikir sahibi olabilmek için bu bölümün incelenmesi gerekebilir. Kimi zaman göz hastalıklarının ve bazı fizyolojik rahatsızlıkların araştırılmasında en etkili yoldur. Oftalmoskop muayenesi ile retina izlenir ve gözün arka bölümü olan "fundus"daki gözlemler sonucu patolojik durumlar keşfedilebilir.

Oftalmoskop Nedir?

Göz doktorunun gözün arkasına (fundus) bakmasına imkan tanıyan bir test olan oftalmoskopi; fundoskopi veya retina muayenesi olarak da adlandırılır. Muayenede kullanılan cihaza oftalmoskop denir.

Oftalmoskop ile göz muayenesi, rutin bir göz muayenesi testi olabileceği gibi diyabet ve yüksek tansiyon gibi kan damarlarını etkileyen durumlarda da uygulanabilir. Temel olarak oftalmoskop; bir ışık, denetçinin görüntülediği tek açıklığı olan bir ayna ve çeşitli kuvvetlerde merceğe sahip bir kadran içerir.

Oftalmoskopi Türleri

Doktorların uyguladığı iki tip oftalmoskopi testi vardır. Bu testler: aydınlatma, odaklanma alanı, muayene mesafesi ve erişilebilir fundus alanı gibi farklı özelliklere sahiptir.

Direkt Oftalmoskop 

• Muayene karanlık bir odada yapılır. 
• Gözlük takan hastaların bu test sırasında gözlüğünü çıkarmaları istenir. 
• Doktor, doğrudan öne bakılmasını ve başın sabit tutulmasını ister. Görüntü 15 kat büyütülebilir. Hem dik hem de tersi alınmamış bir görüntü oluşturulur. 
• Direkt oftalmoskopide toplayıcı mercek gerekliyken, görüntüleme cihazı hasta gözüne mümkün olduğunca yakın mesafede konumlandırılır. 
• Odaklanılan alan yaklaşık 2 disk çapı kadardır. 
• Puslu ortam yoluyla inceleme mümkün değildir. 

Endirekt Oftalmoskop 

• Bu yöntemde dolaylı  bir oftalmoskop kullanılır. 
• Göz doktorunun kafasına takılan ve madenci ışığına benzeyen bir cihaz ile görüntüleme sağlanır. 
• Hasta uzanmış ya da doktorun isteğine göre yaslanmış bir pozisyonda oturtulabilir. 
• Diğer yöntemlerle görülmesi zor olan, gözün ön kısımları da dahil olmak üzere; tüm retinanın görüntülenmesine imkan tanınır. 
• Endirekt oftalmoskopi, skleral depresyon adı verilen başka bir muayene yöntemi ile birlikte uygulanabilir. Bu sayede retinanın uzak kenarları görülebilir hale gelir. 
• Dolaylı oftalmoskopide toplayıcı mercek gereklidir. 
• Muayene mesafesi genellikle kol uzunluğu kadardır. 
• Gerçek ve ters görüntü elde edilebilir. Parlak, puslu ortamlar için kullanışlıdır. 
• Odaklanılan alan yaklaşık 8 disk çapıdır.

Oftalmoskop Nasıl Kullanılır?

Başarılı bir fundus muayenesi için muayene odası ya yarı karartılmış ya da tamamen karartılmış olmalıdır. Sağ gözün muayenesi için göz doktoru hastanın sağ tarafında oturtulur, sol göz muayenesi için ise sol tarafına oturtulur. Muayene sırasında doktor ayakta olmalıdır.

1. Oftalmoskopun en küçük diyafram açıklığıyla görüntülemeye başlanır. Cihaz sağ ele alınır ve ışık huzmesi hastaya dönük olacak vaziyette, doktorun sağ gözünün önünde dikey olarak konumlandırılır.
2. Sağ işaret parmağı, lens kadranının kenarına yerleştirilir. Bu sayede lensler kolaylıkla değiştirilebilir.
3. Hastaya uzaktaki bir nesneye doğrudan bakması gerektiği söylenir.
4. Oftalmoskop hastanın yaklaşık olarak 15 cm önüne ve 25° sağına (sol göz muayenesi için 25° soluna) yerleştirilir. Işık huzmesi göz bebeğine yönlendirilir. Göz bebeğine bakıldığında, kırmızı bir "refleks" görünmelidir.
5. Göz doktoru sol elini hastanın alnına koyar ve baş parmağı ile gözün üst kapağını kirpiklere yakın tutar.
6. Hasta belirtilen nesneye sabitlenir. Oftalmoskop "Refleksi" görünümde tutulur ve yavaşça hastaya doğru hareket ettirilir. Optik disk, hastada ortalama 3-5 cm kadar uzakta olunduğunda görünmelidir. Net bir odaklanma olmadıysa optik disk mümkün olduğunca net bir şekilde görünene kadar, lensler işaret parmağıyla döndürülür.
7. Oftalmoskopta disk üzerinden netlik için damarların ana hatları, rengi, yüksekliği ve durumu incelenir. Mümkün olduğunda her bir detay takip edilir. Makulayı bulmak için dikse odaklanılır. Ardından ışık geçici olarak ortalama 2 disk çapı kadar hareket ettirilir. Ek olarak hasta, oftalmoskop ışığına da baktırılabilir. Bu sayede makula, otomatik olarak tam görünüme yerleştirilişmiş olur.
8. Makula bölgesindeki anormallikler aranır. Kırmızı olmayan bir filtre, makulanın merkezinin izlenmesini kolaylaştırır.

Bu adımlar, fundusta meydana gelen hemen hemen tüm anormallikleri ortaya çıkarır. Sol gözde yapılacak olan inceleme için yukarıda belirtilen prosedürlerin aynı şekilde tekrarlanması fakat oftalmoskopun sol elde tutulması gerekir. Doktorun bu durumda sol gözünü kullanması istenir.

Standart Bir Oftalmoskopta Bulunan Parçalar

Filtre anahtarı: Mavi kobalt ışığı ve benzeri ışık filtrelerinin seçimine olanak sunar.

Dioptri kadranı: Gözü izlemek için kullanılan merceği ayarlayan bölümdür.

Görüntüleme penceresi: Gözün incelenmesi için doktorun baktığı yerdir.

Diyoptri güç ekranı: Kullanılmakta olan lensi gösteren ekrandır.

Diyafram kadranı: Işık demetinin boyutunun ayarlandığı kadrandır.

Açma/Kapama düğmesi: Oftalmoskopu açar ve kapatır.

Reosta: Işık huzmesi yoğunluğunun ayarlanabildiği bölümdür.