Oksihemoglobin, hemoglobin molekülünün oksijen ile birleşmiş halini ifade eder. Hemoglobin, kırmızı kan hücrelerinde (eritrosit) bulunan ve dokulara oksijen taşınmasında hayati rol oynayan bir proteindir. Akciğerlerde oksijenle bağlanan hemoglobin, oksihemoglobin formuna dönüşerek bu molekülü vücut dokularına iletir. Bu süreç, solunum sisteminin temel işlevlerinden biridir ve yaşamın devamı için kritik önem taşır.

Oksihemoglobin Nasıl Oluşur?
Oksihemoglobin oluşumu, solunumun fizyolojik bir parçasıdır. Solunan oksijen, akciğer alveollerinden kana geçer. Burada hemoglobinin yapısındaki demir (Fe²⁺) atomları, oksijen molekülleri ile tersinir bir bağ kurar. Her hemoglobin molekülü dört oksijen molekülü bağlayabilir. Bu bağlanma sonucu hemoglobin, oksihemoglobin adını alır. Oksijenin dokulara taşınmasından sonra ise hemoglobin, karbondioksiti bağlayarak karbaminohemoglobin formuna dönüşür.

Oksihemoglobinin Görevleri

• Dokulara oksijen taşınmasını sağlamak.
• Kanın asit-baz dengesinin korunmasına katkıda bulunmak.
• Karbondioksitin bir kısmının geri taşınmasına yardımcı olmak.

Oksihemoglobinin Klinik Önemi
Oksihemoglobin seviyeleri, çeşitli sağlık durumlarının teşhisinde önemli bir göstergedir. Pulse oksimetre cihazları ile kandaki oksihemoglobin satürasyonu (SpO2) ölçülerek hastanın oksijenlenme durumu değerlendirilir. Normal SpO2 değerleri %95-100 arasındadır. Bu değerin %90’ın altına düşmesi hipoksi (doku oksijenlenmesinde yetersizlik) olarak kabul edilir ve acil müdahale gerektirebilir.

Oksihemoglobin ile İlgili Patolojik Durumlar

• Anemi: Hemoglobin miktarının azalması, oksihemoglobin kapasitesini düşürerek dokulara yetersiz oksijen taşınmasına neden olur.
• KOAH: Kronik akciğer hastalıklarında alveollerin hasar görmesi, oksijen-hemoglobin bağlanmasını bozar.
• Karbonmonoksit Zehirlenmesi: CO gazı, hemoglobine oksijenden 200 kat daha güçlü bağlanır. Karboksihemoglobin oluşumu, dokuların oksijensiz kalmasına yol açar.

Oksihemoglobinin Yaşamsal Rolü
Oksihemoglobin, hücrelerin enerji üretimi (ATP sentezi) için gerekli olan oksijenin taşınmasını sağlar. Kas dokusunda miyoglobin ile etkileşime girerek oksijen depolanmasına katkıda bulunur. Ayrıca fetal hemoglobin (HbF), yetişkin hemoglobinine (HbA) göre oksijene daha yüksek afinite gösterir. Bu sayede anne kanından fetüse oksijen transferi kolaylaşır.

Oksihemoglobin Ölçüm Yöntemleri

• Arteriyel Kan Gazı Analizi: Kan örneğinde oksihemoglobin, deoksihemoglobin ve diğer hemoglobin türevlerinin oranları ölçülür.
• Pulse Oksimetre: Parmak veya kulak memesine takılan non-invaziv bir cihazla SpO2 değeri anlık olarak izlenir.
• Karboksihemoglobin Ölçümü: CO zehirlenmesi şüphesinde özel cihazlarla kanda CO seviyesi belirlenir.

Oksihemoglobin ve Egzersiz İlişkisi
Fiziksel aktivite sırasında kas dokusunun oksijen ihtiyacı artar. Oksihemoglobin, bu ihtiyacı karşılamak için dokulara daha hızlı oksijen iletilmesini sağlar. Yüksek irtifada yaşayan bireylerde hemoglobin konsantrasyonu artar. Bu adaptasyon, düşük atmosferik oksijen basıncını dengelemek içindir.

Beslenme ve Oksihemoglobin İlişkisi
Demir, folik asit ve B12 vitamini eksiklikleri hemoglobin sentezini olumsuz etkiler. Kırmızı et, ıspanak ve baklagiller gibi demir içeren besinler tüketmek, oksihemoglobin üretimini destekler. C vitamini ise demir emilimini artırarak dolaylı yoldan katkı sağlar.