Oksimetre Nedir?

Pulse oksimetre, kalbin dakikada ne kadar attığını(nabız veya pulse ) ve kandaki oksijen miktarını yani oksijen satürasyonunu ölçmeye yarayan bir cihazdır. Pulse oksimetre cihazı aynı zamanda kayıtta tutabildiği için hastanın gün içerisindeki tüm ölçümlerini kayıt altında  tutar ve doktora bilgi verir. 

Bazı hastalar, günün belirli zamanlarında veya belirli bir işi yaptıklarında kalplerinde rahatsızlık hissederler. Tedavi için doktora geldiklerinde ise tüm sonuçları olması gereken değerde çıkar. Bu durumda hastanın durumundan şüphelenen doktor ona oksimetre cihazı takarak gün içerisindeki faaliyetlerini kontrol etmek ister. Hangi zaman diliminde, ne işle meşgulken hastanın kendisini rahatsız hissettiği anlaşılmaya çalışılır. Oldukça basit ve kullanışlı olan cihaz, bu bilgileri kayıt eder ve doktor tarafından izlenmesini sağlar.

İlk olarak 1970’li yıllarda ismini duyurmaya başlayan bu yöntem, anestezi ve yoğun bakım ünitelerinde yatan her hastaya uygulanmaktadır. Cihazların çeşitlerine göre kayıt alabilen, internete bağlı olarak sunucuya kayıt edebilen ve kayıt etmeyen türleri bulunmaktadır. Cihaz Türkiye’de ve dünyada neredeyse tüm sağlık kuruluşlarında bulunmaktadır.

Oksimetre Çeşitleri

Oksimetre kullanım amaçlarına göre 2 farklı şekilde kullanılabilmektedir. Bunlar:

• Pediatrik Pulse Oksimetre: Arteriyel kanda oksijen miktarını ölçmek için kullanılan oksimetre, özellikle çocukların kritik zamanlarını takip etmek için kullanılır. Ciddi bir hastalığı bulunan çocukların oksijen miktarı bu cihaz ile takip edilerek rahatsızlık hakkında bilgi sahibi olunmaktadır.
• Nabız Oksimetre: Nabız oksimetre cihazı  hastanın kandaki oksijen doygunluğu ve dakikadaki kalp atış hızını ölçme  işleminde kullanılır. 

Yukarıdakilerin dışında kullanım yeri ve büyüklüğüne göre değişen oksimetre çeşitleri ise şunlardır: 

• Bilek tipi oksimetre cihazı
• El tipi oksimetre cihazı
• Konsol tipi oksimetre cihazı
• Parmak tipi oksimetre cihazı

Oksimetre cihazı bunların haricinde üretim şekillerine göre farklı kullanımları mevcuttur. 

• Cihazlar pil ve batarya desteği sayesinde taşınabilir olarak kullanılabilir.
• Bazı cihazlarda alarm kurulabilir. Bu sayede belirli değerlerin altına inildiğinde doktor veya hasta direkt olarak uyarılır.
• Piyasada çok sayıda bulunan bu cihazlar arasındaki farklar;
  1. Sensör kalitesi
  2. Mobil özellik gösterebilme
  3. Alarm kurabilme gibi özelliklerin cihazlarda görülebilmesidir.

Tüm bu özellikler ile birlikte cihaz hayati değerleri ölçmek için kullanılır. Seçilecek oksimetre cihazının standartları karşılayan yapıda olması gerekmektedir. Aksi takdirde ölçüm değerlerini etkileyen ve doğru bilgiler yansıtmayan işlemler neticesinde yanılmalar oluşabilir. Aşağıdaki durumlarda oksimetre cihazının yanılma payı bulunur:

• Hastanın sürekli olarak hareket halinde bulunması
• Hastanın titremesi
• Kardiyatik ataklar
• Cihaz takılan yerde tüy bulunması 
• Boyalı (ojeli) bir deri üzerinde kullanımı
• Vücudun çok sıcak veya çok soğuk olması durumu

Yukarıdaki özellikler standart cihazlarda ender olarak görülen durumlardır. Düzenli olarak takip edilen hastada eğer sonuçlarda bir şaşma durumu süreklilik arz ediyorsa o zaman cihazın belirtilen şartlarda düzgün çalışmama ihtimali üzerinde de durulmalıdır. 

Pulse Oksimetre Nasıl Çalışır?

Pulse oksimetre, çalışma prensibi sayesinde kanda bulunan oksijen miktarını ve kalp atış hızını ölçmektedir. Alyuvarlarda bulunan hemoglobin maddesi kandaki oksijeni tutmaya yarar. Cihaz ise bu hemoglobinin tuttuğu oksijen miktarını ölçmektedir. Cihaz içerisinde bulunan sensörde oksijen miktarını ve oranını saptamak için kanın rengini kullanır. Kan renginden içindeki oksijen oranı belli olur. Buna göre:

• Oksijen miktarı fazla olan kan parlak renkli
• Oksijen miktarı az olan kan ise mat renklidir.

Oksimetre cihazı kana ışık gönderir ve ışığın ne kadarının absorbe olduğunu ölçer. Bu sayede kandaki oksijen satürasyonu ölçülmüş olur. Cihazın ölçmüş olduğu oksijen miktarı, laboratuvarda yapılan tahlil değerlerine oldukça yakındır. Hem pratik hem de kolay bir kullanım oluşturduğu için pulse oksimetre kullanımı tıp alanında oldukça yaygındır.

Oksimetre Kimlere Yapılmaz?

Oksimetre cihazı, hemen hemen her hastaya yapılabilmektedir. Ancak bazı durumlarda cihaz yanlış bilgi vermekte olduğundan hastalarda uygulanmaz. Özel durumlara sahip hastaların ortak özellikleri:

• Cihazın takıldığı bölgede açık yara olması,
• Kanında oksijen miktarının ölçülmesine izin vermeyecek bir rahatsızlık olması,
• Kişinin sürekli olarak titremesi veya hareket halinde kalmasıdır.

Bu durumlardan muzdarip olan kişilerde genellikle arteriyel kan gazı analizi yapılmakta ve oksijen satürasyonu o şekilde ölçülmektedir.

Pulse Oksimetre Değerleri

Pulse oksimetre cihazının gösterdiği değerleri bilmek oldukça önemlidir. Bu değerlerin ne anlama geldiğinin bilinmesi hastanın genel sağlık durumu hakkında bilgi alınmasına olanak tanır. Buna göre kan oksijen doygunluğu değerleri yani arteriyel oksijen satürasyonu (Sa02) normal bir insanda %95 üzerinde bulunmalıdır. Bu değerlerden daha düşük değerler ölçüldüğünde sağlık kuruluşlarından yardım alınması gerekmektedir. Çünkü değerler genellikle  kendiliğinden tekrar normale dönmemektedir.

Sağlıklı bir insanda %95 civarında bulunan değerler olası bir kötü durumda %93’ün altına indiği takdirde oksijen takviyesi gerekli olabilir ve hastayı yakından takip etmek  gerekir. Sürekli olarak düşük oksijen satürasyonu ölçülen kişide;

• Astım
• Akciğer rahatsızlıkları
• Göğüs hastalıkları
• Solunum yetmezliği gibi çok ciddi hastalıklar görülebilir.

Oksimetre cihazında mevcut olan alarm sistemi, özellikle oksijen miktarı düşüklüğünün görüldüğü dönemlerde devreye girer ve hastayı, hemşireyi ve doktoru uyarır. Bu zaman diliminde hastaya dışarıdan oksijen verilerek kandaki normal değerler yakalanmaya çalışılır.

Pulse Oksimetre Yenidoğan

Pulse cihazı özellikle Yenidoğan bebeklerde sıklıkla kullanılır. Henüz hava ile yeni tanışmış, ciğerlerini yeni kullanmaya başlamış olan bebeklerde oksijen miktarını ölçülmesi önemlidir. Bebeklerde apne ve astım hastalıklarına karşı tedbir olarak ölçülen bu değerler düşük bir seviyeye ulaşırsa hemen müdahale edilir.