Oligomenore, adet döngüsünün 35 günden uzun sürmesi veya yılda 9’dan az adet görülmesiyle karakterize bir düzensizliktir. Üreme çağındaki kadınların yaklaşık %5-10’unu etkileyen bu durum, hormonal dengesizliklerden yaşam tarzı faktörlerine kadar çeşitli nedenlere bağlı olarak ortaya çıkabilir. Oligomenore tedavi edilmediğinde infertilite (kısırlık) veya osteoporoz gibi komplikasyonlara yol açabileceğinden, erken teşhis ve müdahale önem taşır.
Oligomenore Nedenleri
Oligomenorenin temel nedeni genellikle hormonal sistemdeki aksaklıklardır. Polikistik over sendromu (PCOS), en yaygın sebep olarak öne çıkar. PCOS’lu kadınlarda yumurtlama düzensizliği ve androjen (erkeklik hormonu) seviyelerinde artış görülür. Tiroid bozuklukları (hipotiroidi veya hipertiroidi) da adet döngüsünü uzatabilir. Aşırı fiziksel aktivite (örneğin profesyonel sporcular), düşük vücut yağ oranı veya ani kilo kaybı, hipotalamik amenoreye yol açarak oligomenoreyi tetikleyebilir. Stres, kronik hastalıklar (diyabet, karaciğer hastalıkları) ve bazı ilaçlar (antidepresanlar, antipsikotikler) de adet düzensizliğine neden olabilir.
Oligomenore Belirtileri
- 35 günden uzun süren adet döngüleri
- Yılda 9’dan az adet kanaması
- Kanama miktarında azalma veya artma (hipomenore/hipermenore)
- Yumurtlama belirtilerinin eksikliği (ateş bazal vücut sıcaklığında artış olmaması)
- PCOS’a bağlı semptomlar: Akne, aşırı tüylenme (hirsutizm), kilo artışı
Teşhis Yöntemleri
-
Hormon Profili Testleri:
- FSH, LH, prolaktin, TSH, serbest testosteron ve AMH seviyeleri ölçülür.
- PCOS tanısı için LH/FSH oranının >2 olması tipiktir.
-
Ultrasonografi:
- Transvajinal ultrason ile yumurtalıklarda kist varlığı (polikistik over görünümü) değerlendirilir.
-
Gebelik Testi:
- Adet gecikmelerinin altında gebelik olup olmadığı ekarte edilir.
-
Diğer Tetkikler:
- Tiroid fonksiyon testleri, kan şekeri ve insülin direnci ölçümü yapılır.
Oligomenore Tedavi Seçenekleri
Tedavi altta yatan nedene ve hastanın çocuk sahibi olma isteğine göre planlanır:
-
Hormonal Tedaviler:
- Doğum Kontrol Hapları: Düşük doz östrojen-progesteron kombinasyonları düzenli adet döngüsü sağlar.
- Progesteron Takviyesi: Adet kanamasını tetiklemek için 10-14 günlük oral progesteron kürleri (örneğin medroksiprogesteron).
-
PCOS Yönetimi:
- Metformin: İnsülin direncini azaltarak yumurtlamayı destekler.
- Antiandrojenler: Spironolakton ile aşırı tüylenme ve akne kontrol edilir.
-
Yaşam Tarzı Değişiklikleri:
- Kilo verme (PCOS’lu ve obez hastalarda %5-10 kilo kaybı döngüyü düzenleyebilir).
- Stres yönetimi (yoga, meditasyon) ve dengeli beslenme.
-
Yumurtlama İndüksiyonu:
- Klomifen sitrat veya letrozol ile yumurtlama uyarılır (infertilite durumunda).
Oligomenore ile Başa Çıkmak İçin Öneriler
Düzenli egzersiz, ancak aşırıya kaçmadan yapılmalıdır. Vücut kitle indeksinin (BMI) 18.5-24.9 aralığında tutulması hormonal dengeyi destekler. Beslenmede kompleks karbonhidratlar, omega-3 kaynakları (ceviz, chia tohumu) ve antioksidanlar (koyu yeşil yapraklı sebzeler) önceliklendirilmelidir. Adet takvimi tutmak, döngüyü izlemek ve olası anormallikleri erken fark etmek için etkilidir.
Komplikasyonlar ve Uzun Vadeli Etkiler
Tedavi edilmeyen oligomenore, endometriyal hiperplazi (rahim içi kalınlaşma) riskini artırır. Uzun süreli östrojen maruziyeti, endometriyum kanseri olasılığını yükseltebilir. Ayrıca düzensiz yumurtlama, gebe kalmada zorluklara yol açabilir. Osteoporoz riskini azaltmak için kalsiyum ve D vitamini takviyesi önerilir.