Omurilik Daralması Ameliyatı Nedir?

Spinal stenoz, omurlar arasındaki aralıkların farklı sebeplerden dolayı daralmasından kaynaklanan omurga daralması veya omurga sıkışması problemidir. Stenoz cerrahisi olarak da bilinen omurilik daralması ameliyatı; omuriliğin ve sinir köklerinin daralmasına sebep olan bu omurlar arasındaki boşluğun açılmasına yönelik uygulanan bir prosedürdür.

Kollarda ya da bacaklarda görülen güçsüzlük, uyuşma veya ağrının, cerrahi olmayan prosedürler ve enjeksiyonlar ile tedavi edilemediği durumlarda ameliyat yapılması gerekir. Bu ameliyat, özellikle yaşanan belirti ve semptomlar ilerleyen derecede sinir ve omurilik sıkışmasına neden olduğunda uygulanır. Bunlara ek olarak omurgadaki dengesizlik, spinal stenoza katkıda bulunuyorsa (örneğin, yerinden kaymış bir omur veya disk) omurgayı stabilize etmek ve daha fazla hasarı önlemek için ameliyat gerekebilir.

Omurilik Daralması Ameliyatı Türleri

Dekompresyon, sinirlerden veya omurilikten gelen baskıyı azaltmak için tasarlanmış cerrahi teknikleri tanımlayan bir terimdir. Yapılacak olan prosedür tekniği, omurilikte, baskının yerine göre uygun olarak seçilir. Bunun yanında eğer omurgada birden fazla yerde darlık oluşmuşsa çok basamaklı dekompresyon ameliyatı uygulanması gerekir. Baskının durumuna göre uygulanan omurilik daralması ameliyatı türleri şu şekildedir;

Laminotomi ve Foraminotomi

Stenoz (daralma) öncelikle omurga kanalını etkiliyorsa bu cerrahi teknik ile foramenler genişletilir ve sinirler üzerindeki baskı azaltılır. İşlem sırasında omurgadaki diske daha iyi erişmek için omurganın lamina adı verilen kemikli çatısının bir kısmının da çıkarılması gerekir. Bu işlem günümüzde genellikle omurgaya küçük bir tüp benzeri cihaz aracılığıyla erişilmesini sağlayan daha az invaziv (cerrahi) bir teknik kullanılarak yapılır.  Bu teknikle sırtta veya boyunda küçük bir kesi alanından içeri girilerek kemik çıkıntıları, bağlar veya kıkırdak alınarak, daralmaya neden omurilik baskı faktörleri ortadan kaldırır.

Laminektomi

Omurilik daralması ameliyatı türlerinden biri olan laminektomi, omurga kanalının çatısını oluşturan laminanın (omurdaki iki küçük kemik) çıkarılmasını içeren bir cerrahidir. Laminanın etkilenen omurlardan çıkarılması, omurilik kanalında daha fazla alan yaratırken, sinir kökleri ve omurilik üzerindeki baskıyı azaltır.  Bu işlemde osteoartrit nedeniyle oluşmuş bir kemik çıkıntısı varsa o da alınabilir. Şayet kemik artrit nedeniyle iltihaplanmışsa ve yakındaki sinirleri sıkıştırıyorsa, laminanın hemen üzerinde bulunan faset ekleminin bu kısımları da kesilebilir.

Bunun yanında bir veya daha fazla faset eklemin (omurga arkasındaki küçük eklem) büyük bir bölümünün çıkarılması omurganın dengesini bozabilir. Bu olursa, omurganın doğru şekilde hizalanmasını sağlamak ve oluşacak riskleri azaltmak için laminektomi işlemine ek olarak iki veya daha fazla omurun birleştirilmesi tercih edilebilir.

Diskektomi

Diskektomi, sinirler veya omurilik üzerinde baskı yapan, şişkin veya fıtıklaşmış bir diskin hasarlı kısmının çıkarılmasını içerir. Bu, diske bir kesi yoluyla doğrudan erişime izin veren açık bir prosedür veya mikrodiskektomi adı verilen minimal invaziv bir prosedürle ulaşılabilir.

Spinal Füzyon

Sinir veya omurilik sıkışması, stenozun yanı sıra bir omurun yerinden kaymasından dolayı dengesizlik olduğunda da yaşanır. Buna spondilolistezis denir. Bu yanlış hizalamayı veya başka bir tabirle kaymayı düzeltmek için spinal füzyon uygulanabilir. Uygun tekniği belirlerken dikkate alınan faktörler arasında yaş, omurganın ne kadarının etkilendiği ve daha önce omurga ameliyatı geçirilip geçirilmediği bulunur.

Spinal füzyonda, metal vidalar ve çubuklar (platin) kullanılarak kaymış olan omurlar kalıcı olarak birleştirilir. Kullanılan bu vida veya çubuklar omurgada kalır ve kemikleri doğru pozisyonda tutmak için iç destek görevi görür. Ayrıca, birleştirilmiş omurlar arasına kemik grefti adı verilen parça da yerleştirebilir. Bu kemik grefti kişinin kendi vücudundan alınabileceği gibi bir donörden de alınabilir. Yerleştirilen bu greft, zamanla omurlarla birleşir ve tek bir kemik kütlesine dönüşür.

Uygulanan omurga füzyonu sırasında aynı zamanda foramenler yani sinir kökü kanalları da genişletebilir, faset eklemleri düzeltebilir, fıtıklaşmış diskin bir kısmı veya tamamı alınabilirken kemik çıkıntıları da çıkarılabilir. Bu prosedürler sayesinde omurilik kanalında daha fazla alan yaratılırken, sinir kökleri veya omurilik gevşetilir, dolayısıyla ağrı kaynağı ortadan kaldırılır.

Omurilik Daralması Ameliyatı Neden Yapılır? 

Omurilik daralması ameliyatı yapılmasını gerektiren belirti ve semptomlar, daralmanın seviyesine göre farklılıklar gösterebilirken en çok görüldüğü yerler genellikle boyun ve beldir. Tedavi edilmediği sürece ilerleyen şikayetler, kişinin yaşam kalitesini bozucu niteliktedir. Bu yüzden şikayetler varsa önemsenmeli ve tedavi süreci en erken sürede başlatılmalıdır. Bunun yanında omurilik daralması belirtileri genelde fıtık ile karıştırılmakta ve önemsenmemektedir. Oysa omurilik daralmasında şikayetler çift taraflı görülürken, dinlenirken hafiflemektedir.

Omurilik daralması ameliyatını gerektiren başlıca nedenler şunlardır;

Omurilik Daralması (Sıkışması)

Omurilik daralması, omuriliğe baskı uygulayan herhangi bir durumdan kaynaklanabilir. Omurilik, beyinden diğer yumuşak doku ve kaslara mesajları iletilmesini sağlayan bir sinir demetidir. Sırttan aşağı doğru uzanır ve omurlarca korunur. Omurilikteki sinirler, omurlar arasında bulunan açıklıktan kaslara doğru ilerler. Omurilik daralması, boyundan (servikal omurga) alt sırta (lomber omurga) kadar herhangi bir alanda meydana gelebilir. Belirtiler arasında ağrı, halsizlik ve uyuşma bulunur. Sıkışmanın sebebi ile ilişkili olarak belirtiler, birden ya da kademeli olarak ortaya çıkabilir.

Omurga kanalının bel boyun gibi bazı bölgelerde daralmasından dolayı omuriliğe ve çevre sinirlere baskı yapması omurilik daralmasıdır. Omurilik daralmasının en yaygın sebeplerinden biri, osteoartrit olarak tanımlanan omurga kemiklerindeki aşınmadır ve bu yüzden genellikle 50 yaş üzerinde kişilerde görülür. Bu daralmanın oluşmasında pek çok faktör rol oynayabilirken, buna neden olabilecek durumlar birden gelişebilir ve her yaşta ortaya çıkabilir. Bu faktörler arasında en yaygın olanlar şunlardır;

• Anormal omurga dizilimi (skolyoz)
• Omurga yaralanmasından kaynaklı kırıklar
• Belirli kemik hastalıkları
• Romatizmal eklem iltihabı
• Enfeksiyon
• Yaşlanma
• Kireçlenme
• Kalıtsal hastalıklar
• Doğum kusurları
• Omurga tümörleri
• Romatizmal hastalıklar
• Omurga kaymaları

Omurilik sıkışmasının belirtileri, nedenine göre hızlı ya da yavaşça gelişebilir ancak yaralanmalar genelde hızlı ortaya çıkan belirtilere sebep olur. Enfeksiyon ya da tümörlerden kaynaklanan omurilik daralması ise haftalar veya aylarca belirti göstermeyebilir. Omurganın yırtılma veya aşınma belirtilerine sebep olması ise yıllar alabilir. Görülen belirtiler şunlardır;

• Sırt, boyun veya belde sertlik ve ağrı
• Bacaklarda karıncalanma
• Kol, bacak ya da ellerde kramp, uyuşma ya da güçsüzlük
• Ayaklarda his kaybı
• Kalça, bacak ve kollara doğru ilerleyen yanma ağrısı 
• Şiddetli boyun ağrısı
• El koordinasyonunda sorun
• Ayak düşmesi ve topallamaya neden olan zayıflık
• İlerleyen evrelerde idrar kaçırma ve cinsel güçsüzlük

Lomber bölgedeki (bel) sinirlere uygulanan baskı, Kauda Equina Sendromu olarak tanımlanan çok önemli bir hastalığa sebep olabilir. Genellikle acil müdahale edilmesini gerektiren semptomlar şunlardır;

• Mesane ya da bağırsak kontrol kaybı
• Eyer şeklinde baldırların iç kısmında ve genital bölgede hissizlik
• Bir ya da iki bacakta birden ilerleyen, yürümeyi veya merdiven çıkmayı engelleyen şiddetli halsizlik ve ağrı

Omurilik Daralması Ameliyatı Nasıl Yapılır?

Omurilik daralmasını teşhis etmek için öncelikle kişiye semptomlar hakkında sorular sorulur ve tam bir fizik muayene yapılır. Muayene sırasında halsizlik, his kaybı ve anormal olan refleksler gibi omurga daralması belirtileri belirlenir. Eğer belirlenen şikayetler ilaç tedavisi veya başka tedavilerle de yönetilebiliyorsa bu tedavi şekli tercih edilir. Aksi takdirde sorunun hangi ameliyat tekniği ile çözüleceği belirlenerek ameliyat kararı alınır.

Ameliyat öncesi

Omurilik daralması ameliyatı öncesi de her cerrahi prosedür öncesinde olduğu gibi doktor kontrolünde birtakım hazırlıklar yapılması gerekmektedir. Bu hazırlıklar şu şekildedir;

• Omurilik daralması ameliyatı için daralmanın neden kaynaklığı ve nerede olduğunun bulunması açısından gereken tarama testlerinin tamamlanması gerekir. Bu testler MR, BT, EMG ve EEG’ dir. Uzman hekim tarafından hangisinin veya hangilerinin uygulanacağına karar verilir. 
• Genel sağlık koşullarının kontrolüne yönelik idrar ve kan testleri yapılır.
• Takviye ve kan sulandırıcılara ara verilir.
• İşlem öncesi en az 2 hafta önce alkol ve sigara kullanımı sonlandırılır.
• Ameliyat öncesi gece yarısından itibaren yeme içme kesilir.
• Hastalık, kanama bozukluğu ve alerji öyküsü olup olmadığı belirlenir.
• Kesi alanında kıl varsa tıraş edilir.
• Damar yolu açılır.
• Gerekirse lavman yapılarak bağırsaklar boşaltılır.
• Solunum desteği ünitesi hazırlanır.
• Nabız ve ateş gibi yaşamsal değerler kontrol edildikten sonra genel anestezi yapılarak, kesi yeri sterilize edilir. 

Ameliyat Sırasında

Spinal stenoz cerrahisi yani omurilik daralması ameliyatının zorluğu sorunun karmaşıklığına, hastanın yaşına, ameliyat tekniğine göre değişebilir. Belirtilen faktörlere göre ameliyat süresi 1-3 saat civarı sürerken, bu süre olası bir komplikasyonda çok daha uzun sürebilir. Omurilik daralması ameliyatı işlem basamakları şu şekildedir;

• Genel anestezi altındaki hasta ameliyat masasına sırtı yukarıda kalacak şekilde karnı üzerine yatırılır.
• Omurlara ulaşılmak üzere gerektiği bir şekilde kesi yapılır. 
• Sinir köklerinin veya omuriliğin sıkışmasını azaltmak için disk kısımları, omur kısımları veya kemik mahmuzlarını içeren çıkarma veya onarma işlemleri yapılır.
• Omurga daralmasına neden olan omurlarda kırılma ve kayma, ciddi seviyede fıtıklaşmış disk veya birden fazla omurda laminektomi (kemik çatı çıkarılması) yapıldıysa iki veya daha fazla omurun birleştirildiği işlemi yani spinal füzyon cerrahisi yapılabilir. (Spinal füzyon, omurlar arasındaki diski çıkararak ve iki veya daha fazla omuru cerrahi olarak birleştirerek omurganın etkilenen bölümlerinin onarılmasına yardımcı olmaktadır)
• Omurga iyileşmesine ve kaynamasına yardımcı olması amacıyla diskin çıkarıldığı boşluğu doldurmak için gerekirse bir kemik grefti kullanılabilir. 
• Omurilik daralmasına neden olan faktörler üzerinde işlem tamamlandıktan sonra kesi alanı zımba veya dikiş ile kapatılır.
• Pansuman yapılarak bandaj yapılır ve işlem sonlandırılır.

Omurilik Daralması Ameliyatı Yan Etkileri

Omurilik daralması ameliyatı her ne kadar eski dönemlerde olduğu gibi çok büyük kesilerle yapılmasa dahi yine de her operasyonda olduğu gibi yan etkiler görülebilir. Bu yan etkiler şu şekildedir;

• Anestezi komplikasyonları
• Kanama
• Enfeksiyon
• Damar ve sinir hasarı
• Omurganın sabitliğinde bozulmalar
• Kesi alanında şişlik, akıntı ve kızarıklık
• Mide bulantısı ve kusma
• Nefes almada zorluk
• Ağrı ve acı
• Yüzüstü yatıldığı için yüzde geçici iz, uyuşma, karıncalanma ve şişlik
• Hareket kısıtlılığı

Omurilik Daralması Ameliyatı Riskleri  

Omurilik daralması ameliyatı riskleri cerrahi işlem yapılmasını gerektiren sorunların karmaşıklığı yanında hastanın yaş faktörü ile de yakından ilişkilidir. Bu riskler şu şekilde sıralanabilir;

• Omurilik daralması ameliyatı sonrası tekrarlayan ve devam eden semptomlar görülebilir. Böyle bir durumda öncelikle fizyoterapi denenmektedir.
• Enfeksiyon 
• Kanama dolayısıyla aşırı kan kaybı
• Kesi yerinde sertlik ve ödem
• Kan pıhtısı oluşması
• Dural (omurilik sinirleri örtmekte olan zar) yırtık
• Beyin omurilik sıvısında sızıntı
• Ameliyat esnasında yüzüstü yatılacağı için çene, alın ve yüzde yara ve iz
• Çevre doku ve yapılarda hasar
• Sinir yaralanması ve felç (Bu durumun genellikle sebebi kan ve damar hasarı, omurilik sıvı sızıntısı veya omurga içindeki kanamalardır.)
• Geçici veya kalıcı uyuşmalar
• Skar (yara)
• Nadiren de olsa her cerrahi operasyon ölüm riski içermektedir.

Omurilik Daralması Ameliyatı Sonrası İyileşme ve Bakım

Omurilik daralması ameliyatı olanların genellikle bir gün hastanede yatmaları gerekirken bu süre 3 güne kadar uzayabilir. Hatalar genelde ameliyat sonrası 6 ila 9 ay sonra tamamen normal hayatlarına dönebilmektedir, ancak bu süre durumun ciddiyetine ve ameliyattan önceki semptomlara bağlı olarak değişebilir. İyileşme süresinin hızlı ve sağlıklı olması için bazı hususlara dikkat etmek gerekir. Bu hususlar şu şekilde sıralanabilir;

• Ameliyatın ertesi günü hasta ayağa kalkabilirken yaklaşık bir hafta sonra kısa mesafeli yürüyüşlere başlanabilir.
• Tamamen iyileşene kadar alkol ve sigara kullanılmamalıdır.
• Önerilen bel ve boyun egzersizleri zamanında yapılmalıdır.
• Kesi alanı düzenli pansuman yapılarak temiz tutulmalıdır.
• Doktor kontrolünde ağrı durumunda önerilen ağrı kesiciler ve enfeksiyon riskine karşı antibiyotikler alınmalıdır.
• Uzman hekimin uygun görmesi halinde pıhtı oluşmasını engellemek amacıyla işlem sonrası ilk hafta kompres çorabı giyilmelidir.
• İşlemden yaklaşık 2 ay sonra önerilen hafif egzersizlere başlanabilir ancak zorlayıcı aktivite, ağır kaldırma, temas sporlarından hekimin önerdiği süre zarfı boyunca kaçınılmalıdır.
• Ağır ve zorlayıcı aktivitelerden kaçınılması gerektiği için uzman doktorun önerdiği süre boyunca cinsel ilişkiye girilmemelidir.
• Ameliyattan yaklaşık 3 ila 4 hafta sonra ağrı olmaması halinde araç kullanılabilinir.
• Oturma ve uyku pozisyonunda kesi alanı korunmalıdır.
• İdeal kilo korunmalı, sağlıklı beslenme ve egzersiz yapma gibi yaşam koşulları geliştirilmelidir
• Bol sıvı tüketilmelidir.
• Belirlenen aralıklarda kontrol randevularına gidilmelidir. 

Omurilik daralması ameliyatı olanlar işleri yoğun aktivite gerektirmediği durumlarda genellikle birkaç hafta içinde iş hayatına dönebilirler. Bununla birlikte omurilik daralması ameliyatından sonra tam anlamıyla iyileşme kişinin durumuna göre 6 aydan bir yıla kadar sürebilir. Bu iyileşme süreci, dikkat edilmesi gerekenler konusundaki hassasiyete, kişinin genel sağlık durumu ve ameliyatın başarısına bağlı olarak değişebilmektedir.