Orf Hastalığı

Orf, büyükbaş ve küçükbaş hayvanlarda bulunan ve insanlara bu hayvanlardan temas yoluyla bulaşan bir parapox virüsünün yol açtığı enfeksiyon hastalığıdır. Orf çiçeği, koyun çiçeği olarak da bilinir. Hastalık enfekte hayvanlarla yakın temasta olan mezbaha çalışanları, veterinerler, deri ve yün sanayinde çalışan işçiler, kasaplar, çobanlar, et endüstrisi çalışanlarında sıklıkla görülür. Orf hastalığına neden olan virüs sıcağa oldukça dayanıklıdır ve çitlerde, bıçak yüzeylerinde, ahırlarda aylarca canlı kalabilir.

Virüs, temas sonucunda,  derideki derin çatlaklar, kesikler, açık yaralar gibi bütünlüğü bozulmuş deri kısımlarından vücuda giriş yapar. Temasın ardından 3-7 gün içerisinde veya en geç 2 hafta içerisinde temas bölgesinde yara oluşur. Virüs bazen yakınlardaki lenf nodlarına giderek burada lenfadenit, lenfanjit gibi lenf bezi inflamasyonuna neden olur ki bu da lenf bezlerinde şişlik, ağrı gibi şikayetler yaratır.

Orf hastalığına neden olan parapox virüsü, poks virüsü ailesindendir ve bu aile virüsler sınıfının en büyük virüsleridir. Temas bölgesinde vezikül oluşur, vezikülün içinde sıvı birikir. Vezikül genelde tek bir tane olacak şekilde ellerde görülür fakat yüz, boyun, burun, dudak gibi vücut bölümlerinde nadir de olsa görülür. Oluşan yara şarbonla karışabilir, bu nedenle ayrımın iyi yapılması ve hastanın yakın zamanda hayvan/ hayvansal ürün teması mutlaka sorgulanmalıdır. Veziküller, 25-30 gün içerisinde kendiliğinden iyileşir, tedaviye gerek kalmaz ve iyileştikten sonra yara izi kalmaz.

Orf Hastalığı Belirtileri

Parapox virüs, çoğunlukla koyun keçi gibi küçükbaş hayvanların ana konağıyken büyükbaş hayvanlarda da bulunabilir ve bu hayvanları da enfekte edebilir. İnsanlara bu hayvanlardan kesim sırasında veya hayvansal ürünleri işleme sırasında veya hastalıklı hayvanı sağma, dokunma ile bulaşır. İnsan vücuduna girişi, deri bütünlüğü bozulmuş dokular vasıtasıyla olur ve giriş yaptığı yerde en geç 2 hafta sonra bir yara oluşmaya başlar.

Oluşan yaranın 6 evresi vardır, başlangıçta kırmızı renkte halka şeklinde bir lezyon ortaya çıkar ve deriden kabarıktır. Daha sonra lezyonun çevresi beyaz bir renk alır ve ortası eritemli kalacak şekilde lezyon büyür ve çevre dokudan yükselmeye başlar, bir sonraki evrede beyaz renk ortadan kalkarak tamamen kırmızı renkte bir vezikül kalır. Kırmızı vezikül üzerinde siyah noktalar oluşmaya başlar ve papül şeklinde küçük küçük yuvarlaklar haline dönüşür. Son aşamada yara kurumaya ve kabuk tutmaya başlar. yara herhangi bir tedavi gerektirmeden kendiliğinden iyileşme özelliğine sahiptir. İyileşme, ortama 25-30 günde başlar.

 Nadiren hastalarda enfeksiyona bağlı halsizlik ve ateş görülebilir. Vücuda girdikten sonra virüs, bazen lenf nodlarına da ulaşıp yerleşebilir ve buralarda lenfadenopati, lenfanjit gibi lenf bezi enflamasyonu yaratır. Lenf bezlerindeki enflamasyondan dolayı bezlerin olduğu bölgelerde ağrı, kızarıklık, şişlik gibi şikayetler oluşabilir.

• Deride kırmızı yara
• Çevresi beyaz ortası kırmızı yara
• Halsizlik
• Ateş
• Lenf bezlerinde ağrı/hassasiyet
• Lenf bezlerinde şişlik/kızarıklık

Orf Hastalığı Nedenleri

Orf hastalığına neden olan parapox virüsü koyun keçi gibi küçükbaş hayvanlarda ve nadiren de olsa büyükbaş hayvanlarda rastlanan bir virüstür ve virüsün ana konağı hayvanlardır. Koyun çiçeği, orf çiçeği olarak da bilinen hastalıklara yol açar ve hayvanların meme başında lezyonlar şeklinde görülebilir. Süt sağma sırasında bu lezyonlarla temas sonucu eldeki kesik ve çatlaklardan virüs insan vücuduna giriş yapar.

Parapox virüsüyle enfekte hayvanın kesimi sırasında hayvana elle temas sonucu ele geçer ve insanı enfekte eder. Kelle ile uğraşan kadınlarda da bu hastalığa sık rastlanır. Mezbaha çalışanları, deri ve et endüstrisi, kasaplar, veterinerler, kurban kesiminde görev alan kişiler risk altındadır.

Bütünlüğü bozulmuş deriden vücuda giriş yapan virüs, burada bağışıklık yanıtını başlatır ve birtakım hücresel olaylar sonucunda doku nekroze olur ve yara oluşumu başlar. bazen virüs yakındaki lenf nodlarına ulaşabilir ve burada da bağışıklık yanıtını tetikleyerek lenfadenopati tablosuna neden olur.

Orf Hastalığı Teşhisi

Orf hastalığında tanı, hastanın yakın geçmişindeki temasını öğrendikten sonra çok kolaydır. Öncelikle hastanın öyküsü alınır, yara şarbon yarasına benzediği için karışabilir ve ayırt etmek için ileri tetkikler yapılır.

• Hastanın öyküsü: hasta, elinde veya vücudunun herhangi bir yerinde lezyon ile geldiğinde öncelikle lezyonun ne zaman ortaya çıktığı, daha önce böyle bir durum yaşayıp yaşamadığı, yakın zamanda hayvansal temas ve özellikle hayvan kesimi gibi işlerde bulunup bulunmadığı, mesleği sorgulanmalıdır. Doktor, hastanın hayvansal temasını öğrendiği anda tanıya yaklaşır.
• Fizik muayene: alınan öykünün ardından yara incelenir. Yara, şarbon yarasına benzer fakat bazı dönemlerinde spesifik görüntülerde olabilir bu nedenle doktorun dikkatli incelemesi gerekir. Lenf bezi büyümesi, lenf bezinde hassasiyet, ısı artışı ve şişlik varsa doktor bu bölgeyi de muayene eder.
• Histopatolojik tanı: yara dokusundan bir miktar kazınır ve incelenmek üzere laboratuvara gönderilir, burada bazen virüs ayırt edilemeyebilir.
• Viral kültür: yaradan alınan örnekten virüsün ayırt edilmesi amaçlanır ve kültüre bırakılan virüs üredikten sonra mikroskopta incelenir.
• Serolojik tanı ve PCR: alınan serum örneğinde antijen/antikor aranır. Virüse karşı oluşmuş antikor varlığı tespit edilirse virüsle karşılaşılmış olduğu anlaşılır. PCR tekniği ile kesin tanı konur, virüs saptanır.

Orf Hastalığı Tedavisi

Orf hastalığında derideki lezyonlar 3 gün ila 2 hafta içerisinde ortaya çıkar ve bir süre yara oluşumu sürer ardından yara kabuk bağlamaya ve iyileşmeye başlar. bu süre 25-30 gün civarıdır. Yaranın iyileşmesi için tedavi uygulanmaz çünkü kendiliğinden geçer. Uygulanacak tedavi semptomatiktir yani hastada ağrı varsa ağrı kesici verilebilir, yaranın mikrop kapmaması için düzenli aralıklarla pansuman yapılması gerekir ve iyileşmenin iyi gitmesi için lezyon yerinin sabit tutulması gerekebilir.

Yaranın etrafında eğer yara temizliği düzgün yapılmazsa bakteriyel enfeksiyonlar meydana gelebilir. Bunun için topikal olarak uygulanan, bakterinin tipine uygun olacak şekilde antibakteriyel ilaçlar verilebilir.

Orf Hastalığı Tedavi Edilmezse

Orf hastalığı tedavisiz iyileşen bir hastalıktır. Yalnızca, yaranın etrafında gelişebilecek bakteriyel enfeksiyonlar için tedavi uygulanabilir. Bakteriyel enfeksiyonların tedavisi tamamlanmadığı takdirde ciltte daha derin yaralar meydana gelebilir ve bakterinin bir şekilde kana karışması sonucu sistemik enfeksiyon görülebilir. Bu nedenle bakteriyel enfeksiyon gelişmişse mutlaka bunun tedavisinin yapılması gerekir.

Çocuklarda Orf Hastalığı

Orf hastalığı çocuklarda hayvansal temas sonucu görülebilir. Tedavisiz geçtiği için çocuklar açısından risk oluşturmaz. Yalnızca, çocukluk dönemi, çocukların çok hareketli geçirdiği bir dönemdir ve hastalık sürecinde çocuğun elinde çıkan yarayı temiz tutmasına ekstra gayret gösterilmelidir. Hastalık insandan insana bulaşmadığı için diğer çocuklarla temas konusunda risk oluşturmaz, oluşturduğu risk çevreden alacağı mikroplarla yaranın etrafında bakteriyel enfeksiyon oluşturma riskidir. Bunun için de anne babalar ve bakıcılar bu konuda özen göstermelidirler. Gelişen bakteriyel enfeksiyonlar için de uygun antibiyotikler verilir.

Gebelikte Orf Hastalığı

Gebelik döneminde orf hastalığına rastlamak neredeyse sıfıra yakındır. Çok nadir görülür. Bu zamana kadar görülmüş vakalarda da hastalık gebelik sürecini olumsuz etkilememiş, bebek gelişimi açısından herhangi bir risk oluşturmamıştır. Orf hastalığında lezyonlar kendiliğinden iyileşme gösterdiği için bu süreçte anne adayının yara yerini temiz tutması ve stabil kalmasına özen göstermeye dikkat etmelidir.

Orf Hastalığı için Hangi Doktora Gidilir?

Orf hastalığı, hayvansal temastan en geç 2 hafta sonra deride yara şeklinde kendini belli eden bir hastalıktır. Bu nedenle hastalar bazen deri ve zührevi hastalıklarına başvurabilir. Cildiye uzmanının aldığı öykü ile orf hastalığı tanısına gidilebilir veya enfeksiyon hastalıklarına sevk edebilir.. Hastalar, enfeksiyon hastalıkları uzmanına da başvurabilir. Uzman doktorun aldığı öykü ve yaptırdığı gerekli tetkikler ile orf hastalığı tanısına gidilir.