Orşit

Orşit Hastalığı Nedir?

Orşit, genellikle virüs ve bakterilerin neden olduğu tek taraflı veya iki taraflı olarak testisin iltihabı olarak tanımlanır. Her iki testiste ya da tek taraflı olarak ağrı ve şişme sonucu meydana gelir. 

Testisler skrotumda (testislerin içinde bulunduğu kese) yer alan iki oval erkek üreme organıdır. Erkek cinsiyet hormonları ve sperm üretiminden sorumludurlar. Erkek üreme sisteminin enfeksiyonu ve iltihabı, kısırlığın altında yatan birçok önemli sebeplerden birisi olabilir. 

Testislerde ve erkek üreme kanallarında meydana gelen enfeksiyon sperm üretiminin bozularak hem sperm sayısının hem de kalitesini olumsuz olarak etkilenebileceğine dair klinik durumlar vardır. 

Testislerin şişme nedeni genellikle bakteriyel veya virüs kaynaklı enfeksiyondur. Enfeksiyon oluştuktan sonra kısa sürede kan dolaşımı yoluyla testislere yayılır. Testis iltihabı ile başlar ve bunu epididimin iltihaplanması takip eder.

Epididimit, spermlerin üretiminden sorumlu olan testislerin arka tarafında spermin taşınmasını sağlayan erkek üreme kanallarından olan epididimin iltihaplanma durumudur.  

İltihaplanma, testisleri de etkileyerek testislerde de ağrıya ve enfeksiyona neden olur ve epididimo-orşit şeklinde de ifade edilebilir. Epididimo-orşit, hem epididim hem de testisin iltihaplanmasıdır. Hem epididimit hem de orşitin iltihaplanma sebepleri virüs ve bakteri kaynaklı enfeksiyonlardır.

Hastalık genellikle yaş grubu ayırt etmeksizin her yaş grubundaki erkeklerde ortaya çıkabilir. Ancak çoğunlukla erkeklerin oranı %14 ile 35 arasında değişebilir. 15 yasında ve 29 yaş grubunda bulunan erkekler en yüksek risk grubundadırlar. 

Epididimit ve Orşit Belirtileri Nelerdir?

Epididimit ve orşite ait olan belirtiler aniden gelişebilir;

Testislerin birinde veya her ikisinde şişme, başlangıçta bir tanesinde meydana gelen hafif ve şiddeti giderek artan ağrı bir iki saat içinde iki testise birden yayılır. 

• Ateş, baş ağrısı
• Mide bulantısı ve kusma
• Sürekli bir halsizlik hali 
• Testislerin içinde bulunduğu kese olan skrotum içerisinde görülen ağrı, şişme, kırmızılık ve hassasiyet
• Ağrı olan bölgede kızarıklık ve sıcaklık hissi
• İdrar yaparken zorlanma ağrı, yanma ve sık idrara çıkma isteği
• Testis ve skrotumun (testislerin içinde bulunduğu kese) hassaslığı
• İdrarda kan görülmesi
• Kasıklarda ve pelvik (karın) bölgesinde ağrı  

Orşit Nedenleri Nelerdir?

Çeşitli bakteri ve virüsler orşitin en çok bilinen nedenleri arasındadır.

Virüs

Genç hastalarda orşit genellikle virüs kaynaklıdır. Kabakulak ve kızamıkçık en yaygın nedenlerdir. Kızamık, kabakulak ve kızamıkçık aşısı sonrası orşit vakalarının olduğu bildirilmektedir. 

Özellikle kabakulak virüsü orşitin yaygın bir nedenidir. Kabakulak tükürük bezlerinden olan parotis bezinin şişmesi sonucu oluşur ve virüsün kan dolaşımı yoluyla testislere yayılmasına neden olur ve epidime kadar yayılabilir.  

Ancak artık bu hastalıkların aşılaması rutin olarak yapıldığı için görülme sıklığı azalmıştır. Diğer virüsler arasında coxsackievirus, varicella, echovirus ve sitomegalovirüs bulunur. Prostat ve idrar yolu enfeksiyonunun bakteriyel enfeksiyonları orşite neden olabilir. 

Bakteriyel

Bakteriyel orşitin yaygın nedenleri arasında Escherichia coli, Klebsiella pneumoniae, Pseudomonas aeruginosa ve Staphylococcus ve Streptococcus türleri bulunur. İdrar enfeksiyonlarına neden olan E. coli gibi mikroplar (bakteriler) bazen erkek üreme kanallarından olan vas deferens (testislerden spermleri penise kadar tasıyan kanal) boyunca ilerleyerek epididimo-orşite neden olabilir. 

Bu her yaşta olabilir ve özellikle 35 yaşın üzerindeki erkeklerde epididimo-orşitin en yaygın nedenidir. Bunun nedeni, idrar akışının tıkanmasının, yaşla daha yaygın hale gelmesidir. 

İdrar yolu tıkanması, idrar yolu enfeksiyonu gelişmesine daha yatkın hale getirir. İdrar enfeksiyonunun bir komplikasyonu da genç erkeklerde epididimo-orşitin olağan nedenidir.

Cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlara neden olabilen bakteriler de cinsel olarak aktif erkeklerde orşite neden olabilir. Yaygın organizmalar Neisseria gonorrhoeae, Chlamydia trachomatis ve Treponema pallidum'dur. 

Erkeklerde, bu enfeksiyonlar üretranın iltihaplanmasına neden olarak üretrite neden olur ve epididim ve testis iltihaplanmasına kadar gidebilir.

Çeşitli Sendromlar

Mycobacterium avium kompleksi, Cryptococcus neoformans, Toxoplasma gondii, Haemophilus parainfluenzae ve Candida albicans'ın bağışıklık sistemi baskılanmış hastalarda orşite neden olduğu bildirilmiştir. 

Vücudun herhangi bir bölgesinde görülen bir enfeksiyon özellikle bağışıklık sistemi daha zayıf olan kişilerde ya da AIDS’li kişilerde bu 

Yine testislerin içinde bulunduğu kese olan skrotumun yaralanması ve hasar görmesi  epididim ve testislerin de enfeksiyonuna neden olur.

Tek başına orşit hastalığı çok nadir olarak görülür ve genellikle epididimit orşite eşlik eder, bu nedenle gerçek oranı belirsizdir. 

Orşit Teşhisi

Doktor öncelikli olarak ilk başta kasık bölgesinde lenf düğümlerinde bir şişlik, enfeksiyon olup olmadığını ve testiste herhangi bir şişlik olup olmadığını anlamak için klinik belirtilerle birlikte fizik muayenesi yapar. Daha sonra ; 

Tedavi öncesinde doktor hastanın tıbbi öyküsünü alır. Önceden bir epididimit öyküsü olup olmadığı, korunmasız cinsel temas olup olmadığı, çoklu cinsel partner varlığı, yapısal anormallik olup olmadığı, aşılamalarında eksik olup olmadığı, herhangi bir ameliyat cerrahi işlem geçirilip geçirilmediği gibi konularla ilgili risk faktörlerini değerlendirmek için bilgi alır. 

Bununla beraber, hastalık belirtilerinin sıklığı ne zaman başladığı gibi bilgiler de öğrenilir. 

Prostat kaynaklı bir sorun olup olmadığını belirlemek için rektal muayene (makattan) de yapabilir.

• Laboratuvar testleri genellikle yararlı değildir. Ancak idrar yolu enfeksiyonunu ekarte etmek ve kaynak olarak cinsel yolla bulaşan enfeksiyonları teşhis etmek için rutin yapılan muayene, idrar analizi ve idrar kültür testi, kan testleri istenir.
• Renkli Doppler ultrasonografisi, çabuk ilerleyebilen ya da ilerlemiş akut testis veya skrotal ağrısı olan hastaları değerlendirirken, testis torsiyonunu ekarte etmek gereklidir. Bu hastalar için, skrotumun (testislerin içinde bulunduğu torba) Renkli Doppler ultrasonografisi ilk araştırma seçeneğidir. Etkilenen testis ve epididim boyunca kan akışının artması  epididimo-orşit tanısı için belirlenmiş bir kriterdir. Bu yüzden Renkli Dopplerin iltihap teşhisinde duyarlılığı neredeyse % 100'dür. Sonuç olarak orşitin testis torsiyonundan ayrılmasında renkli doppler ultrason önemli yer tutmaktadır.
• Serum Antikor Testi, kabakulak orşiti olan hastalarda ultrasonografi bulguları genellikle yedinci gün azalır. Tipik olarak yapılmasa da, serum antikor testi kabakulak orşiti tanısını doğrulamak için yararlıdır.

Orşit Tedavisi

Etkili tedavinin yapılabilmesi için öncelikle orşitin nedenini bulmak gerekmektedir.

Eğer bakteriyel kaynaklıysa orşiti tedavi etmek için antibiyotiklere gereksinim duyulur.

Bakteriyel orşitin kaynağı cinsel yolla bulaşan bir enfeksiyonsa (CBYE) cinsel partnerinizin de tedavi görmesi gerekir.

Viral orşit tedavisi için de ağrıyı ve iltihabı azaltmak için doktorun verdiği antienflamatuar özellikli ilaçların kullanması gerekebilir. İyileşme süreci 3 ile 10 gün kadar sürebilir.

Genel olarak, virüs kaynaklı vakaların ve antibiyotikle tedavi edilen vakaların çoğu herhangi bir problem olmadan çözülür. Hastaların çoğu ayaktan tedavi edilir. Şişme ve hassasiyet antibiyotik tedavisinden sonra bile devam edebilir, ancak önemli ölçüde iyileşmektedir. 

Eğer geçmezse kalıcılık durumunda kontrol edilmeli ve gerekirse daha fazla değerlendirme yapılmalıdır. Antibakteriyel tedavinin ilk üç gününde vücut sıcaklığındaki azalma iyi bir tedavi edici olarak kabul edilir. Kabakulak orşiti vakalarının çoğu da on gün içinde tedavi edilir.

Orşit Tedavi Edilmezse

Orşit hastalığı uzun sürer ve tedavi edilmezse testisin bir kısmının işlevsel olarak kaybı ve buna bağlı olarak sperm üretimiyle ilgili sorunlar görülebilir. Bu durum nadiren de olsa kısırlık sebebi olabilir. Bazen testis kanserine neden olabilir. Ancak bunun tam olarak söylenebilmesi için daha kapsamlı çalışmalara ihtiyaç vardır. 

Eğer sorun ilaçlarla tedavi edilemeyecek seviyede olursa ameliyat gerekebilir. Hastalığın ilerlemesini önlemek ve daha sonra oluşabilecek problemleri, fertiliteyi etkilememesi için cerrahi işleme ihtiyaç duyulabilir. 

Eğer testislerde iltihap ilerlerse spermlerde testislerde üretildiği için bu durumdan olumsuz etkilenebilir, testislerde küçülme meydana gelebilir. Genellikle cerrahi olarak etkilenen testisin çıkarılması işlemi olan orşiektomi ya da etkilenen testisteki epididimin çıkarılması işlemi olan epididimektomi ameliyatları yapılabilir.

Orşite Ne İyi Gelir?

Rahatsızlığınızı hafifletmek, ağrınızı azaltmak için;

• Yatak istirahati önerilmektedir.
• Sizi zorlayan kaldırırken ağır gelen eşyaları dikkatli kaldırmak mümkünse kaldırmamaya özen göstermek gerekir.
• Bol miktarda su içmek enfeksiyonun azalmasına yardımcı olur.
• Hasarlı, ağrılı olan bölgeye soğuk uygulama yapılmasında fayda vardır.

Orşit İlaçları

Acil bir durumda, doktorlar testisin torsiyon ve iltihaplanması arasında ayrım yapmalıdır. Hastalığın virüs kaynaklı nedenleri için antibiyotikler gerekli değildir. 

Virüs kaynaklı orşit için ağrıyı azaltmak için antienflamatuar etki gösteren ilaç tedavisi yapılır.

Bakteriyel orşit için uygun antibiyotik tedavisi yapılır. Antibiyotik tedavisine başlamadan önce kan ve idrar kültürü örnekleri alındıktan sonra bağırsakla ilgili bir bakteri şüphesi varsa:

• 10 ile 14 gün boyunca florokinolonlar (siprofloksasin, ofloksasin, levofloksasin) tercih edilen ilaçlardır. Trimetoprim-sülfametoksazol de bu patojenler için bir seçenektir.
• Cinsel yolla bulaşan bir patojenden şüphe varsa, tedavi seftriakson ve 10 ile 14 gün boyunca doksisiklin içermelidir. Azitromisin de doksisiklin yerine kullanılabilen alternatif bir seçenek olarak tercih edilebilir.

Çocuklarda Orşit 

Erkeklerde ergenlik döneminden önce. E. coli gibi bağırsak bakterileri çoğunlukla orşit ve epididimite neden olur. E.coli bakterileri mesane veya idrar yolundan vücutta başka yerlere doğru gider ve o bölgenin enfeksiyonu sonucu hastalık ortaya çıkar. 

Bazen doğum sırasında bir sıkıntı ya da anormallik olursa idrar yolunun işlevi ve yapısını etkiler ve bu durum idrar yolu enfeksiyonlarının riskini arttırır ve sonuç olarak bu iltihaplanma testis veya epididimin de enfeksiyonuna neden olabilir.

Orşit için Hangi Doktora Gidilmeli?

Testislerde bir ağrı, hassasiyet veya herhangi bir şişlik, enfeksiyon varsa ilerlemeden vakit kaybetmeden doktora başvurulmalıdır. Ağrı aniden ya da yavaş yavaş bir kaç saat içinde de gelişebilir. 

Ağrı olan durumlarda hemen acilen müdahale edilip tedavi edilmesi gerekir. Yine idrar yaparken bir zorlanma olması, yanma hissi durumlarında da doktora gidilmesi gereklidir. 

Testisin dönmesi olarak isimlendirilen testis torsiyonu gibi önemli bir durumda acil müdahale gerekir. Virüse neden olabilecek cinsel davranışlar içinde bulunulduysa şüpheli bir durum varsa yine kontrol amaçlı olarak doktora başvurmakta fayda vardır.

Orşit ve epididimit tedavisi sürecinde bir Üroloji uzmanından tıbbi destek alınmalıdır.