Ortodontik Tedavi Nedir?

Ortodonti, hastaların çenelerin veya dişlerin birbirleriyle ve kendi aralarındaki ilişkilerin uyumsuzluğunu inceleyen bilim dalıdır. Ortodontik tedavi bu uyumsuzlukları çeşitli yollarla düzeltmeyi amaçlar. Ortodonti uzmanları tarafından tedavi edilirler. Hastalar genelde dişlerdeki çapraşıklıklardan dolayı ortodontik tedaviye başvururlar. Ortodontik tedavi hem estetik hem de fonksiyonel bir tedavidir.

Ortodontik Tedavi Prensipleri

Ortodontik tedavide amaç sadece hastaları tedavi etmek değildir. Hastalığın başlamasına engel olmakta amaçlarındandır. 3 tip ortodontik tedavi prensibi vardır. Bunlar:

• Koruyucu ve önleyici ortodontik tedavi
• Durdurucu ortodontik tedavi
• Tedavi edici ortodontik tedavi

Koruyucu Ortodontik Tedavi

Koruyucu ortodontik tedavinin amacı, ortaya çıkma olasılığı olan hastalığı engellemektir. Koruyucu ortodontik tedavi anne karnında başlar. Çünkü dişler ve çeneler anne karnında gelişimi başlar. Annenin hamilelik dönemindeki beslenme bozuklukları ve hastalıkları bebeğin diş-çene ve yüz gelişimini olumsuz etkilemektedir. Koruyucu uygulamalar şunlardır:

• Ebeveyn eğitimi
• Süt dişlerinde çürüklerin tedavisi
• Süt dişlerinin ağızda korunması ve çekim zamanlarının takibi
• Kötü alışkanlıkların engellenmesi
• Fazla dişlerin çekimi
• Süt dişi eksikliğinde yer tutucular
• Flor uygulamaları

Durdurucu ve Önleyici Ortodontik Tedavi 

Durdurucu ve önleyici ortodontik tedavide amaç artık hastalığın oluşması engellenememiştir. Bu tedavide daha da ilerlemesini önlemek ve ileriki tedavilerde yükü azaltmaktır. Durdurucu uygulamalar şunlardır:

• Seri süt dişi çekimleri
• Diş sürme rehberliği
• Dil egzersizleri
• Kötü alışkanlıkların engellenmesi
• Çene kemiklerinin hatalı ilişkisinin durdurulması

Tedavi Edici Ortodontik Tedavi

Ortodontik hastalık varlığında artık tam bir tedavi amaçlandığında yapılan ortodontik tedavileridir.

Ortodontik Tedavinin Amaçları

Ortodontik tedavinin amaçları her tedavi gibi hastaya sağlığının tekrardan kazandırılmasını amaçlar. Hastayı fonksiyonel ve estetik bir görünüme kavuşturarak normal yaşamındaki aksaklıkların önüne geçmeye çalışır. Bu amaçlar:

• Hastalığa sebep olan faktörleri ortadan kaldırmak
• Dişlerdeki çapraşıkları ve kapanış ilişkilerini düzelterek çiğneme fonksiyonunu düzeltmek
• Dişlerdeki çapraşıklıkları düzelterek estetik görünüm sağlamak
• Solunum fonksiyonunu düzeltmek
• Hastaların genel sağlığını düzeltmek
• Çene ve yüz problemlerini düzelterek estetik bir görünüm sağlamak

Hangi Durumlarda Ortodontik Tedavi İhtiyacı Vardır?

Ortodontik hastalıkların birçok faktörü vardır. Bunların sebep olduğu bu hastalıkların sınıflamasında 3 temel çerçevede bakılır. Bunlar:

• Dental maloklüzyonlar (kötü kapanış)
• Dental ve iskeletsel maloklüzyonlar (kötü kapanışlar)
• İskeletsel maloklüzyonlar (kötü kapanışlar) 

Dental Maloklüzyonlar (kötü kapanışlar)

Dişlerin birbirleriyle ilişkisinde bozukluklar vardır. Çenelerin ilişkisi olması gerektiği gibidir. Birkaç diş veya tüm dişleri içine alabilir. 3 tipte bu maloklüzyonları (kötü kapanışları) sınıflandırılabilir:

• sınıf 1: alt ve üst dişlerde çapraşıklıklar vardır ama birbirleriyle olması gerektiği yerlerdedir.
• sınıf 2: üst dişler alt dişlerden daha önde olması durumudur.
• sınıf 3: alt dişler üst dişlerden daha önde olması durumudur.

Dental maloklüzyonlarda görülen diğer durumlar şunlardır:

• Açık kapanış: Ağız kapatıldığında üst ön dişler alt ön dişleri örtmeyerek daha yukarıda kalması
• Derin kapanış: Üst ön dişler alt ön dişleri örterek daha aşağıda yer alması
• Overjet: Üst dişlerin alt dişlere göre daha önde olması
• Negatif overjet: Alt dişlerin üst dişlere göre daha önde olması
• Çapraz kapanış: Üst dişlerin, alt dişlere göre geride konumlanması

İskeletsel Maloklüzyonlar (kötü kapanış):

Çene kemiklerinin birbirlerine göre ve kafa yapısına göre ilişkilerindeki bozukluklardır. Darlıklar, fazla büyümeler, farklı büyümeler olabilmektedir.

Ortodontik Tedavi Çeşitleri

Ortodontik tedavi çeşitlerinde temel olarak hareketli apareyler ve sabit apareyler birlikte kullanılabilmektedir. Bu tedavi seçenekleri bireyin mevcut hastalığına ve yaşına göre değişebilmektedir.

Hareketli apareylerin kullanımı büyüme gelişimi devam eden çocukların iskeletsel problemleri olduğunda kullanılmaktadır. Yine hastalığının teşhisine göre ağız içi ve ağız dışı hareketli apareyler (hastalar tarafından takılıp çıkartılabilen diş ve çene hareketlerini sağlayan aygıt) kullanılabilmektedir.

Hareketli apareyler (hastalar tarafından takılıp çıkartılabilen diş ve çene hareketlerini sağlayan aygıt) şunlardır:

• Diş hareketleri için kullanılanlar
• Hawley
• Labiolingual springli hawley
• Finger spring hawley
• Alışkanlık kırıcılar
• Fan type ekspansiyon apareyi
• Konvansiyonel ekspansiyon apareyi
• Scwarz apareyi
• Anterior bite plane
• Posterior bite plane
• Ön eğik düzlem
• Haraketli Fonksiyonel apareyler
• Monoblok
• Bianatör
• Frankel
• Aktivatör
• Twin blok
• Stöckli teuscher
• Bimler
• Ağız dışı apereyler
  • Servikal, oksipital, kombine ve j-hooks headgear
  • Yüz maskesi
  • Chin cap

Hastalar hareketli apareylerle birlikte veya sonrasında sabit ortodontik tedaviye geçerler. Sabit ortodontik tedavide diş telleri kullanılır. Hastaların tercihin göre diş telleri şu şekilde olabilir:

• Metal diş teli
• Porselen diş teli
• Lingual diş teli

Lingual diş teli, dişlerin arka kısımlarından yapılır. Her hastada olmayabilir, endikasyonu farklıdır. Oldukça zahmetli ve zor bir tedavi şeklidir. Görünmez diş teli olarak da bilinir.

Porselen diş teli, braketler porselenden yapılabileceğinden dişlerle uyumlu bir renkte seçilebilirler. Estetik bir görünüm sağlarlar.

Özel durumlarda hastalar şeffaf plak tedavisi görebilirler. Şeffaf plakta diş teli yoktur. Her seansta özel olarak üretilmiş şeffaf plaklarla diş hareketleri sağlanması amaçlanır. Estetik bir işlemdir. Oldukça zahmet gerektirir ve endikasyonları farklıdır.

Ortodontik Tedavi Aşamaları

Ortodontik tedavi uzun süren ve zaman zaman ağrı olan bir tedavidir. Hekim - hasta ilişkisi bu dönmede çok önemlidir. Hastalar bu uzun süreçte motivasyonunu hiç kaybetmemelidirler. Ortodontik tedavi aşamaları şunlardır:

• Hastanın hikâyesi
• Ağız içi muayene
• Ağız dışı muayene
• Bütün çürüklerin tedavisi ve diş eti tedavisi
• Ölçüler ve fotoğraflar alınır
• Sefalometrik ve panaromik röntgenler alınır
• Sefalometrik analiz
• Çocuklarda kemik yaşı tespiti
• Gömülü dişler, fazla dişler ve eksik dişler tespit edilir
• Bütün bu ayrıntılı incelemeler sonrası teşhis konulur
• Çocuklarda kemiksel problemler varsa ağız içi ve dışı hareketli apereyler kullanılabilir
• Yetişkinlerde kemiksel problem varsa diş çekimi veya ortognatik cerrahi yapılabilir
• Sabit ortodontik 
• Her seans teller büyütülerek dişler hareket ettirilir
• Tedavi bitince teller çıkartılır
• Dişler cilalanarak temizlenir
• Tedavi sonrası tekrardan ölçüler ve fotoğraflar alınır

Yetişkinlerde Ortodontik Tedavi

Yetişkinlerde ortodontik tedavi çocuklardakinden bazı farklılıkları vardır. Bu farklılıklardan dolayı hekimler hastalara yaklaşımları farklıdır. Bu farklılıklar:

• Büyüme durmuştur
• Ortognatik cerrahi daha sık yapılır.
• Diş destek kemiği daha yoğun bir yapıya sahiptir
• Hücrelerin yapısı ve kanlanması azalmıştır
• Komplikasyonların (yan etkilerin) görülmesi artmıştır
• Çene eklemi uyum göstermesi azalmıştır
• Ankraj (dayanak) kurmak zorlaşmıştır
• Periodontal (dişeti ve dişleri çevreleyen dokular) problemlerden dolayı tedavi sınırlandılabilir
• Hareketli apareylerin kullanımı yoktur. Sabit ortodontik tedavi yapılır.
• Kök rezorpsiyonu (yıkımı-erimesi) ihtimali artmıştır
• İskeletsel problemler varlığında ya ortognatik cerrahi ya da çekimli ortodontik tedavi yapılabilir.

Yetişkinler tedavi ihtiyaçları çocuklardan biraz farklıdır. Genelde şu sebeplere bağlı ortodonti uzmanlarına başvururlar:

• Estetik problemler
• Periodontal problemler
• Çene eklemi rahatsızlıklarından dolayı
• Restoratif tedavilere yardımcı amaçlı

Yetişkinlerde ortodontik tedavi 3 şekilde yapılabilmektedir. Bunlar:

• Yardımcı ortodontik tedaviler: Çene-yüz hastalığı olmayan yetişkin hastalarda;
• ✔  Diş eksiklikleri
• ✔  Diş eğilmeleri
• ✔  Dişlerin uzaması
• ✔  Dişlerin yanındaki boşluğa kayması
• ✔  Periodontal sorunlar nedeniyle dişlerin yer değiştirilmesi gibi durumlarda ortodontik tedavi yardımcı olarak kullanılabilir.
• Geniş kapsamlı ortodontik tedaviler: hastaların probleminin dişlerden kaynaklı olduğu durumlarda çapraşıklıklar, boşluklar, dişlerin dönmesi gibi durumlarda tam bir ortodontik tedavidir.
• Ortognatik cerrahi; iskeletsel ve dişsel problemler varlığında uyumsuzlukları düzeltmek için ortodontik ve ortognatik cerrahi ile tedavi edilmesidir.

Ortodontik Tedavi Ne Kadar Sürer?

Ortodontik tedavi karmaşık ve uzun süren bir tedavidir. Hastalar bu dönemde hekimlerinin önerilerine ne kadar uyarsa tedavi sürecinin uzamasına engel olabilirler. Ortalama bir tedavi 2 yıldan 4 yıla kadar değişebilmektedir. Cerrahi gerektirdiği durumlarda 5 yıla kadar çıkabilir. Bu süreç içerisinde hastalar hareketli apareyler kullanıyorsa bunları gerektiği şekilde ve zamanda kullanmalıdırlar aksi takdirde tedavi süresi uzayabilir.

Ortodontik Tedavi Sonrası

Ortodontik tedavi sonrası teller çıkarılınca hekimler için en önemli şey dişlerin tekrardan bozulmamasıdır. Bu yüzden hekimler 2 yolla bu bozulmanın önüne geçmeye çalışır. Bunlar:

• Şeffaf plaklar
• Dişlerin arkasına retainer tel yapıştırılması

Ortodontik tedavi sonrası teller çıkmasıyla beraber uzun tedavi sürecinde dişler üzerinde renkleşmeler ve beyaz çürükler olabilir. Hekim renkleşmeler için öncelikle diş eti tedavisi ve ardından cilalama işlemi yaparlar. Bu sayede dişler renkleşmelerden kurtularak dişler yüzeysel beyazlatılabilir.

Teller çıkarıldıktan sonra beyaz çürükler görülebilmektedir. Bu beyaz çürükler yeni başlamış ve geri döndürülebilir çürüklerdir. Flor uygulamaları ve iyi bir ağız hijyeni ile bu çürükler geri döndürülebilir.

Ortodontik Tedavinin Yan Etkileri

Her tedavi gibi ortodontik tedavinin de bazı yan etkileri vardır. Uzun ve komplike bir tedavi olduğunda tedavinin başarısında en küçük şeyler bile önemlidir. Lakin uzun sürdüğünden hastalar zaman zaman kooperasyon (uyum) sıkıntısı yaşayabilirler. Mümkün olduğunca bu dönemlerin yaşanmamasını sağlamaktır. Ortodontik tedavinin yan etkileri şunlardır:

• Diş kök rezorbsiyonları(yıkılması-erimesi)
• Ağrı
• Diş pulpası hastalıkları
• Alerjik reaksiyonlar
• Periodontal hastalıklar
• Dekalsifikasyon
• Çene ekleminin disfonksiyonu(rahatsızlıkları) 
• Dişlerde hareketlilik
• Ağız içi yaralar

Başarısız Ortodontik Tedavi

Ortodontik tedavilerde zaman zaman başarısızlıklar olabilir. İyi bir teşhis ve planlama yapılmazsa tedavi süreci ve sonrasına istenilen diş hareketlerinde başarısızlık olabilir. Bu süreçte tedavi ortasında fark edilirse tekrardan planlamalar yapılabilmektedir. İyi bir planlama dahi olsa hastalar tedavi sürecinde gereken önemi göstermediği zaman dişlerinde çürükler ve diş etlerinde hastalıklar oluşabilmektedir. Bu hastalıklarda ortodontik diş hareketlerini olumsuz yönde etkilemektedir ve dişlerin köklerinde rezorbsiyonlar(yıkılma-erime) olarak tedavi sonucunda dişlerde hareketlilik ve hatta ileriki durumlarda dişlerin kaybına kadar gidebilir.