Patella çıkığı, diz kapağının (patella) normal pozisyonundan kayması sonucu oluşan ve hareket kabiliyetini ciddi şekilde kısıtlayan bir ortopedik sorundur. Genellikle spor yaralanmaları, travmalar veya anatomik yatkınlık nedeniyle ortaya çıkar. Bu makalede, patella çıkığının nedenleri, belirtileri, tedavi seçenekleri ve tekrarlamasını önlemek için alınabilecek önlemleri detaylıca ele alacağız.

Patella Çıkığının Nedenleri
Patella çıkığı, diz ekleminin stabilitesini sağlayan yapıların zayıflığı veya hasarı sonucu gelişir. Akut travmalar (düşme, direkt darbe), dizin ani dönme hareketleri (futbol, basketbol gibi sporlar) veya doğuştan gelen bağ gevşekliği en yaygın risk faktörleridir. Ayrıca, uyluk kemiği (femur) ile patellanın uyumsuzluğu (patellofemoral displazi) gibi anatomik anomaliler de çıkık riskini artırır.

Patella Çıkığı Belirtileri

• Ani ve Şiddetli Ağrı: Diz kapağının kaymasıyla birlikte keskin bir ağrı hissedilir.
• Şişlik ve Morarma: Eklem içi kanama veya sinovyal sıvı artışı nedeniyle dizde şişlik oluşur.
• Hareket Kısıtlılığı: Dizi bükme veya düzleştirme sırasında zorlanma ve ağrı.
• Görsel Deformite: Diz kapağının yana doğru kayması nedeniyle gözle görülür şekil bozukluğu.
• Tekrarlayan Çıkıklar: İlk çıkık sonrası bağların gevşemesiyle tekrarlayan çıkıklar yaşanabilir.

Teşhis Yöntemleri
Patella çıkığının teşhisi fizik muayene ve görüntüleme teknikleriyle konulur. Röntgen, çıkığın pozisyonunu ve kemik yapıdaki anomalileri gösterir. MR ise bağlar, tendonlar ve kıkırdak dokudaki hasarı detaylandırmak için kullanılır. Kronik vakalarda, patellofemoral uyumsuzluğu değerlendirmek için CT tarama gerekebilir.

Tedavi Seçenekleri
Tedavi, çıkığın şiddetine ve hastanın yaşam tarzına göre planlanır:

• Konservatif Tedavi:

  • Manipülasyon: Çıkığın elle yerine oturtulması (akut vakalarda).
  • İstirahat ve Buz Uygulaması: Şişliği azaltmak için 48-72 saatlik soğuk kompres.
  • Brace veya Bandaj: Dizi stabilize eden medikal destekler.
  • Fizik Tedavi: Kuadriseps kasını güçlendiren egzersizler ve denge çalışmaları.

• Cerrahi Tedavi:

  • MPFL Rekonstrüksiyonu: Medial patellofemoral bağın greftle onarımı (tekrarlayan çıkıklarda).
  • Tibial Tüberkül Osteotomisi: Diz kapağının yörüngesini düzelten kemik yeniden hizalama ameliyatı.
  • Artroskopik Debritman: Kıkırdak hasarı varsa temizlenmesi.

Patella Çıkığını Önleme Yöntemleri
Tekrarlayan çıkıkları önlemek için diz çevresindeki kasları güçlendirmek ve doğru antrenman tekniklerini uygulamak kritiktir. Kuadriseps ve hamstring kaslarını hedef alan direnç egzersizleri, diz stabilitesini artırır. Spor aktiviteleri sırasında dizlik kullanmak ve ani dönüşlerden kaçınmak riski azaltır. Ayrıca, düz tabanlık veya bacak dizilim bozukluğu gibi anatomik sorunlar varsa ortopedik tabanlık kullanılmalıdır.

İyileşme Süreci ve Dikkat Edilmesi Gerekenler
Konservatif tedavide iyileşme süresi 4-6 hafta sürer. Bu dönemde fizik tedavi seanslarına düzenli katılmak ve ağır aktivitelerden kaçınmak önemlidir. Cerrahi sonrası ise tam iyileşme 3-6 ay alabilir. Rehabilitasyon sürecinde, doktorun önerdiği egzersizlerin aksatılmaması ve kontrollü şekilde spora dönülmesi gerekir.