Pes Kavus

Pes Kavus Nedir?  

Yürüyüş sırasında esneyen, ayağa gelen yükün dengeli bir biçimde dağıtılmasına ve ayak hareketlerine olanak sağlayan ayak kemerlerimiz (ark) vardır ve ayak kavisini oluştururlar. Ayak kavsinin artmasına pes kavus denir. Pes kavusta ayak arkının yüksekliği artmıştır. Ayak kaslarındaki dengesizlik pes kavus oluşumunda rol oynar. Ayaktaki bazı kasların zayıflaması o kasların zıttı görevleri yapan kasların daha kuvvetli olmasına, kas dengesinin bozulmasına neden olur ve ayak kavsinde artış meydana gelir. 

Çukur ayak olarak da bilinen pes kavus pek çok duruma bağlı oluşabilir. Yapısal olabileceği gibi altta yatan bir hastalığa işaret edebilir. Omurilik hastalıklarında, sinir hasarlarında, kafa travmalarında, kas hastalıklarında, pek çok nörolojik hastalıkta pes kavus oluşabilir. 

Sağlıklı bir ayakta ayak arkları üzerine gelen yükü dengeli biçimde dağıtır, yürüyüşün dengeli ve koordineli yapılmasına yardımcı olur. Ayak kavsinin arttığı pes kavusta ise tarak kemikleri, topuk gibi ayağın bazı kısımlarına daha fazla yük aktarılır, daha fazla yük binen bu kısımlarda nasır oluşumu gözlenebilir, ağrı oluşabilir. Pes kavus hastaları daha çok ayağın dışına basar, ayak ve bacağın dış kısmında ağrı ve parmakta şekil bozuklukları sıkça görülür. Hastalarda yürüme ve denge problemleriyle sıkça karşılaşılır, hastalar sıkça düşer. 

Pes Kavus Belirtileri Nelerdir? 

Ayak kavsinin arttığı hastalarda ayak tabanında özellikle tarak kemikleri başlarında ağrı ve nasır oluşumu görülür. Hastalar daha çok ayağın dışına basar. Parmaklarda şekil bozuklukları meydana gelir, ayak ve parmaklardaki şekil bozuklukları ile basma problemleri hastaların yürüyüşünün bozulmasına yol açar. Pes kavus hastalarında yürüyüş bozuklukları görülür, yürürken kısa sürede yorgunluk ve ayak ağrısı hissederler. Düşme ve ayakta burkulmalar sıkça görülür.

Pes kavusun sık görülen belirtileri kısaca şöyle sıralanabilir:

• Dışa basma
• Ayak tabanında nasır
• Tarak kemikleri(metatars başları) altında ağrı( özellikle 1. ve 5. tarak kemiği başında) 
• Topuk ağrısı, ayağın ve bacağın dış tarafında ağrı
• Parmaklarda şekil bozuklukları( çekiç parmak, pençe parmak gibi)
• Dengesizlik, düşme, yürüme problemleri 
• Ayakta sıkça burkulmalar
• Yürürken kısa sürede yorulma, ağrı hissetme
• Diz ağrısı, bel ve sırt ağrıları 

Pes Kavus Nedenleri Nelerdir? 

Pes kavus beyin, omurilik, sinir, kas hastalıkları sonucunda veya yapısal olarak görülebilir. 

Pes kavusa neden olabilecek bazı durumlar/ hastalıklar kısaca şöyle sıralanabilir:

• Serebral palsi( beyin felci)
• Doğumsal şekil bozuklukları
• Travmatik yaralanmalar
• Omurilik yaralanmaları
• Kas dengesizlikleri
• Bazı tendonların fazla gerginliği 
• Motor ve duyusal nöropati( motor ve duyusal sinirlerin hasarı sonucu oluşan sinir hastalığı)
• Sinir yaralanmaları
• Ayakta tendon yaralanmaları
• Çarpık ayak
• Charcot marie hastalığı( kasta kuvvet kaybı ve kas erimesiyle seyreden kalıtsal bir hastalık) 
• Kas hastalıkları
• Çocuk felci
• Omurilik tümörleri
• Kafa travmaları
• Beyin kanaması
• Omurilik hastalıkları(syringomyeli, spina bfida )
• Ayaktaki talus kemiğinin kırıkları
• Ayak çevresindeki yanıklar
• Yapısal bozukluklar
• Friedreich Ataksi( omurilikteki sinir dejenerasyonu sonucu ilerleyici sinir sistemi hasarına yol açan bir hastalıktır.)

Pes Kavus Teşhisi 

Pes kavusa sebep olan hastalığın veya durumun teşhisi için doktor hastalık hikayesinin sorgulanması, fiziksel- nörolojik muayene ve görüntüleme yöntemlerine başvurur. 

Hastalık hikayesi teşhis için sorgulanır. Hasta şikayetleri, tıbbi geçmişi (geçirilen ameliyatlar, kazalar, yaralanmalar, sahip olunan hastalıklar) ve ailesel hastalık geçmişi ile ilgili doktora bilgi vermelidir. 

Fiziksel muayene ile doktor kas gücünü, eklem hareket açıklıklarını değerlendirir, bölgeyi elle muayene eder. Ayak tabanındaki nasırların yerlerini gözlemlemek de önemlidir. 

Doktor, Coleman blok testi yapabilir. Coleman blok testi pes kavustan şüphelenilen hastalarda uygulanan bir testtir. Ayağın dış kısmı blok üzerine konur ve topuktaki şekil bozukluğunda düzelme olup olmayacağına bakılır. Topuktaki şekil bozukluğu düzelirse ayağın arka tarafındaki problemin katı olmadığı, ön kısımdaki şekil bozukluğunun düzeltilmesiyle geçeceği düşünülür ve tedavi özellikle ön kısım için planlanır.                                  

Pes kavustan şüphelenilen hastalarda yürüyüş analizi önemlidir.

Doktor, yürüyüş ve postür analizi yapar, ayağın duruş sırasında ve yürüyüşteki pozisyonlarını değerlendirir. 

Nörolojik değerlendirmenin pes kavustan şüphelenilen hastalarda uygulanması değerli olabilir. Nörolojik değerlendirmeyle sinir ve kaslar değerlendirilir, refleks ve duyu muayenesi yapılır. 

Görüntüleme Yöntemleri

Röntgen ile Görüntüleme (röntgen filmi): X ışınlarının kullanılmasıyla görüntü elde eden bir yöntemdir. Pes kavusun teşhisinde röntgen ile görüntülemeye başvurabilir. Röntgen ile ayağın bazı kısımlarındaki meary açısı, hibbs açısı, talokalkaneal açı gibi açılar ve kemik sıralanmasının düzgünlüğü incelenir. 

Bilgisayarlı Tomografi( BT) İle Görüntüleme: Eklem bozukluklarının incelenmesi, kemik hizalanmasının detaylı olarak incelenmesi için bilgisayarlı tomografiye başvurulabilir.                                                                                                  

Pes Kavus Tedavisi 

Tedavinin amacı hastanın ayağını fonksiyonel ve ağrısız olarak kullanabilmesi, ilerlemeyi yavaşlatmaktır. Pes kavus tedavisi yapılırken öncelikle pes kavusa neden olan sağlık durumunun teşhisi ve buna yönelik tedavi planlaması yapılır. Mümkün olan vakalarda ilerlemenin önlenmesi ve ayak işlevlerinin korunması amaçlarıyla tedaviye başlanır.

İlerleyici nitelikte olmayan, ağır seyretmeyen tablolarda ameliyatsız tedavi yöntemleriyle hasta takip edilir, gerekli görülürse ileride ameliyat planlanabilir. 

Ameliyatsız Tedavi Yöntemleri

Kişiye özel derin ayakkabılar veya ayakkabı içine konulabilen tabanlıklar, ayağın ön kısmı için destekler, tarak kemikleri için pedler koruyucu tedavi için kullanılmaktadır. 

Ayrıca ortezler özellikle başka şekil bozukluklarının da eşlik ettiği pes kavus hastalarında tercih edilebilir. Ortez kullanımı ile ayak tabanının temas yüzeyini arttırmak hedeflenir. Böylelikle yük ayak kavsine daha dengeli şekilde dağıtılır, tarak kemiği başlarına binen yük azaltılır, ağrıda rahatlama sağlanabilir. Ortezlerin uzun süre kullanımı konusunda uzmana danışılması ve uzman önerisiyle kullanılması gereklidir.

Fizik tedavi 

Pes kavusa neden olan durum teşhis edildikten sonra fizik tedaviye ihtiyaç duyulabilir. Fizyoterapistin uygulayacağı fizik tedavi yöntemleri, reçete edilen egzersizler hastanın ağrı şikayetlerinin azalmasında, dengesinin artmasında faydalı olabilmektedir. 

Pes kavus hastalarında fizik tedavinin amaçları: kas dengesini sağlamak, kontraktür( kas gibi yapılardaki kısalma sonucu eklemde oluşan şekil bozuklukları) oluşmasını engellemek ve hastaların mümkün olan en iyi fonksiyonelliği kazanmasını sağlamaktır. 

Pes kavus (çukur ayak) için kullanılan bazı fizik tedavi yöntemleri şunlardır:

• Egzersiz: Pes kavus egzersizleri kassal dengesizliklerin giderilmesi amacıyla uygulanır. Zayıf kaslar için kas kuvvetlendirme egzersizleri, gergin kaslar ve fasyalar için germe egzersizleri uygulanır. Bunların yanı sıra ayak mobilitesini arttıran çeşitli egzersizler reçete edilir. 
• Postür (duruş) eğitimi: Pes kavus hastalarında postür( duruş) bozuklukları görülebilir. Postür bozuklukları bazı eklemlere binen yükü arttırarak ağrıya sebep olabilir. Hastanın postürünün değerlendirilmesi ve postür egzersizleriyle duruş bozukluklarının düzeltilmesi hastanın ağrılarında azalma sağlayabilir, dengesini arttırabilir. 
• Yürüyüş eğitimi: Pes kavus hastalarında yürüyüş problemleri görülür. Yürüyüş ve dışa basma problemleri yürüyüş sırasında yükün dengeli bir şekilde dağılmasını engelleyebilir, dengeyi bozabilir, yaralanmalara sebep olabilir. Pes kavus hastalarında özellikle ameliyat sonrası yürüyüş eğitimi önemlidir. Hastanın yürüyüşünün değerlendirilmesi ve yürüyüş bozukluklarının düzeltilmesi; dengeli, ağrısız, fonksiyonel bir yürüyüşün kazanılması için yürüyüş eğitimi verilir.
• Manipülasyon ve mobilizasyon teknikleri: Fizyoterapistler tarafından uygulanan manuel terapi yöntemleriyle eklem mobilizasyonu( hareketlendirilmesi) ve masaj ile ağrının azaltılması sağlanabilir.
• Denge ve duyu eğitimi: Denge ve duyu eğitimleri sayesinde sık sık düşen pes kavus hastalarında denge artar, düşmeler azalır. Propriosepsiyon egzersizleri ayakta tekrarlı yaralanmalar geçiren hastalar için oldukça önemlidir. Propriosepsiyon vücudumuzun uzaydaki yerini ve hareketlerini algılamamızı sağlayan duyudur. Tekrarlı yaralanmalar hastalarda bu duyuda azalmaya neden olabilir bu da denge kayıplarına ve yaralanmalarda artışa yol açabilir. Bu yüzden hastalar için denge ve propriosepsiyon egzersizleri gereklidir. Bu egzersizler fizyoterapist eşliğinde gözler açık veya kapalı olarak, topun( bosu), denge tahtasının üzerinde veya yürüyüş ile çok çeşitli olarak yapılabilir.

Cerrahi tedavi: Deformitenin( şekil bozukluğu) tipine, ilerleyici olup olmamasına, hastanın yaşına ve ayağın fonksiyonelliğine göre cerrahi tedavi seçenekleri tercih edilebilmektedir. Ameliyatsız tedaviden fayda görmeyen hastalarda ve ilerleyici bozukluklarda ameliyatla tedavi öne çıkar. 

Pes Kavus Tedavi Edilmezse 

Ayak, üzerine binen yükü karşılar ve dengeli bir biçimde dağıtır. Ayak kavsinin artması olarak karşımıza çıkan pes kavus bu dengenin bozulmasına neden olabilir ve ayaktaki bazı yapılara daha çok yük biner. Ayak ve çevresindeki kaslardaki dengesizlik ayakta eşlik eden başka şekil bozukluklarıyla beraber çeşitli problemlere yol açabilir. 

Ayaktaki pes kavus nedeniyle yürüyüş sırasında ayak bileği ve çevresindeki bazı eklemlere fazla yük binmesi sebebiyle ayak bileğinde dejenerasyon (bozukluklar) ve bağlarda problemler açığa çıkabilir. Hastada diz ağrısı, bel ve sırt ağrıları gelişebilir. 

Pes kavusa neden olan çok çeşitli sağlık durumu vardır. Nörolojik hastalıklar, omurilikteki problemler, beyin kanaması, kas hastalıkları gibi ciddi hastalıklar bunlar içinde yer alır. Bu hastalıkların tedavisine başlamak büyük önem arz eder. 

Pes kavus tedavi edilmezse ilerleyen dönemde şekil bozukluğu daha sabit bir hal alabilir. Yüksek ayak kavsinin yanı sıra özellikle başparmaktaki şekil bozukluğu artabilir. Eklemde dejeneratif değişiklikler (harabiyet ) gelişebilir, ayakta kalıcı şekil bozuklukları oluşabilir ve eklem hareketlerinde kısıtlılık gelişebilir. Yürüyüş gibi günlük yaşam aktiviteleri etkilenir, hastaların günlük yaşam içerisindeki bağımsızlıkları azalır, ağrıları artar. 

Pes Kavusa Ne İyi Gelir?

Pes kavus için hastalara önerilen bazı destekler vardır. Bu öneriler şekil bozukluğunu kalıcı olarak gidermez ancak hastanın düşme, ağrı gibi şikayetlerinde azalma sağlayabilir ve hastaları yaralanmaya karşı daha az risk taşır hale getirebilir. 

Pes kavus hastaları için önerilen bazı tavsiyeler kısaca şöyle sıralanabilir: 

• Doğru ayakkabı tercih etmek önemlidir. Pes kavus için doktorlarca önerilen derin ayakkabılar tercih edilmelidir. Ayakkabının kişiye özel yapılması daha faydalı olabilmektedir. 
• Tabanlık kullanmak ayakta fazla yükün bindiği yerlerin rahatlaması için faydalı olabilir.
• Spor esnasında ayak bileği için breys kullanımı ayakta tekrarlı burkulma, yaralanma riskini azaltabilir.
• Denge- duyu egzersizleri: Dengenin arttırılması hastayı yaralanmalara karşı korur.
• Kas kuvvetini arttıran egzersizler, fizik tedavi pes kavus hastaları için koruyucu tedavide önemli yer kaplar.  

Pes Kavusa Ne İyi Gelmez? 

Pes kavus kısaca ayak kavsinin artmasıdır. Ayak kavsinin arttığı hastalar özellikle ayakkabı seçimi konusunda çok dikkatli olmalıdır. Dar ve sert ayakkabılardan uzak durmalıdır. 

Hastalar ayak yaralanmaları ve düşmeler konusunda daha riskli olabildikleri için yürüyüş ve spor yapılan zemine dikkat edilmelidir. Hatalı zeminlerde yürüyüş/ spor yapmak ayak ağrısını ve yaralanma riskini arttırabilir. 

Kas güçsüzlükleri, ayaktaki diğer şekil bozuklukları, eklem harabiyeti, hatalı postür (sağlıksız duruş) pes kavusa eşlik ettiğinde hastalar için daha zorlayıcı olabilmektedir. 

Pes Kavus İlaçları 

Pes kavus deformitesi ilaç tedavisiyle kendiliğinden düzelme gösterecek bir hastalık değildir. Ancak hastalar ağrı şikayetleri için doktor önerisiyle basit analjezikler gibi ağrı kesmede kullanılan çeşitli ilaçlar kullanabilir. 

Pes kavus oluşumuna zemin hazırlayan pek çok hastalık olabilir. Pes kavusa neden olan beyin, sinir sistemi hastalıkları, omurilik hastalıkları için hastaların düzenli olarak doktor tarafından takip edilmesi ve hastalığa yönelik ilaç tedavisi almaları gerekebilmektedir. 

Pes kavus problemi yaşayan hastaların ilaç kullanımı için doktora danışmaları önemlidir. Bilinçsizce kullanılan her ilacın faydadan çok sağlığınıza zararlı olabileceğini unutmamalısınız.  

Pes Kavus Ameliyatı 

İlerleyen, ilerleme eğiliminde olan pes kavus vakalarında; ayağın fonksiyonelliğinin oldukça azaldığı hastalarda ameliyatla tedavi tercih edilir. Ameliyat zamanı ve şekli belirlenirken hastanın fonksiyonelliği, fonksiyonel hedefleri, yaşı, sağlık durumu ile pes kavusa neden olan hastalık, pes kavus deformitesinin esnek veya katı oluşu ve eşlik eden yapısal sorunlar dikkate alınır. 

Ameliyat seçenekleri yumuşak doku veya kemiğe yapılan uygulamaları içerir. 

Kemik uygulamalarında sıkça tercih edilen yöntem osteotomidir. Osteotomi yönteminde kemik kesilerek, gerekli şekilde düzeltilir ve plak-vidalar yardımıyla tespit edilir. Kalkaneus kemiği osteotomisi, orta ayak osteotomileri, metatars( tarak kemiği) osteotomileri gerekli durumlarda tercih edilir. 

Yumuşak doku uygulamaları ayak tabanında bulunan plantar fasya (bantın ) gevşetilmesi, tendon transferlerini içerir. Plantar fasya(bantın ) gevşetilmesi ilerleyici nitelikte olmayan pes kavus deformitesinde veya osteotomi sonrası gerekli durumlarda uygulanır. Ayak kemeri yüksekliğinin düzeltilmesinde fayda sağlayabilir. Daha çok diğer yöntemlerle beraber uygulanır.

Tendon transferi ise ayaktaki güçlü tendonun şekil bozukluğuna ve kassal dengesizliğe yol açması durumunda bir kısmının alınarak ayağın zayıf kaslarına transferinin yapılması şeklinde gerçekleştirilir. Gerekli durumlarda tendon uzatması yapılır. 

Tendon transferleri ve osteotomiler pes kavusta düzelme sağlayabilir. Cerrahi tedavi sonrası kasa görevinin yeniden öğretilmesi, kas kuvvetinin arttırılması, eklem hareket açıklıklarının korunması, yürüme ve denge eğitimi, ağrı ve ödem kontrolü, fonksiyonelliğin kazanılması amaçlarıyla fizik tedavi gerekebilmektedir. 

Çocuklarda Pes Kavus 

Kas dengesizlikleri pes kavusa zemin hazırlar. Çocuklarda pes kavus oluşumuna neden olan hastalıklar ise çoğunlukla beyin, sinir sistemi veya omurilik hastalıklarıdır. Doğuştan çarpık ayak gibi ayaktaki yapısal sorunlar da pes kavusa yol açabilmektedir. 

Çocuklarda sıkça ayak burkulmaları, düşme, parmaklarda şekil bozuklukları, ayağın yan kısmında ağrı gibi şikayetler pes kavusa işaret edebilir; bu durumda bir uzmana başvurulmalıdır. Fiziksel muayene, yürüyüş değerlendirmesi, refleks, duyu değerlendirmeleriyle altta yatan durum tespit edilmelidir. Çocukluk çağında pes kavus çoğunlukla daha yavaş ilerler. Çocuklarda pes kavus tedavisi ağır olmayan vakalarda ameliyatsız olarak yönetilmekte, ihtiyaç duyulduğunda, hareketler sırasında problem yaşandığında ameliyatla tedavi tercih edilebilmektedir.

Pes Kavus için Hangi Doktora Gidilir? 

Ayak kavsinizin fazla olduğunu gözlemlediyseniz, ayağınızda ağrı (özellikle tarak kemikleri ve topuk ağrısı), ayağın dışına basma gibi şikayetleriniz mevcutsa pes kavus teşhisi için ortopedi ve travmatoloji branşında uzmanlaşmış bir doktora (ortopedist) başvurabilirsiniz. 

Pes kavusa zemin hazırlayan pek çok nörolojik hastalık vardır. Ayak kavsinde artma ve yürürken sık sık düşme, yürüme bozuklukları gibi şikayetleriniz için nöroloji branşında uzmanlaşmış bir doktora(nörolog) başvurabilirsiniz.