PET CT Nedir?

Pozitron Emisyon Tomografi ve Bilgisayarlı Tomografi isimlerinden meydana gelen PET CT, organların incelenmesine olanak tanıyan ve bu iki yöntemin bir arada kullanıldığı görüntüleme sistemidir. Bu görüntüleme sayesinde organların 3 boyutlu görüntülenmesi yapılabilmektedir. 

PET CT görüntüleme sistemi, günümüzde en çok onkoloji hastaları için kullanılmaktadır. Bu hastalığa yakalanan kişilerde yapılan muayene ile tümörün;

• Yerinin belirlenmesi
• Büyüklüğünün ve ne kadar yayıldığının tespiti
• Hastaların tedaviye nasıl yanıt verdiği bilgisi
• Radyoterapi veya kemoterapi planlamasının yapılması
• Tümörün iyi veya kötü huylu olup olmadığının belirlenmesi işlemleri yapılabilmektedir. 

Yoğun olarak kanser hastalarında kullanılsa da bazı durumlarda nedeni anlaşılamayan hastalıkların tanısının konması gibi işlemlerde de kullanılabilmektedir. Hem tedavi öncesinde hem de tedavi sonrasında kullanılması görüntüleme sisteminin en büyük avantajları arasında bulunur.

PET CT Çekimi

PET CT çekimi sırasında hastaların bazı kriterlere dikkat etmesi önemlidir. Özellikle operasyondan 6 – 12 saat herhangi bir yiyecek tüketilmemelidir. Şeker hastalarında ise bu durum şeker değerinin maksimum 200 mg/dl olması ve kullanılan ilaca devam edilmesi istenir. Ayrıca operasyon sırasında net bir görüntü alabilmek için görüntüleme zamanından 2 saat önce 1 – 2 litreye yakın su içilmesi gerekir. Tüm bu işlemlerden sonra artık PET CT cihazı ile çekime başlanabilir.

PET taraması görüntülenmesinde şu adımlar yapılır.

• Hastanın yeterince su içtiğinden emin olunur.
• Görüntü alınabilmesi için damar yolundan bir radyoaktif madde verilir. Bu madde çok az miktarda olduğu için sağlığa zararlı değildir.
• Enjeksiyon işleminden sonra sıvının vücut içerisinde yayılabilmesi için hasta 60 dakika boyunca özel bir odada bekletilir.
• Bu süreç sonunda hasta artık görüntü vermeye hazırdır. 

Tarama işlemi 15 – 30 dakikalık bir süreçtir. Bu süreç içerisinde tüm görüntüleme işlemi tamamlanmaktadır. Görüntünün başarılı geçebilmesi için hastanın iyi miktarda su içmesi ve enjeksiyondan sonra 1 saat beklemesi önemlidir. 

Kanserde PET Çekimi

PET Çekimi genellikle kanser hastaları için kullanılmaktadır. Buna bağlı olarak onkoloji pet çekimi günümüzde giderek yaygınlaşmaktadır. Buna göre PET çekim işlemleri ve çekilen bölgeler şunlardır:

• Akciğer PET Çekimi

Akciğer kanseri tespit edilen hastalarda PET CT çekimi yapılmaktadır. Bu çekimde akciğerlerde bulunan nodüllerin içerisinde F-18 Florodeoksiglukoz miktarının artması hatta bu miktarın %96 değerinin üzerine çıkması kanser tanısının konulması için yeterli sayılmaktadır.   

Akciğer PET CT çekim işlemi sadece hastalık aşamasında değil aynı zamanda operasyon yapılıp kanserli doku alındıktan sonra da devam eder. Hastalığın tekrar nüksedip nüksetmediği bu görüntüleme ile anlaşılabilmektedir ve genellikle 6 ayda bir hastanın rutin bir şekilde görüntü vermesi istenmektedir.

• Beyin PET Çekimi

Beyin tümörü tespit edilen hastalar, tümör operasyonu sonrasında bunlardan kurtulabilmektedir. Operasyondan sonra beyinde meydana gelen değişikliklerin sebeplerinin tespiti konusunda bu görüntüleme sistemine başvurulmaktadır. Bu değişiklikler ise radyasyona bağlı doku nekrozu veya tümörün yeniden nüksetmesi gibi sebeplere dayandırılmaktadır.

• Kolon Kanseri

PET CT, kolon kanserinin tespiti ve takibi konusunda yüksek bir duyarlılık gösterir. Tüm kanser çeşitlerinin yaklaşık olarak %13’ünü oluşturan kolon kanseri, oldukça sık görülen bir kanser türüdür. 

• Deri Kanseri

Melanoma ismi verilen ve en tehlikeli deri kanseri olarak bilinen hastalık, belirli bir zaman sonra diğer organlara da sıçrayabilmektedir. Bu noktadan sonra PET CT devreye girmekte ve kanserin diğer organlara sıçrayıp sıçramadığını ortaya çıkarmaktadır.

• Pankreas Kanseri

Pankreas bölgesinde bulunan kanserin tespiti için kullanılan PET CT, özellikle kötü huylu tümörleri rahatlıkla ortaya çıkarmaktadır. PET CT özellikle tespit edilen anormal durumun kanser veya pankreas adenokarsinom olup olmadığını yüksek başarı oranı ile ayırt etmektedir.

• Meme Kanseri

Meme kanseri için genellikle fiziki muayene veya mamografi kullanılsa da küçük kanserli dokuların tespiti için PET CT kullanılır. Bu muayenelerin kesin bir şekilde sonuç vermediği, şüpheye düşüldüğü kısımda PET CT görüntüleme sisteminden yararlanılır.

• Tiroid Kanseri

Tiroid kanseri için genellikle PET CT kullanılmamaktadır. Ancak bazı uygulamalar esnasında şüphede kalınan durumlar ortaya çıkmaktadır. Bu uygulamada da PET CT iyi huylu veya kötü huylu tümörün ayırt edilmesinde kullanılmaktadır.

• Lenfoma

PET CT lenfomaların tanısında %90 ve üzerinde bir doğruluk oranı ile çalışmaktadır. Bu yüksek orandan dolayı hastalara PET CT yöntemi ile görüntüleme yapılmakta ve kanserli dokunun büyüklüğü, iyi veya kötü huylu olup olmadığı konusunda bilgi vermektedir.

PET CT Çekimi Sonrası Dikkat Edilmesi Gerekenler

PET CT ile görüntü alınmasının ardından hasta taburcu edilir. Bu andan itibaren kişinin aşağıdaki noktalara dikkat etmesi önemlidir.

• Damar yolundan radyasyon alan kişinin en azından 24 saat süre ile dinlenmesi gerekir.
• Taburcu olunduktan sonra ilk 6 saat boyunca hamile kadınlardan ve çocuklardan uzak durulmalıdır. Kişi bu zaman diliminde halen radyasyon yaymaya devam eder. Radyasyonun vücuttan atılması 6 saatten daha uzun sürse de ilk 6 saat kritik bir öneme sahiptir.
• Hasta evde mümkünse yalnız kalmalı ve kimseye yaklaşmamalıdır.
• Vücuttan radyoaktif maddenin atılabilmesi için bol su içilmelidir. Bu sayede daha erken bir zaman diliminde bu maddelerden kurtulmak mümkündür.
• Doktor tarafından verilen ilaçlar aksatılmadan kullanılmalıdır. 

PET CT Zararları

PET CT yan etkileri, özellikle damardan alınan radyoaktif maddeye bağlı olarak ortaya çıkar. İnsan sağlığına zararsız denebilecek bir ölçüde verilen bu madde bazı insanlarda yan etkinin görülmesine neden olabilir. Bu yan etkiler;

• Yorgunluk hissi,
• Mide bulantısı,
• Kusma,
• İshal olarak bilinir.

Bu yan etkiler görülürse ve uzun süre devam ederse kısa sürede sağlık kuruluşlarına başvurulmalıdır. Vücudun kaldırabileceğinden daha fazla radyasyon almış olmasının belirtileri olarak ortaya çıkan bu durumlar, daha kötü olabilecek senaryoların henüz başlangıcıdır.

PET CT Sonucu Değerlendirme

PET CT görüntüleme işlemi yapıldıktan sonra sonuçlar yoğunluğa bağlı olarak birkaç gün içerisinde çıkar. Bu sonuçların değerlendirilmesi ise uzmanlık gerektiren bir durumdur. Yanlış tanıya kesinlikle yer yoktur. PET CT görüntülenmesinin akabinde yapılan değerlendirme işleminde şu soruların cevapları aranır.

• Vücutta tümör var mı?
• Var olan tümör iyi huylu mu yoksa kötü huylu mu?
• Tümör vücudun diğer organlarına yayılmış mı?
• Tümörün büyüklüğü nedir?
• Tümör tam olarak vücudun neresinde bulunur?

Bu soruların cevapları, sonuçlar ortaya çıktıktan sonra doktor tarafından raporda aranır.