Peteşi

Peteşi Nedir?

Peteşi, deride çeşitli sebeplerden dolayı görülen küçük, mor, kırmızı veya kahverengi olan noktalardır. Genellikle kolda, bacakta, karında ve basenlerde ortaya çıkar. Ama gözle görülemeyen göz kapakları veya ağzın içinde bile görülebilir. Bu noktaların ortaya çıkma sebepleri ciddi veya önemli olmayan sebeplerden kaynaklanabilir. Ya da bazı ilaçlara vücudun verdiği tepkilerden dolayı kaynaklanmış olabilir. Döküntü gibi bir görüntüsü olsa da aslında derinin altındaki kanamadan dolayı peteşi meydana gelir. 

Peteşi, purpura ve ekimoz birbirine benzeyen, derideki kanamaya göre değişen durumlardır. 

Purpura: Çapı 4-10 milimetre arasında değişen koyu mor renkte noktalar veya yaralardır. Sınırları ekimoza kıyasla daha belirgindir. Kanlanma yerleri olarak da adlandırılır. Organlardaki mukoza membranında da görülebilir. Küçük damarların olduğu her yerde görülebilir. Küçük damarların bir şekilde hasar alıp sızdırmasıyla ve çıkan kanın cilt altı dokularda birikmesiyle ortaya çıkar. Kanlanmanın artması noktaların koyulaşması ve büyümesi şeklinde görülür. Genellikle büyük bir sorun ortaya çıkarmasa da ciddi bir sorun olan pıhtılaşma bozukluğunun göstergesi olabilir. 

Ekimoz: Ekimoz, bir darbe aldıktan sonra ortaya çıkan mor renkteki çürüğün tıbbi ismidir. Darbenin etkisiyle kan damarlarının hasar görüp sızdırmasıyla meydana gelir. Ortaya çıkan görüntü büyük alanı kaplayan koyu mor veya siyaha yakın renktedir. Sızan kanın miktarına bağlı morluk koyulaşabilir ve büyüyebilir. Genelde çapı 1 santimetrenin üzerindedir. 

Dokunmak istediğinizde ağrı duyabilirsiniz. Eğer pıhtılaşma probleminiz varsa bu kanamalar ciddi önem taşır. Çünkü kanama zor duracağı için çok fazla kan kaybedersiniz ve dışarı çıkmayacağı için zor farkedilir. Belli bir süre sonra çürüğün rengi git gide açılır ve kaybolur. 

Hematom: Hematom, çeşitli sebeplerden dolayı kan damarlarının yırtılması, parçalanması, delinmesi, sızdırması gibi durumlar ile kanın damarlardan dışarı çıkmasıdır. Hematomun ciddiyeti, kaybedilen kana veya kanamanın sebebine göre değişir. Kanın damar dışına çıkmasıyla devreye giren pıhtılaşma sisteminde bir sorun varsa basit bir kanama bile ciddi bir rahatsızlığa ilerleyebilir. 

Bu damarın dışına çıkan kan doku altında birikir ve morluklar oluşturur. Belli bir süre sonra vücuttaki makrofajlar tarafından kan hücreleri yıkılarak temizlenir ve doku altında morluğa sebep olan görüntü kaybolur.

Peteşi Belirtileri Nelerdir?

Peteşi, küçük damarların yani kılcal damarların çeşitli sebeplerden dolayı hasar görmesi veya geçirgenliğinin bozulmasından kaynaklanarak damar içerisindeki kanın dışarı çıkması yani kanamanın olması ve cilt altındaki dokularda birikerek kırmızı renkte kanama bölgeleri oluşturmasıdır. 

• Genellikle bu kanama bölgelerinin çapları 2 milimetrenin altında olan noktalardır.
• Görüldüğü yerde genellikle çokça vardır. Parçacıklar halinde bir görüntü oluşturur.
• Noktaların üzerine bastığınızda rengi değişmez.
• Genellikle kırmızı renktedir ama kahverengi veya mor renkte de olabilir.
• İyileşme dönemine girdiğinde belli bir süre sonra rengi mora döner ve git gide açılarak kaybolur.

Peteşiyi fark etmek çoğu durumda kolaydır. Ciltte kırmızı kanama bölgelerinin görünmesi yani kırmızı noktaların olması, dişinizi fırçalarken diş etlerinizin şişmiş görünmesi veya kanamış olması. Burnunuzun sık sık kanaması, uzun süren durmayan kanamaların olması bir pıhtılaşma bozukluğunuzun göstergesi olabilir. Ciltte oluşan kırmızı noktaların başka bölgelere yayılması ve büyümesi gibi bir belirti görürseniz peteşinin devam ettiğinin göstergesidir. 

Peteşi Nedenleri Nelerdir? 

Peteşi, vücutta bulunan kan damarlarının çeşitli sebeplerden dolayı içinde bulunan kanın damar dışına çıkması ile ve bu kanın cilt altındaki dokularda birikerek kanın kırmızı, kahverengi, morumsu noktalar halinde görünmesi durumuna denir. Kanama ile karakterize olduğu için damarlarda kanamaya sebep olabilecek her durum peteşiye de sebep olabilmektedir. Bu durumlar şunlardır: 

• Endokardit: Kalpte odacıklar bulunur. Bu odacıklar arasında ise kapakçıklar vardır. Bu kapakçıkların iltihaplanması durumuna endokardit denir. Endokardit yani kalbin iç zarının enfeksiyonu ile ateş, titreme, yorgunluk hali, öksürük, nefes darlığı, ağrı gibi belirtiler de gösterir. 
• Lösemi: Lösemi, kemik iliğinde üretilen beyaz kan hücrelerinin kanserleşmesidir. Beyaz kan hücreleri bağışıklık sisteminde çok önemli bir yer alır. Vücudu bakteri, virüs ve diğer mikroplara karşı korur. Lösemide bu hücreler işlevlerini yitirirler ve çok fazla bölünüp çoğalarak kandaki dengeyi bozarlar. Ateş, titreme, yorgunluk hali, kilo kaybı, kanama, morarma gibi belirtiler ile beraber peteşi görülebilir.
• Meningokoksemi: Neisseria meningitidis bakterisinden kaynaklanan bir enfeksiyondur. Beyni ve omuriliği enfekte ederek menenjite sebep olur. Enfeksiyon kana karıştığında beyne ilerler ve beyin ve omuriliği bu şekilde enfekte eder. Eğer enfeksiyon sadece kana karışır ve beyin veya omuriliğe ilerlemez ise buna meningokoksemi denir. 
• Yaralanmalar: Cilde uygulanan herhangi bir darbe hassas olan kan damarlarının hasar almasına ve sızdırmasına neden olabilir. Bu darbeler künt bir cisimle olabilir. Darbenin şiddeti ciltte meydana gelecek durumu da değiştirir. Ağır darbeler ekimoz adı verilen çürüklere neden olabilir. Sürtünmeler ile de peteşi benzeri ciltte görülen kusurlar meydana gelebilir. Kanamanın peteşi mi ekimoz mu purpura mı olduğu cilde karşı uygulanan darbenin cinsine ve kuvvetine göre değişir. 
• Kene ısırığı: Kene ısırığından bulaşan bir mikrop yüksek ateş, baş ağrısı, karın ağrısı, döküntü ve kas ağrıları gösterir. Çok ciddi bir hastalık yaratır. Avuç içlerinde, el bileklerinde, ayak bileklerinde ve ayak tabanlarında küçük kırmızı lekeler oluşturur. Ateş çıktıktan 2 ila 5 gün içerisinde lekeler görünür. Başladığı yerden gövdeye doğru yayılır. Sonrasında kırmızılıklar mor rengi alabilir. Bu sürece gelmeden önce tedavi edilmesi gerekmektedir. 
• Kızıl Hastalığı: A grubu streptokoklardan meydana gelen boğaz enfeksiyonu geçirdikten sonra meydana gelen bir hastalıktır. Kızarıklık, kırmızı çizgiler, kırmızı dil, ateş ve boğaz ağrısı belirtileri vardır. Damakta peteşi meydana gelebilir. 
• Damakta Peteşi: Damakta peteşi oluşuyorsa viral veya bakteriyel bir sebep olabilir. Kızamıkçık hastalığı yapan kızamıkçık yani rubella virüsü, halk arasında öpücük hastalığı olarak bilinen Epstein-Barr virüsü, Kızıl hastalığı, bazı damarda oluşan iltihaplar, pıhtılaşma bozuklukları damakta peteşi lekelerine yol açabilir.  
• Skorbüt: Skorbüt veya iskorbüt hastalığı C vitamininden zengin besinlerin tüketiminin az olması sebebiyle oluşan C vitamini eksikliği hastalığıdır. Diş etlerinde kanamaya neden olur ve damakta yaralar oluşabilir. Bunun yanında eklem ağrısı, nefes darlığı ve morarma görülebilir. 
• Sepsis: Vücudun enfeksiyona verdiği tepkinin aşırı olması ve kan damarları yoluyla bütün vücuda inflamasyonun yayılmasıdır. Yüksek ateş veya 36 derecenin altında düşük ateşe neden olabilir. Kalp atışı hızlanır. Soluk alma sayısı artar. Ciddi sepsis durumlarda organ iflası görülebilir. 
• K vitamini eksikliği: K vitamini pıhtılaşma faktörlerinde önemli rol oynadığı için K vitamini eksik olan hastalarda kanamalar daha sık görülür ve kanamaların durması zorlaşır. Böylelikle peteşi, ekimoz, purpura gibi kanamalarda görülen izler meydana gelebilir. Yeni doğan bebeklerde K vitamini depoları yedikleri besinlerden dolayı tam dolmadığı için bu durum daha çok meydana gelebilir. 
• Bazı ilaçlar: İlaçların yan etkisi olarak damarlarda kanamaya yani peteşi benzeri durumları ortaya çıkartabilir. Antibiyotiklerden nitrufurantoin ve penisilin etken maddesi olan ilaçların kullanımı, antidepresanlardan desipramin ve türevlerinin kullanımı, nöbet geçirmeyi önleyen ilaçlardan karbamazepin kullanımı, kan sulandırıcılardan warfarin ve heparin kullanımı, kalp ritim bozukluklarında kullanılan atropin, ağrı kesicilerden indometazini naproksen benzeri etken maddeli ilaçların kullanımı, sakinleştiricilerden kloralhidrat kullanımı kanamayı etkilediği için bu tür ilaçların kullanımında kanamanın gerçekleşmesi ve peteşi, purpura gibi deri altında kan toplanması ihtimalinin olacağını akılda bulundurmak gerekir.

Peteşi Teşhisi

Doktora gittiğinizde önce sizi genel muayene eder. Sonrasında sizden tıbbi geçmişinizi yani önceden geçirdiğiniz hastalıkları, şu anda eğer bir hastalığınız var ise o hastalığı ve kullandığınız ilaçların listesini ister. Eğer fiziksel darbeye maruz kaldıysanız onu sorar. Doktorunuza bu bilgileri doğru ve eksiksiz verdiğinizden emin olunuz. Bu bilgiler teşhisin konulmasında çok önemlidir. Eğer gerekliyse doktorunuz sizden kan tahlili isteyebilir.

Peteşi Tedavisi

Peteşi kanamanın sonucunda ortaya çıkan bir durum olduğu için peteşinin tedavisi yoktur ancak peteşiye neden olacak tıbbi durumun tedavisi vardır. Bu tedavilerden bazıları şunlardır:

• Eğer bakteriyel enfeksiyondan ortaya çıkmış kanamanın sonucunda oluşuyorsa bakterinin türüne göre uygun antibiyotik tedavisi yapılır.
• Sepsisten dolayı vücut genelinde olan bir inflamasyondan kaynaklıysa kortikosteroid verilerek inflamasyonun giderilme işlemi yapılabilir.
• Eğer immün sistemi baskılayan bir ilaç kullanımı varsa bu ilaçların alternatiflerinin kullanımı ya da direkt olarak ilaçların kullanılmaması ile kanama önlenebilir.
• K vitamini, kanamayı durduran pıhtılaşma faktörlerinin yapısında olduğu için K vitamini eksikliğinde oluşan kanamayı önlemek için K vitamini verilebilir.
• C vitamini eksikliğinde diş etlerinde kanama ile karakterize skorbüt(iskorbüt) hastalığı sonucunda oluşan peteşinin giderilmesinde C vitamininin diyette kullanılması önerilir. 
• Eğer ağır bir işte çalışılıyorsa ya da darbe alınması muhtemel bir hayat şekli izleniyorsa ona göre önlemlerin alınması.

Peteşi Tedavi Edilmezse

Peteşinin kendisinin değil ama eğer altta yatan hastalığın ciddiyetine göre tedavi edilmezse sonuçlar hayati risk taşıyabilir. Eğer bir darbeden sonra oluşan küçük bir bölgede peteşi görülüyorsa önemli değildir ama sürekli damakta, ellerde, ayaklarda oluşup vücudun başka bölgelerine doğru yayılıyor ve yüksek ateş, nefes alamama, kalp ritminin bozulması, normalden çok daha fazla olan yorgunluk, uyku hali gibi problemler varsa bunlar ciddi bir hastalığın belirtileridir ve daha fazla vakit kaybedilmeden doktora gidilip ona uygun tedavinin uygulanması gerekmektedir. 

Peteşi için Ne Yapabiliriz?

Fiziksel darbe alınabilecek durumlardan kaçınılmalıdır. Eğer bazı ilaç kullanımından sonra oluyorsa o ilaçların kullanımı bırakılmalıdır. Bakteriyel kaynaklı olabileceğinden fiziksel temas zorunda kalınmadıkça yapılmamalıdır. Hasta görünüşlü kişilerle aranızda mesafe bırakınız. Bardak, kişisel eşyalar, mutfak araç gereçleri gibi hastalık bulaştırabilecek eşyaları ortak kullanmayınız. Ormanlık bir araziye gidiyorsanız böcek kovucu kullanabilirsiniz. C ve K vitaminlerini diyetinizde yeterli miktarda bulundurabilirsiniz.  

Peteşi İlaçları

Peteşinin kendi için kullanılabilecek bir ilaç yoktur. Sadece doktorunuz tarafından kanamanın sebebi olarak bulunun durumların teşhisi sonrasında reçete edilen ilaçlar kullanabilirsiniz. Etraftan duyup peteşiye iyi geldiği söylenen ilaçları sakın kullanmayınız. Kanamanın sebebi olacak çok fazla durum ve bunlar için özel ilaçlar, tedaviler vardır ama eğer sizin kanama sebebiniz bunlardan biri değil ise kullanacağınız ilacın size faydası olmaz zararı olur.  

Hamilelerde Peteşi

Hamilelerde vücudun kendi immün sistem hücrelerine zarar verdiği durum görülebilir. Bundan dolayı da platelet adı verilen kanın pıhtılaşma reaksiyonlarda bulunan bu yapı zarar görebilir. Veya hamilelerde kullanılan kan sulandırıcı ilaçlar kanama ihtimalini artırabilir. Böylelikle hamilelerde, hamile olmayanlara göre kanama ve sonucunda peteşi görülme ihtimali daha yüksektir. Böyle bir durumda doktorunuzun sizi belirli aralıklar ile takip etmesi bu rahatsızlığı kontrol altına alır.  

Peteşi için Hangi Doktora Gidilir? 

Derinizde peteşi, purpura, ekimoz gibi kanamadan kaynaklı belirtiler gözüküyorsa ve neyden kaynaklandığını bilmiyorsanız hastanenin Dahiliye (iç hastalıkları), Hematoloji (dahiliyenin alt dalı), İmmünoloji (dahiliyenin alt dalı) veya Dermatoloji (cildiye) bölümlerine gidebilirsiniz. 

Peteşi benzeri belirtileri cildinizde gördüğünüzde doktor için randevu alabilirsiniz ancak bazı durumlarda doktora görünmek için hızlı davranmalısınız.Bu durumlar: Peteşinin yanında; ateşiniz varsa, başka bir hastalığınız kötüleşiyorsa, kalp atım hızınız normalden daha hızlıysa, nabzınız çok değiştiyse, nefes almakta zorluk çekiyorsanız, peteşi benzeri kanama olan bölgelerin sayısı artıyor ve noktalar büyüyorsa, gün içinde normale göre çok yorgun olmanız durumun ciddiyetini artırır.