Plazmaferez, kanın sıvı kısmı olan plazmanın hastalıklı bileşenlerinden arındırılarak vücuda geri verildiği bir tedavi yöntemidir. Bu işlem, bağışıklık sistemi kaynaklı rahatsızlıklar, toksin birikimi veya kanın aşırı yoğunlaştığı durumlarda kullanılır. Plazmaferez, hastanın kanının alınıp özel bir cihazda ayrıştırılması ve temizlenmiş kan hücrelerinin yeniden dolaşıma sokulması prensibine dayanır.

Plazmaferez Hangi Durumlarda Tercih Edilir?
Plazmaferez tedavisi, genellikle diğer tedavilere yanıt vermeyen veya acil müdahale gerektiren durumlarda uygulanır. En yaygın kullanım alanları şunlardır:

• Otoimmün Hastalıklar: Vücudun kendi dokularına saldırdığı durumlar (örneğin Guillain-Barré sendromu, miyastenia gravis).
• Nörolojik Rahatsızlıklar: Multipl skleroz atakları veya kronik inflamatuar demiyelinizan polinöropati (CIDP).
• Kan Hastalıkları: Trombotik trombositopenik purpura (TTP) veya hiperviskozite sendromu.
• Toksin Temizliği: Zehirlenme vakalarında toksinlerin kandan uzaklaştırılması.

Plazmaferez İşlemi Nasıl Gerçekleştirilir?
Plazmaferez seansları genellikle 2-4 saat sürer ve hastanın klinik durumuna göre birkaç seans halinde uygulanır. İşlem şu adımları içerir:

1. Damar Yolu Erişimi: Kol veya boyun bölgesindeki büyük bir damara kateter yerleştirilir.
2. Kanın Alınması: Kan, hastadan alınarak plazma ayrıştırıcı cihaza aktarılır.
3. Plazma Ayrıştırma: Santrifüj veya filtreleme yöntemiyle plazma kan hücrelerinden ayrılır.
4. Değişim veya Temizleme: Hastalıklı plazma atılır; yerine albumin solüsyonu veya donör plazması eklenir.
5. Kanın Geri Verilmesi: Temizlenmiş kan hücreleri hastaya geri transfüze edilir.

Plazmaferezin Avantajları ve Riskleri
Plazmaferez, özellikle otoimmün krizlerde hızlı etki göstererek hayat kurtarıcı olabilir. Ancak her tıbbi prosedür gibi bazı riskler taşır:

• Yan Etkiler: Tansiyon düşüklüğü, baş dönmesi veya işlem sırasında titreme görülebilir.
• Enfeksiyon Riski: Damar yolundan kaynaklanan lokal enfeksiyonlar nadiren gelişebilir.
• Elektrolit Dengesizliği: Plazma değişimi sırasında kalsiyum veya potasyum seviyeleri geçici olarak düşebilir.

Plazmaferez Öncesi ve Sonrası Dikkat Edilmesi Gerekenler

• İşlem öncesinde kan sulandırıcı ilaçlar geçici olarak kesilmeli.
• Seans sonrası bol sıvı tüketmek ve dinlenmek önerilir.
• Tekrarlayan seanslar gerekiyorsa, damar yolu bakımına özen gösterilmeli.

Plazmaferez ile Benzer Tedaviler Arasındaki Farklar
Plazmaferez, kan değişimi (kan transfüzyonu) ile karıştırılmamalıdır. Kan değişiminde tam kan değiştirilirken, plazmaferezde sadece plazma bileşeni hedef alınır. Ayrıca diyalizden farklı olarak, böbrek fonksiyonlarından bağımsız bir şekilde uygulanabilir.

Plazmaferezin Etkinliğini Artıran Destekleyici Tedaviler
Plazmaferez genellikle kortikosteroidler veya immünosupresif ilaçlarla kombine edilir. Örneğin, miyastenia gravis tedavisinde plazmaferez sonrası hastalara intravenöz immünglobulin (IVIG) verilebilir. Bu kombinasyon, bağışıklık sisteminin aşırı tepkisini uzun vadede kontrol altına almayı amaçlar.

Kimler Plazmaferez Olamaz?

• Kontrolsüz hipertansiyonu olan hastalar
• Aktif kanama riski taşıyan bireyler
• Ciddi kalp yetmezliği olanlar

Plazmaferez, uzman hekimler tarafından hastane ortamında uygulanması gereken bir tedavidir. Sürecin etkinliği, altta yatan hastalığın tipine ve işlemin zamanlamasına bağlıdır.