Polio Aşısı Nedir?

Poliomyelit, polio virüsünün sinir sistemine saldırması sonucunda ortaya çıkan tehlikeli bir hastalıktır. Halk arasında çocuk felci olarak bilinen hastalıktan korunabilmenin en etkili yolu polio aşısıdır. Özellikle 5 yaşından küçük çocukları tehdit eden hastalığa neden olan virüsü tedavi edecek bir ilaç bulunmamaktadır. Bu sebepten dolayı, çocukların çocuk felcine yakalanmadan aşılanmaları büyük önem arz etmektedir. 

Çocuk Felci Aşısı Nasıl Yapılır? Çeşitleri Nelerdir?  

Çocuk felcinden korunmanın tek yolu aşı olmaktadır. Hastalığa karşı önlem alınması için Oral Polio aşısı (OPA) ve İnaktif Polio aşısı (İPA) olmak üzere iki çeşit aşı bulunmaktadır.  

OPA Aşısı Nedir? 

Çocuk felcine karşı alınan tedbirlerden biri Oral Polio aşısıdır ve kısaltması OPA şeklindedir. Oral Polio aşısı, poliomyelit hastalığına karşı bağışıklık sisteminin güçlenmesine yardımcı olan canlı virüs aşısıdır. 

OPA aşısı etken madde olarak tip 1, 2 ve 3 atenüe poliomyelit virüslerinin farklı alt türlerinin, aralarında genetik farklılıklar bulunan gruplarını (suş) içermektedir. Yani aşıda çocuk felci hastalığına neden olan virüslerin zayıflatılmış hali bulunmaktadır. 

OPA Çocuk Felci Aşısı Ne Zaman Yapılır? 

Oral Polio aşısı, 6. ve 18. ayını tamamlayan bebeklere ağızdan (oral yoldan), her damla 0,1 ml olmak koşuluyla, ikişer damla vererek yapılmaktadır. Ağızdan damlatılarak uygulanan aşı sayesinde, çocukların hem karnında hem de bağırsağında poliovirüs mikrobuna karşı bağışıklık gelişmesi sağlanmaktadır.  

Bağırsaklarda virüse karşı direnç oluşması, virüsün ağızdan bağırsaklara ulaştığı zaman hızla çoğalıp hastalığa yol açmasını engellemek bakımından oldukça önemlidir. Bağırsaklarda direnç oluşturmasının yanı sıra OPA aşısı, ağızdan giren virüslerin dışkıyla atılmasını sağlamaktadır. Bu sayede virüsler kimseye zarar vermeden bağırsaklarda yok edilmekte ve toplumun virüse bağışıklık kazanması sağlanarak, hastalığın bulaşıcılığı minimalize edilmektedir.  

İnaktif Polio Aşısı Nedir?  

İnaktif Polio aşısı (İPA), öldürülmüş virüsün kas içerisinden enjeksiyonla vücuda verilmesi ile uygulanmaktadır. Bu sayede vücudun, öldürülerek zararı ortadan kaldırılan mikrobun özelliklerini tanıması sağlanmaktadır. 

İPA Çocuk Felci Aşısı Ne Zaman Uygulanır? 

İnaktif Polio aşısı, 5’li karma aşının içerisinde yer alan aşılardan birisidir. 2, 4, 6 ve 18-24. aylarına giren bebeklere karma aşının içerisinde İnaktif Polio aşısı uygulanmaktadır. Aynı zamanda ilköğretim 1. sınıfa gelen çocuklara da 4’lü karma aşısı içerisinde bir kez daha İPA, enjeksiyon yoluyla kas içerisinden vurulmaktadır. Böylelikle sağlıklı bir çocuğa 5 kere İnaktif Polio aşısı yapılmış olmaktadır.  

Çocuk Felci Aşısı Yan Etkileri

Aşılar da diğer tüm ilaçlar gibi tıbbi bir üründür ve yan etkileri olabilmektedir. Ancak bu etkiler genellikle hafif seyreder ve kendiliğinden yok olması beklenmektedir. Çocuk felci aşısı yaptıran kişilerin çoğunda olumsuz bir reaksiyon görülmemektedir. Bununla birlikte ortaya çıkabilecek yan etkiler şu şekilde sıralanmaktadır:  

• Enjeksiyon yerinde ağrı, şişlik veya kızarıklık, 
• Ateş,
• Baş ağrısı,
• Kas ve omuz ağrısı,
• Kusma,
• İştahta azalma, 

Aşının ardından ciddi bir reaksiyon ile karşılaşıldığında, derhal uzman hekime başvurulması gerekmektedir. Ciddi alerjik reaksiyon gösteren kişiler (kurdeşen dökme, yüz ve boğazın şişmesi, nefes darlığı, hızlı kalp atışı vb.) en yakın sağlık kuruluşundan hızlı bir şekilde yardım almalıdır.  

Yetişkinlerde Çocuk Felci Aşısı  

Herhangi bir kronik rahatsızlığı bulunmayan ve hastalıkla doğrudan temas halinde olmayan sağlıklı yetişkinler, çocuk felci için risk grubunda değildirler. Çocuk felcinin hala yaygın olduğu Afganistan, Pakistan ve Nijerya gibi ülkelere seyahat eden kişiler risk altındadır ve aşı olmaları önerilmektedir. Bunun yanı sıra poliovirüs ile karşılaşabilecek laboratuvar çalışanları ve bu hastalığın tedavisinde görev üstlenen sağlık çalışanları risk grubunda oldukları için, aşı yaptırmaları önerilmektedir.  

Çocuk Felci Nasıl Teşhis Edilir?  

Çocuk felci virüsünü kapan kişilerin %95 ile %99’luk bir kısmında herhangi bir semptoma rastlanmamaktadır. Bunun yanı sıra poliovirüs, felce neden olmayan yani nonparalitik semptonlar ile sinir sistemine ulaştığı takdirde, hastanın felç geçirmesine neden olan paralitik semptomlara neden olabilmektedir. Çocuk felci ilk etapta hastanın gösterdiği semptomlar göz önünde bulundurularak teşhis edilmektedir. Bu belirtiler şu şekildedir:  

Nonparalitik Semptomlar  

• Ateş
• Boğaz ağrısı
• Baş ağrısı 
• Kusma 
• Yorgunluk 
• Menenjit 

Paralitik Semptomlar 

• Refleks kaybı 
• Şiddetli spazmlar
• Kas ağrısı
• Gevşek ve sarkık uzuvlar
• Geçiçi ya da kalıcı olabilen ani felç 
• Deformasyona uğrayan uzuvlar 

Bu belirtilerin görüldüğü hastalarda uzman hekim fiziki muayene yapmaktadır. Muayene sırasında refleksler incelenir, sırt ve boyun sertliği olup olmadığına bakılmaktadır.  Hekimin muayenesinin ardından kesin teşhis konulabilmesi için laboratuvar testleri istenmektedir. Bu testler boğazdan bir sürüntü alınması, dışkı testi veya omurilik ve beyin etrafını saran beyin omurilik sıvısından küçük bir parça alınmasıyla yapılmaktadır. 

Çocuk Felci Nasıl Tedavi Edilir?  

Poliovirüsün yol açtığı çocuk felcini durdurabilecek ya da virüsü doğrudan tedavi edebilecek bir ilaç henüz bulunmamaktadır. Bu sebeple çocuk felci tedavisi, hastaların ağrılarla başa çıkmasını sağlamak, oluşabilecek komplikasyonların önüne geçmek esasları baz alınarak uygulanmaktadır. Hastalığa yakalanan kişilerin destekleyici tedavi ile yaşam kalitelerini artırılmaya çalışılmaktadır. Destekleyici tedavi esnasında şu yöntemler uygulanmaktadır:  

• Yatak istirahati 
• Ağrı kesici
• Antispazmodik ilaçlar (Kasları gevşetmek amacıyla)
• Antibiyotikler (İdrar yolu enfeksiyonları için) 
• Ventilatörler 
• Yürümeye ve etkilenen kasların ağrısına yardımcı fizik tedavi ve aletler 
• Kas ağrıları ve spazmları azaltması için sıcak su torbası benzeri aparatlar 
• Solunum ve pulmoner sorunlara karşı fizik tedavi ve rehabilitasyon 
• Yürüme yetisini kaybeden kişiler için tekerlekli sandalye vb. araçlar 

Yukarıda bahsi geçen yöntemler ile sadece çocuk felcinin ortaya çıkardığı sorunlar azaltılmaya çalışılmaktadır. Hastalıktan korunmanın tek yöntemi öncesinde uygulanan polio aşısıdır.