Prostat Ameliyatı Nedir?

Prostat ameliyatı, başta prostat kanseri olmak üzere çeşitli hastalıklarda prostat bezinin tamamının veya bir kısmının cerrahi olarak çıkarılması işlemidir. Prostatektomi olarak da adlandırılan uygulama organ dışına yayılmamış prostat kanserinin en etkili tedavi yöntemlerinden biridir. 

Prostat bezi erkeklerde, mesanenin hemen alt kısmında bulunur. İdrarla spermin karışmasını önleyen prostat bezi aynı zamanda salgıları ile meninin bir kısmını oluşturmaktadır. Prostat hastalıkları bezin iyi huylu büyümelerini ve kanserlerini içermektedir.

Prostat Ameliyatı Hangi Durumlarda Uygulanır?

Cerrahi olarak prostata gerçekleştirilen girişimlerin iki temel amacı vardır: 

• Patolojik olarak kanserle mücadele
• Klinik olarak hastanın şikayetlerini ortadan kaldırmak

Bu kriterler göz önünde bulundurulduğunda prostat ameliyatının ilk ve en önemli uygulama alanı prostat kanserinin tedavisidir. Ancak prostat bezinin cerrahi olarak çıkarılması yalnızca bu dokuyla sınırlı kalmış kanseri tedavi edebilir. Diğer dokulara sıçramış (metastaz yapmış) kanserlerde prostat ameliyatının faydası ve gerekliliği bulunmamaktadır. Kanserin diğer vücut dokularına sirayet edip etmediği çeşitli kan testleri ile ortaya konabilir. Test sonuçlarına göre prostat ameliyatı gerekli görülebilir. 

İdrar kanalı prostat bezi içerisinden geçmektedir. Prostat bezindeki büyümeler kanalı sıkıştırarak idrar yapmayı zorlaştırabilir. Tam boşalamama, kesik kesik işeme, sık idrara çıkma, idrar kaçırma gibi şikayetler ortaya çıkabilir. Kişinin günlük yaşam kalitesini artırmak ve işeme sorunlarını ortadan kaldırmak amacıyla farklı prosedürlerde cerrahi girişim gerekebilir. Benign prostat hiperplazisi (iyi huylu prostat büyümesi), prostatit (prostat iltihabı) bu hastalıklar arasında yer alabilir. Ayrıca ileri evre, yayılmış prostat kanserlerinde cerrahi kanseri tedavi etmese de şikayetlerin ortadan kalkmasını sağlayabilir.

Prostat Ameliyatı Çeşitleri Nelerdir?

Prostat ameliyatı uygulanacak işlemin ihtiyaçlarına göre farklı yöntemlerle gerçekleştirilebilir.

Açık Prostat Ameliyatı

Prostat bezinin çıkarılmasında kullanılan geleneksel yöntemdir. Vücut yüzeyinden kesi açılarak prostata ulaşılır. Prostatın tamamen çıkarılması gereken durumlarda sıklıkla kullanılır. Ciddi bir cerrahi girişimdir. Uygulama bölgesine göre çeşitlere ayrılır.

Retropubik Prostatektomi

Göbek deliğinin orta kısmından başlanarak kalça kemiğine kadar kesilerek açılır. Açık prostat ameliyatında en sık kullanılan yöntemdir. Prostat bezinin tamamını ve çevresindeki dokuları (lenf bezleri) çıkarmaya imkan sağlar. Genital sistem üzerine yan etkileri azdır.

Perineal Prostatektomi

Testislerle makat arasında bulunan ve perine olarak adlandırılan bölgeden kesi açılarak prostat bezine ulaşmaya imkan sağlayan yöntemdir. Çevre dokuları temizlemek için iyi bir yöntem değildir. Ayrıca seksüel işlevler üzerine yan etkileri yüksektir. Perineal prostatektomi cinsel işlev kaygısı olmayanlarda prostatın hızlı bir şekilde çıkarılmasına imkan sağlar.

Kapalı Prostat Ameliyatı (Laparoskopik Prostatektomi)

Laparoskopik teknik minimal bir kesi ile cerrahi işlemin gerçekleştirilmesine imkan sağlamaktadır. Açık teknikte kullanılandan çok daha küçük birkaç kesikten kamera ve çeşitli aletler prostata ulaştırılır. Parçalar halindeki prostat dokusu borular vasıtasıyla vücuttan çıkarılır. 

Laparoskopik cerrahide açık cerrahiden çok daha küçük kesiler kullanıldığından dolayı kanama riski düşük ve iyileşme süreci hızlıdır. Hastanede kalış daha kısadır. Bunun dışındaki diğer yan etkilerde üstünlüğü bulunmamaktadır.

Robotik Yardımlı Laparoskopik Prostat Ameliyatı 

Robotik prostat ameliyatı laparoskopik cerrahinin özel bir çeşididir. İşlem cerrah tarafından kontrol edilen robotik kollar aracılığıyla gerçekleştirilir. Robotik kollar daha fazla hareket kabiliyetine sahiptir. Başarı cerrahın tecrübe ve yeteneklerine bağlı olmakla birlikte hassasiyeti yüksek bir yöntemdir. Daha az ağrı ve kanamaya sebep olur. Diğer yan etkiler bakımından ayrı bir avantaj sağlamamaktadır.

İdrar Akışına Yardımcı Yöntemler

Bazı prostat büyümelerinde bezin tamamen çıkarılmasının hastaya herhangi bir faydası olmaz, hatta zararı olabilir. Ancak büyüyen bez idrar yoluna baskı yapacağı için işeme semptomlarına (kesikli işeme, tam boşaltamama, ağrılı işeme vb.) sebep olabilir. Bu gibi durumlarda yalnızca idrar kanalının açıklığını sağlamak yeterli olmaktadır.

Lazerle Prostat Ameliyatı

Son yıllarda yaygınlaşan bir yöntem olarak lazerle prostat ameliyatı hastaya herhangi bir kesi açılmadan idrar kanalının genişletilmesine imkan sağlar. Kullanılan lazer teknolojisine bağlı olarak holep prostat ameliyatı olarak da adlandırılmaktadır. 

Üretranın dış açıklığından ilerlenerek prostat bezine ulaşılır. Özel lazer ışınları ile kanalı tıkayan prostat dokusu yakılarak buharlaştırılır. Prostat kanserini tedavi etmez, yalnızca işeme sorunlarını ortadan kaldırmaya yardımcı olur. Etkinliğinin çok yüksek olması genellikle beklenmez.

Transüretral Rezeksiyon

Lazerli yönteme benzer şekilde üretra aracılığıyla idrar kanalı içerisinden prostat bezine ulaşılır. Özel aletlerle prostat dokusu kesilerek çıkarılır. Ardından yerleştirilen idrar sondası bir gün süreyle takılı kalır. İyi huylu prostat büyümesinde standart tedavi olarak kullanılmaktadır.

Prostat Ameliyatı Nasıl Yapılır?

Prostat ameliyatı uygulaması farklı şekillerde uygulanabilir. Öncelikle kişinin detaylı muayenesi yapılır. Prostat bezinin büyüklüğü, kanser evresi, kanserin yayılımına yönelik incelemelerde bulunularak uygulanacak işlemin çeşidi belirlenir.

Ameliyata Hazırlık

• Ameliyattan birkaç gün önce varsa hastanın kullandığı ilaçlar kesilmelidir. Ayrıca hekim tarafından bazı ilaçlar hazırlık sürecinde reçete edilebilir. 
• Genellikle ameliyattan önceki geceden itibaren su dahil hiçbir besin maddesi tüketilmemesi istenir. 
• Ameliyattan sonraki iş ve günlük hayatınızla ilgili bazı düzenlemelerin önceden yapılması gerekir. 
• Ameliyat sabahı hekimin verdiği ilaçlar alınır ve bağırsak boşaltılması amacıyla lavman uygulanır.

Ameliyat Esnasında

• Prostat ameliyatı için kıyafetleri çıkarılıp önlük giydirilen hasta ameliyathaneye alınır.
• Ameliyat genellikle genel anestezi veya spinal anestezi (belden aşağı) altında gerçekleştirilir. 
• Kapalı veya açık şekilde ameliyat gerçekleştirilir. 
• Açık prostat ameliyatında kanama miktarı daha yüksek olduğundan dolayı kan desteği gerekebilmektedir. 

Ameliyat Sonrası

• Prostat ameliyatı sonrası bir odada anestezinin etkisinin geçmesi beklenir. 
• Ardından hasta odaya alınır ve olası risklere karşı takip edilir. 
• Ağrıların ortadan kaldırılması amacıyla öncelikle damar yoluyla, ilerleyen süreçte ise oral yolla ağrı kesici ilaç uygulaması yapılır. 

Ameliyattan 1-2 gün sonra ayağa kalkıp yardım alarak yürümeye başlanabilir. Taburcu öncesinde karın içerisine yerleştirilen negatif basınçlı tüpler çekilerek alınır. Prostat ameliyatı sonrası sonda (idrara yardımcı olmak amacıyla) taburcu olduktan sonra 7-10 gün kadar daha kadar takılı kalır.

Prostat Ameliyatı Sonrası Nelere Dikkat Edilmeli? 

Prostat ameliyatı sonrası iyileşme süreci birkaç hafta sürebilir. Genellikle 4 hafta boyunca evde istirahat önerilir. Bu süre boyunca yara bakımına özen gösterilmelidir. Ameliyat sonrası bakım enfeksiyon ve çeşitli risklere karşı koruyucudur. En az 6 hafta boyunca ağır egzersizlerden ve yük kaldırmaktan kaçınmak gereklidir.

Egzersizler

• Prostat ameliyatı sonrası egzersizler yan etkilerin azaltılması, psikolojik iyileşme ve çeşitli diğer faydaları açısından önemlidir. 
• Ameliyattan 24-48 saat sonra hafif yürüyüşlerle hareket etmeye başlanabilir. 
• Hafif egzersizler kabızlık, ödem gibi sorunların azaltılması sağlar. 
• İlk 6 hafta ağır egzersizlerden kaçınmak gerekir. Yüzme, futbol, ağırlık sporları ertelenmelidir.

Cinsel Yaşam

• Prostat ameliyatı sonrası cinsel yaşam yara iyileşmesi tamamlanana kadar ertelenmelidir. Kişinin kendini fiziksel olarak zorlaması yaralara zarar verebilir. 
• Ameliyata bağlı cinsel işlev bozuklukları ortaya çıkabilmektedir. 
• Ameliyatın ardından 8-10 hafta sertleşme bozuklukları görülebilir. Sonraki süreçte bu sorunların azalması beklenmektedir.
• Prostat ameliyatı sonrası sperm miktarı azalmış olarak hissedilebilir. Aslında sperm sayısında değişiklik olmamakla birlikte toplamda vücuttan atılan sıvı (meni) miktarı azalmıştır. Meninin bir kısmını oluşturan prostat bezi salgılarıdır. 
• Prostatın alınması (başarılı bir ameliyatın ardından) cinselliğe veya çocuk sahibi olmaya engel değildir. Ancak salgı miktarı azaldığından dolayı ilişki sırasında kuruluk, ağrı gibi sorunlar ortaya çıkabilmektedir. 

Prostat Ameliyatı Riskleri 

Prostat ameliyatı ciddi bir cerrahi prosedürdür. Her ciddi ameliyatta ortaya çıkan genel riskler söz konusudur. Ayrıca ameliyatın uygulama bölgesine özel sorunlar da ortaya çıkabilir.

Kanama

Prostat ameliyatı sonrası kanama birçok cerrahi girişimde ortaya çıkabilir. Genellikle açık ameliyatta operasyon sırasında ve sonrasında kanama riski daha yüksektir. Ameliyattan sonra yaralar tam kapanmadan vücudu zorlayıcı hareketlerde bulunulması kanamaya sebep olabilir.

Enfeksiyon

Yara bölgesinin temizliğine dikkat edilmemesi sonucu enfeksiyon gelişebilir. Prostat ameliyatı sonrası enfeksiyon ilerleyerek tüm karın bölgesini tutabilir. Ameliyat bölgesinde kızarıklık, şişlik, ateş ve akıntı görülmesi enfeksiyon göstergesi olabilir.

Kan Pıhtısı Oluşumu

Birçok cerrahi girişimin ortak risklerinden biri kan pıhtısı oluşması ve oluşan pıhtının akciğer gibi hayati organlarda damar tıkanıklıklarına sebep olmasıdır. Cerrahi girişimler sırasında kan damarları zarar görür. Damar hasarı ve yaralanma kan pıhtılaşmasını tetikleyen en önemli faktörlerdir. Bu durumun önüne geçebilmek amacıyla çeşitli ilaçlar kullanılabilir.

İşeme Problemleri

Prostat ameliyatı sonrası idrar yapamama, idrar yaparken ağrı, idrarı başlatmakta zorluk, idrarda kan görülmesi gibi şikayetler ortaya çıkabilir. Bu gibi sorunlar doku hasarına ve ameliyattan sonra yerleştirilen sondaya bağlı ortaya çıkar. İlerleyen dönemde azalması ve ortadan kalkması beklenmektedir.

İnkontinans (İdrar Kaçırma)

Prostat ameliyatına spesifik risklerin en başında inkontinans yani idrar kaçırma yer almaktadır. İstemsiz şekilde, farkında olmadan idrar kaçırılması durumudur. Ameliyat sonrası en sık öksürme, gülme veya egzersiz sırasında görülen stres inkontinansıdır. Geçici bir durum olmakla birlikte sinirlerin zarar görmesine bağlı olarak kalıcı da olabilir.

Prostat ameliyatının yan etkileri farklı kişilerde ortaya çıkabilir. Kimlerde sorun oluşacağı ile ilgili hekimlerin varsayımlarda bulunması son derece zordur. Yapılan çalışmalara göre yaşlılarda prostat ameliyatı riskleri (özellikle idrar kaçırma riski açısından) gençlere göre daha sık görülür. 

Erektil Disfonksiyon (Cinsel Sertleşme Bozukluğu)

Prostat ameliyatı sonrası ortaya çıkabilecek önemli risklerden biri sertleşme sorunudur. Cinsel ilişki için yeterli ereksiyon olmaması durumuna erektil disfonksiyon adı verilmektedir. Erektil uyarıyı sağlayan sinir yapıları prostat bezine yakın konumda bulunmaktadır. Cerrahi prosedür sırasında bu sinirsel yapıların zarar görmesine bağlı cinsel sorunlar görülebilir. 

Prostat ameliyatı sonrası her erkekte cinsel performans düşüklüğü oluşması beklenmektedir. Ameliyat sonrası performans durumu, operasyon öncesindeki cinsel güç ve operasyon sırasında sinirlerin zarar görüp görmemesi ile bağlantılıdır. Sinir hasarı oluşmamışsa erektil performansın 2 yıla kadar yavaşça artması beklenir. Sorunun düzeltilmesine yönelik tedavi yöntemleri uygulanabilir.

Lenf Ödem

Kansere bağlı prostat ameliyatı sırasında tüm prostat dokusu ve prostata komşuluk eden lenf bezleri dahil dokular çıkarılır. Lenf sistemine gerçekleştirilen müdahaleler bu bölgede sıvı birikimine ve şişkinliğe sebep olabilir. Bu durum lenf ödem olarak adlandırılır.

Prostat Ameliyatı Sonrası Beslenme

Prostat ameliyatı sırasında ve sonrasında uygulanan anestezik ve analjezik (ağrı kesici) maddeler bağırsak fonksiyonlarında sorunlara yol açabilir. Bu durum ameliyat sonrası kabızlık şeklinde ortaya çıkacaktır. Bu sorunla mücadele edebilmek amacıyla sıvı alımı desteklenmelidir. Ayrıca meyve, sebze, bakliyat, tahıl ürünleri gibi lifli gıdalar tercih edilmelidir. Kısa aralıklarla yemek yenmeli; besinler küçük parçalar halinde, iyice çiğnenerek yutulmalıdır.