Protez Ayak Nedir?

Vücutta bulunan ayak organı, bacağın ayak bileği kısmından aşağıda olan ve yer üzerine basmaya yarayan kısmıdır. Protez ayak ise anatomik ayak organının ve ayak bileği kısmının görevini üstlenen protez tipi ile uygulamasıdır.

Protez ayak, bazı hastalıklar ve kaza gibi yaşanan olumsuz durumlar sonrasında kişilerin kaybettikleri ayakları yerine kullanabildiği bir protez tipidir. Protez ayaklar, bacağın fonksiyonunu sağlayan çeşitli özelliklere sahiptir. Ayak anatomisine benzer şekilde üretilen bu protezlerin kalitesi, üretimi gerçekleştiren firmaya bağlıdır ve hastalar kalite tercihini yapabilmektedir.

Protez ayaklar, en basit modelinden en fonksiyonlu olan modeline kadar değişen modellerle kişilere pek çok kolaylık ve özellik sunmaktadır. Bu noktada farklı özellikleri ile kişilerin hayatını kolaylaştırmada üstlendikleri protez ayak görevleri şu şekilde sıralanabilir:

• Normale yakın olan bir enerji harcaması ve başarılı sonuçlar getirmesi ile kişinin yürümesini sağlamak için ayak eklemlerinin ve ayak bilek eklemlerinin üstlendiği tüm görevleri yerine getirmek,
• Duruş evresinin başında şok etkisini absorbe etmek,
• Kişinin kaslarının normal bir yürüme fonksiyonunda gerçekleşmesini sağlamak,
• Yürüyüşün duruş evresi ve ayakta duruş evresinde stabil olan bir destek yüzeyini meydana getirmek.

Protez Çeşitleri

Protez ayak çeşitleri, protezin ayak ve bilekteki eklem seviyesine göre oluşur ve isimlendirilir. Aynı şekilde bacak protezlerinde de protezin uygulanacağı eklem seviyesine göre kullanılacak plan protezler çeşitlenmekte ve isimlendirilmektedir. Bu noktada kalça eklemi hizasından olan kayıplarda kişinin tüm bacak bölgesi yoktur. Bu tip kişilerde, “kalça dezartikülasyon protezleri” uygulanır. Buna karşın diz eklemi üstündeki kayıplarda kullanılan protezlere dizüstü, ayrıca diz seviyesinde bulunanlara ise “diz dezartikülasyonu” denir. Diz altı bölgesinde olanlara “diz altı” denirken, ayak hizasından olanlara ise “ayak protezleri” denmektedir.

Protez Ayak Hangi Hastalıklar Yüzünden Kullanılır?

Protez ayak kullanılması gereken durumlar, kişilerin başına gelmiş olan hastalık vb. olumsuzluklara göre değişmektedir. Hastalar, bazen bir kaza sonrası protez kullanımına ihtiyaç duyarken; bazen ise türlü hastalıklar sebebiyle organ kaybı yaşanıp protez kullanımına başlamaktadır. Protez ayaklar, şu tip hastalık ve durumlar sonrasında kullanılabilmektedir:

• Ayak veya bacağa ilişkin trafik kazası, iş kazası vb. kazaların yaşanması,
• Tümör/ur oluşumu,
• Damar rahatsızlıkları,
• Diyabet/şeker hastalığı,
• Kanser türleri gibi olumsuz durumlar sonrasında (ayak, bacak vb.) organ kaybına bağlı olarak protez kullanılabilir.

Protez ayaklar, bu tip hastalıklar ve yaşanan olumsuzluklar neticesinde kişilerin günlük aktivitelerini ve yürümelerini gerçekleştirebilmesi adına dıştan kullanılabilen yapay uzuvlardır.

Protez Ayak Nasıl Kullanılır?

Protez ayak kullanımı ile ilgili kişilerin dikkat etmesi gereken rutin kurallar vardır. Protez kullanımı hakkında yeterli bilgiye sahip olmadan yapılan ayarlama ve hamleler, protezde kırılma ya da yıpranmaya neden olabilmektedir. Ayrıca kişinin yaralanmasına da sebebiyet verebilir.

Protez üzerinde gevşek durumda cıvata, vida ya da başka mekanik kısımlar bulunup bulunmadığının kontrol edilmesi gerekir. Düzenli kullanım esnasında protez ayakların bazı noktaları gevşeme yapabilir. Bu yüzden ayarlama, sıkma ya da değiştirme gibi gereksinimleri bulunabilecek bütün parçalar açısından protezin düzenli bir biçimde kontrolden geçirilmesi tavsiye edilmektedir. Protezin bütün kısımlarının uygun olan pozisyonda tutulması da hem rahat bir kullanım hem de uzun zaman dayanıklılık ve işlevsellik özelliklerinin korunması için yardımcı olacaktır. Protez ayak kullanımı ile ilgili bilinmesi ve dikkat edilmesi gereken diğer noktalar şunlardır:

• Kişi, yatmadan önce her gün protezini çıkardığında bir hasar ya da gevşemiş parça olup olmadığını gözden geçirmelidir.
• Protez kullanımı ve ayarlamaları ile ilgili protez uzmanı tarafından kişilere verilen bilgiler ışığında kullanım sürdürülmelidir.
• Protez ayaklar, her gün yatmadan önce iyice temizlenmelidir.
• Protez ayaktan gelen beklenmedik seslere dikkat edilmelidir. Sürtünme sesleri, tıklamalar ya da gıcırtı sesleri, protezde bir problem olduğuna işaret ediyor olabilir. 
• Protez, her gün takılmadan öncesinde kesinlikle bir delinme ya da çatlak durumu olup olmadığı konusunda kontrol edilmelidir.
• Seyahat planı yapılıyorsa, bulunulan yerden ayrılmadan öncesinde protezin buna uygun bir durumda olup olmadığı gözden geçirilmeli ve emin olunduktan sonra seyahate çıkılmalıdır. 

Protez Ayak Kullanımı Sonrası Protez Bakımının Önemi

Protez ayak bakımı, kişinin ve protezinin sağlıklı olması açısından önemlidir. Protez kullanımları, çok eski dönemlere dayanmaktadır. Uzuvlarını kaybetmiş olan insanlara yardımcı olmayı hedefleyerek başlayan bu süreç, zamanla gelişmiş ve bugünkü teknoloji ile kullanılan cihazlara dönüşmüştür. Yapay olan bu uzuvlar, yani bu protezler, kişilerin faaliyetlerini sürdürebilmesine, hayatına kaldığı gibi devam edebilmesine ve hareket yeteneğini yeniden kazanmasına yardımcı olmaktadır.

Protezlerin bu hedeflenen işlevlerini ve amaçlarını sağlıklı bir şekilde sürdürebilmesi, biraz da bu protezlerin bakımlarına bağlıdır. Protez ayaklardan en sağlıklı ve kaliteli şartlarda faydalanabilmek için bakımlarının uygun şekilde yapılması, takılması ve temizlenmesi gerekmektedir. Kişiye protez tasarlamış ve uygulamış olan protez uzmanı, bakım hakkında rehberlik edecektir. Doğru bir protez bakımı uygulanması, kişinin daha rahat etmesini sağlar ve aynı zamanda protezini de daha uzun bir zaman kullanabilmesine olanak tanır.