PSA (Prostat Spesifik Antijen) testi, prostat sağlığını değerlendirmek ve prostat kanseri taramasında kullanılan önemli bir kan testidir. Prostat bezinden salgılanan bu proteinin kandaki seviyesi, prostat iltihabı, büyümesi veya kanser gibi durumlarda yükselebilir. Bu yazıda PSA testinin detaylarını, yüksekliğinin anlamını ve prostat kanseri ile ilişkisini ele alacağız.

PSA Testi Nedir?
PSA testi, kandaki prostat spesifik antijen seviyesini ölçen basit bir kan analizidir. Prostat bezi tarafından üretilen bu protein, normalde meni sıvısında bulunur ve spermin hareketliliğini destekler. Ancak prostat dokusunda bir hasar veya anormal büyüme olduğunda PSA kana karışır ve seviyesi yükselir. Test, özellikle 50 yaş üstü erkeklerde rutin taramalarda kullanılır.

PSA Yüksekliği Ne Anlama Gelir?
PSA değerlerinin yüksek çıkması her zaman kanser anlamına gelmez. Aşağıda PSA yüksekliğine neden olabilecek durumlar listelenmiştir:

• Prostat İltihabı (Prostatit): Bakteriyel enfeksiyonlar PSA’yı geçici olarak artırabilir.
• İyi Huylu Prostat Büyümesi (BPH): Yaşlanmayla birlikte prostatın büyümesi yaygın bir durumdur.
• Prostat Kanseri: PSA’nın sürekli yükselmesi veya çok yüksek değerler kanser şüphesi doğurur.
• Prostat Biyopsisi veya Cerrahisi: İşlemlere bağlı doku hasarı PSA’yı artırabilir.

Prostat Kanseri ve PSA İlişkisi
Prostat kanseri, erkeklerde en sık görülen kanser türlerinden biridir. PSA testi, erken evre kanserin tespitinde kritik rol oynar ancak tek başına tanı koydurucu değildir. PSA seviyesi 4 ng/mL’nin üzerindeyse kanser riski artar, ancak 4-10 ng/mL arası “gri bölge” olarak kabul edilir. Bu durumda ek testler (serbest PSA oranı, PSA yoğunluğu) veya biyopsi gerekebilir.

PSA Testi Nasıl Yapılır?

• Hazırlık: Testten 48 saat öncesine kadar cinsel ilişkiden kaçınılmalıdır.
• Kan Alımı: Kol damarından alınan kan örneği laboratuvarda analiz edilir.
• Sonuçlar: Normal değerler genellikle 0-4 ng/mL arasıdır, ancak yaşla birlikte bu aralık değişebilir.

PSA Yüksekliğinde İzlenen Adımlar

1. Tekrar Testi: İlk yüksek değerde test 2-3 hafta sonra tekrarlanır.
2. Serbest PSA Ölçümü: Total PSA’nın %25’inden azı serbest formdaysa kanser riski artar.
3. Prostat MR’ı: Şüpheli lezyonların lokalizasyonu için kullanılır.
4. Biyopsi: Kesin tanı için prostat dokusundan örnek alınır.

Prostat Kanseri Tedavi Seçenekleri
Prostat kanserinin tedavisi evreye, PSA değerine ve hastanın genel sağlığına göre belirlenir:

• Cerrahi: Radikal prostatektomi ile tümörlü doku çıkarılır.
• Radyoterapi: Yüksek enerjili ışınlarla kanser hücreleri hedeflenir.
• Hormon Tedavisi: Testosteron seviyesini düşürerek tümör büyümesi yavaşlatılır.
• Kemoterapi: İlerlemiş vakalarda kullanılır.

PSA Yüksekliğini Önlemek İçin Öneriler

• Düzenli egzersiz yapmak ve obeziteden kaçınmak.
• Domates, brokoli ve yeşil çay gibi antioksidan zengini besinler tüketmek.
• Sigara ve aşırı alkol tüketiminden uzak durmak.
• 50 yaşından sonra yıllık prostat muayenesi yaptırmak.

PSA Testinin Sınırlamaları
PSA testi, prostat kanserini erken evrede yakalama konusunda etkili olsa da yalancı pozitif/negatif sonuçlar verebilir. Bu nedenle doktorunuzun önerdiği ek tetkikleri ihmal etmemek önemlidir.