Psikoloji Testleri

Psikoloji Testleri Nedir?

Psikoloji testleri farklı yaş gruplarından bireylerin bilişsel ve duygusal durumunu ortaya koymak amacıyla uygulanan yazılı, sözlü veya görsel değerlendirmelerdir. Anket veya birebir görüşme şeklinde gerçekleştirilebilir. Psikolojik değerlendirmenin en önemli adımlarından birini testler oluşturmaktadır.

Psikolojik değerlendirme bireyin davranış, kişisel özellik ve yeteneklerini değerlendirme sürecidir. Yalnızca konu hakkında bilgili ve etik kurallara bağlı uzmanlar tarafından gerçekleştirilebilir. Testler davranışların algılanması ve öngörülmesini standardize edilmiş puanlama sistemleri ve ölçekler kullanarak gerçekleştirmeye imkan sağlar.

Zeka Testleri

Zeka bilgiyi edinme, uygulama, planlama ve çıkarımda bulunma yeteneği olarak tarif edilebilir. Sezgiler ve bir durum karşısında doğru davranışların ortaya konması da zeka ile ilişkilendirilmiştir. Zeka testleri çocuk veya yetişkinlerin zeka kapasitelerini ölçmeyi amaçlamaktadır.

Stanford Binet Zeka Testi

Çocuklardaki zihinsel engellerin ortaya konması ve üstün yetenekli bireylerin belirlenmesini amaçlayan zeka testidir. İlk resmi zeka testi olma özelliğini taşımaktadır. 2-16 yaş grubuna özel 30 farklı test uygulaması bulunmaktadır. Sözel yargılama, görsel-soyut yargılama, niceliksel yargılama ve kısa süreli bellek olarak 4 ana bileşeni bulunmaktadır. Test sonucunda yapılan puanlama ile bireyin zeka yaşı ve zeka türü belirlenebilmektedir. 

Stanford Binet zeka testi son olarak 1985 yılında, toplamda ise 4 kez güncellenmiştir. Güncellemeler testin güvenilirliği açısından gereklidir. Yıllar içerisinde değişen dil yapısı, kültürel özellikler testin yanlış sonuçlanmasına sebep olabilmektedir.

Wechsler Zeka Testi

Geçerliliği ve güvenilirliği en yüksek zeka testlerinden biri Wechsler zeka testi veya ölçeğidir. 16 yaş üzeri yetişkin bireyler için (WAIS-IV) ve 6-16 yaş grubu bireyler için (WISC-IV) ayrı ayrı uygulanabilmektedir. 

Wechsler zeka testinin yetişkinler için olan modeli ilk olarak 1955 yılında yayınlanmıştır ve günümüzde 4. güncellemesi kullanılmaktadır. 5. güncelleme için veri toplama çalışmaları devam etmektedir. Stanford Binet testinin eksiklikleri ortaya konarak geliştirilmiş bir ölçektir. Tek bir puan veya zeka yaşı verisi yerine kişisel zayıflıklar ve güçlü yönler hakkında bilgi vermektedir. Algısal akıl yürütme, işleme hızı, sözlü anlama ve bellek özellikleri üzerinde durmaktadır. 

Wechsler zeka testinin çocuklar için olan modeli genel düşünme ve muhakeme becerilerini değerlendirmek için kullanılmaktadır. 2016 yılında yayınlanan 5. güncellenmesi kullanılmaktadır. Belirli öğrenme güçlükleri ve bu sorunlara yönelik tedavi programlarının belirlenmesinde etkilidir.

Leiter Zeka Testi

Leiter zeka testi uluslararası olarak en çok kullanılan 5 testten biridir. Diğer zeka testlerinden farklı olarak hiçbir özel gereksinime ihtiyaç duymaz ve sözsüzdür. 2013 yılında yayınlanan 3. güncelleme ile 2-18 yaş arası toplumun kullanımı için uygun hale getirilmiştir. Diğer zeka testleri konuşamayan, işitmeyen veya zihinsel sorunlar yaşayan kişilerde kullanıma uygun değildir. Leiter zeka testi ise

• Otizm
• Travmatik beyin hasarı
• İşitme bozukluğu
• Öğrenme zorluğu
• Konuşma/dil bozukluğu olan bireylerin de değerlendirmeye dahil edilmesini sağlamaktadır.

Leiter zeka testi dikkat, dürtü kontrolü, organizasyon becerisi, aktivite düzeyi, kaygı, ruh hali ve sosyallik özellikleri üzerinde durmaktadır.

Kişilik Testleri

Kişiliği oluşturan düşünce, duygu, tutum, davranışsal özellikleri tespit etmek amacıyla kullanılan ölçeklerdir. Kişiliğin güçlü ve zayıf yönlerini ve kişilik bozukluklarını ortaya koymada etkilidir.

Hacettepe Kişilik Envanteri

Hacettepe kişilik testi bireyin kişilik özelliklerini, kişiliğe ilişkin sorunları, kişisel ve sosyal uyum özelliklerini ortaya koymak amacıyla Prof. Dr. Ethem Özgüven tarafından geliştirilmiştir. Ruh sağlığı taramaları yapmak ve klinik sorunları ortaya koymak amacıyla kullanılabilmektedir. 168 sorudan oluşmuş ve özel puanlama sistemine sahip testin uygulanması için kağıt ve kalem yeterli olmaktadır.

Minnesota Çok Yönlü Kişilik Envanteri (MMPI)

Kişisel ve toplumsal uyumun değerlendirmesinde kullanılan 550 maddelik objektif ve bilimsel veriler kullanılarak geliştirilmiş ölçektir. Dünya genelinde en çok kullanılan yetişkin kişilik değerlendirme testlerinden biridir. Aynı zamanda ülkemizde de standardize edilmiş şekilde kullanılmaktadır. 

MMPI genellikle ruh sağlığı uzmanları ve klinik hekimler tarafından zihinsel bozuklukları değerlendirmek, tanı koymak ve tedavi sürecini takip etmek amacıyla uygulanır.

• Hipokondriazis 
• Depresyon
• Histeri
• Psikasteni
• Hipomani 
• Erkeklik/kadınlık
• Paranoya
• Şizofreni gibi sorunlarda MMPI ölçeği kullanılabilmektedir. 

Rorschach Mürekkep Lekesi Testi

Kişilik özellikleri ve duygusal işlevleri değerlendirmek amacıyla dünya genelinde en yaygın kullanılan ölçeklerden biri Rorschach Mürekkep Lekesi testidir. Mürekkep testi olarak da adlandırılmakta olup psikolojik değerlendirme dendiğinde birçok kişinin aklında şekillenmektedir. Projektif bir testtir. Açık olmayan uyarıcılara karşı bireyin sergilediği kişisel tepkilere dayanmaktadır. Objektif bir test değildir. 

Rorschach testinde katılımcıya üzerinde mürekkep lekeleri olan kartlar gösterilir ve neler gördüğü sorulur. Verilen cevaplar uzman psikologlar tarafından değerlendirilerek sonuca ulaşılabilir. Rorschach testi özellikle kişilik özelliklerini gizleyen, doğrudan sorulara gerçek cevaplar vermeyen hastalarda kullanıma uygundur. 

Tematik Algı Testi

Tematik algı testi mürekkep testine benzer şekilde projektif bir ölçüm aracıdır. Geçmişi 1900’lü yılların ilk yarısına dayanan test bireysel olarak gerçekleştirilir. Katılımcıya bazı kartlar gösterilerek bir hikaye anlatması istenir. Anlatılan hikaye kişi için önemli unsurları, sorunları ortaya koymaya yardımcı olacaktır. 

Tematik algı testi 14 yaş üzerindeki bireylere uygulanabilir. Psikolojik tedavi programları öncesinde danışanın yakından tanınmasına ve kendini ifade etmekte zorlanan bireylerin iç dünyasının göz önüne serilmesine imkan sağlamaktadır.

Gelişim Testi

Gelişimsel testler özellikle yaşamın ilk yıllarında normal muayene ile ortaya konamayan bozuklukları belirleme ve hızla müdahale etme amacıyla uygulanmaktadır. Sorunların erken tespiti çocuğun ileri dönemde karşılaşacağı sorunları öngörmek açısından da önem taşımaktadır.

Denver Gelişimsel Tarama Testi

İlk olarak 1967 yılında yayınlanan test 1990 yılında puanlama ve dil alanında yapılan güncellemelerle Denver II olarak tekrar yayınlanmış, 1996 yılında ise ülkemiz standartlarına uygun hale getirilerek eğitim programına katılmıştır. Özellikle normal muayenede sağlıklı görünen çocukların olası gelişimsel sorunlarını ortaya koymada etkilidir. Ayrıca gelişimsel bozukluk şüphesi olan çocuklarda nesnel sonuçların elde edilmesine katkı sağlayan bir ölçektir. 

Denver II gelişim testi kişisel-sosyal özellikler, ince motor beceriler, dil ve kaba motor beceriler üzerinde durmaktadır. Uygulaması kolay ve test süresi kısa olduğu için psikolog ve gelişim uzmanları tarafından sıkça tercih edilmektedir.

Ankara Gelişim Tarama Envanteri

Ankara Gelişim Tarama Envanteri 0-6 yaş çocukların ilk 3 aydan itibaren düzenli periyotlarla dil gelişimi, zihinsel beceri, kas gelişimi, sosyal gelişim ve öz bakım becerilerini değerlendirmek amacıyla kullanılan ölçektir. Bebekler ve çocukların gelişimini detaylı şekilde incelemeye imkan sağlamaktadır. Farklı yaş gruplarına göre ebeveynden bilgi alma, gözlem yapma ve doğrudan sorular sorularak puanlama gerçekleştirilir.

Peabody Testi

Peabody resim ve kelime eşleştirme testi çocuklarda dil ve kavram gelişimini değerlendirmek amacıyla uygulanmaktadır. 2,5-18 yaş arası çocuk ve bireylere gelişim uzmanları ve psikologlar tarafından uygulanmaktadır. Değerlendirme sonucuna göre çocuğun dil gelişim yaşı hesaplanır ve destekleyici terapilere ihtiyaç duyup duymadığı tespit edilmeye çalışılır.

GEÇDA (Gazi Erken Çocukluk Değerlendirme Aracı)

GEÇDA 0-6 yaş arası çocuklarda psikomotor, bilişsel, dil, sosyal-duygusal gelişim olmak üzerine 4 kategori üzerinde gelişim sürecinin incelenmesine ve olası sorunların tespit edilmesine imkan sağlamaktadır. Yaş aralığına göre gelişimin detaylı incelenmesini sağlamak amacıyla 21 farklı yaş grubuna ayrı ayrı uyarlanmıştır.

Metropolitan Okul Olgunluğu Testi

Okul çağındaki çocukların okula ve okulun getirdiği yaşantıya uygun olup olmadığını değerlendirmek amacıyla uygulanan testtir. Kelime anlama, genel bilgi, eşleştirme, cümleler, sayılar ve tekrar etme olmak üzere 6 alt kategoriden oluşmaktadır. Test sonucuna göre çocuğun okula hazır olup olmadığı bilimsel olarak ortaya konabilir.

İlgi, Yetenek ve Tutum Testleri

Bireyin duygusal ve düşüncesel ve davranışsal eğilimlerini ve ilgilerini ortaya koymak amacıyla uygulanan ölçeklerdir. İlgi ve tutum testleri mesleki eğilimlerin ortaya çıkarılmasına ve farklı durumlar karşısındaki davranışların gözlemlenmesine katkı sağlamaktadır.

Strong İlgi Envanteri

İlk kez 1927 yılında ortaya konan Strong ilgi envanterinin son olarak 2012 yılında yayınlanan yeni güncellemesi kullanılmaktadır. Bireylerin ilgi alanlarını, hoşlantı ve tercihlerini ortaya koyarak mesleki planlama yapmalarına imkan sağlamaktadır. Kişilerin en çok neyi yaparken zevk aldıklarını belirleme imkanı sunmaktadır.

Kuder İlgi Envanteri

1937 yılında oluşturulmaya başlanan form 1950’li yıllarda Türkçeye uyarlanmıştır. Kişilerin ilgi ve meslek alanı yönünden kendilerini tanımalarına yardımcı olmayı amaçlamaktadır. 500 etkinlik içeren 10 alt testten oluşmaktadır.

Psikolojik Tarama Testleri

Olası psikolojik sorunların tespit edilmesi amacıyla uygulanan tarama ölçekleridir. Bazı sorunların erken dönemde tespitine imkan sağlayarak olası sorunların kontrol altına alınmasına imkan sağlar.

SCL 90 R Psikolojik Belirti Testi

Psikolojik kökenli sorunları, depresyonu, sıkıntı ve saplantılı düşünceleri, psikozu (akıl hastalıklarına yönelik belirtiler), paranoya ve korkuları belirlemek amacıyla kullanılan tarama testidir. Hastalık tanısı koymak amacıyla kullanılmaz. Riskli ve inceleme gerektiren kişilerin belirlenmesine katkı sağlar.

Beck Depresyon Ölçeği

1961 yılında geliştirilen ölçek depresyon ve depresyona yönelik belirtilerin saptanması amacıyla uygulanmaktadır. 21 maddeden oluşan ölçeğe 0-3 arası puanlar verilerek doldurulur. Test sonucunda ortaya çıkan puana göre depresyona yatkınlık ortaya konabilir. Ancak klinik olarak depresyon tanısı konması için yeterli değildir. İleri incelemeler için ön bir değerlendirme niteliği taşıyabilir.

Çocuklarda Psikolojik Değerlendirme Gerektiren Durumlar Nelerdir?

Aile üyeleri tarafından normal karşılanan bazı sorunların uzman bir psikolog tarafından incelenmesi gerekebilir. Bu durumlar arasında;

• Öğrenme konusunda yaşıtlarından geri olduğu aile veya öğretmen tarafından fark edilen çocuklar
• Dikkati kolay dağılan, aynı aktivite üzerinde dikkatini uzun süre toplamada zorluk yaşayan çocuklar
• Uyarılmasına rağmen sürekli aynı hataları tekrarlayan çocuklar
• Farklı akran grupları ile kaynaşmada sorun yaşayan veya grup içerisinde uyumsuzluklara sebep olan çocuklar
• Yaşından beklenen temel yetenekleri ve öz bakımı sergileyemeyen çocuklar 

Psikolojik Değerlendirmenin Önemi

Psikoloji testleri psikolojik değerlendirmenin bir adımıdır. Tıbbi testlerde olduğu gibi bir sorunun kaynağının belirlenmesinde uzmana yol gösterir. Elde edilen sonuçlar doğrultusunda tedavi süreci planlanır ve olası sorunlar kontrol altına alınmış olur. Testlerin uygulanma amacı farklılık gösterebilir. Örneğin okulda sosyal sorun veya öğrenme güçlüğü yaşayan çocuklar zeka ve yetenek testleri ile incelenebilir. Kaza gibi fiziksel yaralanmalar sonucu ortaya çıkan nörolojik hasar el becerisi, tepki süresi veya hafıza gibi değerlendirmeler ile ortaya konabilir.