Ranson Kriterleri Nedir?

Ranson kriterleri, akut pankreatit hastalığının ağırlığını ve prognozunu hesaplamak için kullanılan parametrelerdir. Ranson kriterleri toplam 11 parametreden oluşmaktadır. Kişi hastaneye yatırıldığı anda ilk 5 kriterin sonuçları alınır. Yatıştan 48 saat sonra ise diğer 6 kriter uygulanır. Her kriter 1 puan olarak değerlendirilir. Tüm parametrelerin değerlendirilmesinin ardından ortaya çıkan puana göre pankreatitin ağırlığı ve prognozu hakkında bilgilere ulaşılır.

Ranson Kriterleri Nasıl Değerlendirilir? 

Ranson kriterleri, akut pankreatit rahatsızlığı ile hastaneye başvuran kişilere uygulanan 11 parametreli bir değerlendirme yöntemidir. Hastanın yatışı gerçekleştiğinde ilk 5 parametre değerlendirilir. Hastanın yatışından 48 saat sonra ise diğer 6 parametrenin değerlendirmesi yapılır.

Hastanın gelişi ile uygulanan 5 parametre:

Hastanın yatışından 48 saat sonra uygulanan 6 parametre:

Ranson kriterlerindeki her parametrenin değeri 1’dir. Tüm parametrelerin sonuçlanmasının ardından pankreasın yaklaşık ağırlığı ve mortalitesi belirlenmektedir. Mortalite, ölüm riski olarak adlandırılır.

Parametrelerden elde edilen puanlara göre pankreatitin ağırlığı:

• Toplam puan 0 – 3 arası ise hastada hafif akut pankreatit,
• Toplam puan 4 – 11 arası ise hastada ağır akut pankreaititin bulunduğu kabul edilir.

Parametrelerden elde edilen puanlara göre yaklaşık mortalite:

• Toplam puan 0 – 2 arası ise %1 – 2 mortalite
• Toplam puan 3 – 4 arası ise %15 mortalite           
• Toplam puan 5 – 6 arası ise %40 mortalite
• Toplam puan 7 – 11 arası ise %100 mortalite olduğu kabul edilir.

Akut Pankreatit Nedir?

Akut pankreatit, pankreasta oluşan ani iltihaplanmadır. İltihaplanma sonucunda pankreas hücrelerinde hasar görülebilir ve bu durum organın işlevinde bozukluklar yaşanmasına neden olabilir. Akut pankreatit kontrol altına alınmaz ise hastanın hayatını tehlikeye atabilecek seviyelere ulaşır. Akut pankreatit aşağıdaki şekilde ikiye ayrılmaktadır:

Akut Ödematöz Pankreatit: Akut ödematöz pankreatit, iltihaplanmanın hafif şekilde gerçekleştiğini ifade eder. İltihaplanmanın hafif şekilde gerçekleştiği durumlarda pankreas geçici bir hasar alır ve diğer organlar bu durumdan etkilenmezler. Tedavi sonrasında pankreastaki iltihaplanma tamamen yok edilir. Tedavi sonrasında kalıcı bir hasar görülmez.

Akut Nekroz Edici Pankreatit: Akut nekroz edici pankreatit, pankreas iltihabı ile karşılaşan hastaların %15’lik bir diliminde görülmektedir. Bu durumda, pankreasta hızlı bir iltihaplanma yaşanarak dokunun hasar görmesine neden olur. Diğer organlar da bu zarardan etkilenerek hayati tehlikeye yol açabilecek reaksiyonlar verebilmektedir. Pankreas iltihaplanmasından dolayı en sık karşılaşılan durum kan zehirlenmesidir.

Akut nekroz edici pankreatit yaşayan kişiler yoğun bakımda tedavi görmektedir. Bu süreç hastanın durumuna göre değişiklik göstermektedir. Hasta, tedaviye olumlu yanıt verse dahi pankreasta kalıcı işlev bozukluğu yaşanabilir.

Akut Pankreas İltihabının Sonuçları

Pankreas iltihaplanmasının sonucunda organ işlevlerinin bozukluk yaşadığı görülebilir. Bu durum, sindirim bozukluklarına, şeker hastalığına, pankreas apselerine ve psödokist oluşumuna neden olabilir.

Pankreas Apsesi

Pankreas çevresinde iltihap birikintisi yaşanıyor ise bu durum apse olarak adlandırılır. Pankreas apsesi, hastada tekrarlayan ateş ataklarının yaşanmasına neden olabilir. Pankreas apsesine müdahale etmek için BT veya ultrason ile konum belirlenir ve kateter adı verilen küçük hortum ile iltihap dışarı alınır. Pankreas apsesi bu yöntem ile dışarı alınamıyor ise ameliyat yapılması gereklidir.

Pankreas çevresindeki iltihabı yok etmek amacıyla bir süre boyunca antibiyotik tedavisi uygulanır. Antibiyotik tedavisinin etki göstermemesi durumunda ameliyata başvurulur.

Psödokist Oluşumu

İltihaplanmanın sonucunda pankreas sisteminde yırtıklar görülebilir. Bu durum, pankreas içerisindeki sıvının yırtıklardan dışarı çıkarak çevreye yayılmasına yol açar. Pankreas suyunun dışarı çıkarak birikinti oluşturmasına psödokist denir.

Psödokistler genellikle hiçbir müdahaleye gerek kalmadan vücudun iyileştirme mekanizması sayesinde yok olurlar. Ancak vücudun kontrol altına alamadığı durumlarda psödokistlerin büyüdüğü ve vücut reaksiyonlarına yol açtığı görülür. Bu reaksiyonlar kilo kaybı, ağrı, kusma ve mide bulantısı olarak sıralanır.

Kontrol altına alınamayan psödokistler için endoskopik veya ameliyat yöntemleri kullanılır. Pankreastan dışarı çıkan sıvı, bağırsağa aktarılarak vücuttan atılması sağlanır.

Akut Pankreatit Neden Oluşur?

Pankreatite neden olan faktörler aşağıdaki şekilde sıralanmaktadır:

• Aşırı alkol tüketimi
• Yağlı ve ağır yemek tüketimi
• Penisilin ya da kodein gibi ilaçlara karşı oluşan alerji
• Hiperlipidemi olarak adlandırılan kan dolaşımında yüksek oranda yağın varlığı
• Hiperkalsemi olarak adlandırılan kan dolaşımında yüksek kalsiyumun varlığı
• Diğer cerrahi müdahaleler sonucunda pankreasın hasar görmesi
• Kortizon ve benzerlerinin yan etkileri
• Tiazid diüretik benzeri ilaçların yan etkileri
• Bakteriyel ya da viral enfeksiyonlar
• Organlarda görülen mukus
• Safra kesesindeki taşlar
• Karın bölgesine sert darbe alma ya da yaralanma
• Pankreasa uygulanan tıbbi müdahaleler sonucunda oluşan komplikasyonlar akut pankreatite neden olabilmektedir.

Akut Pankreatit Belirtileri 

Akut pankreatit vücudu ani bir başlangıç ile etkisi altına alır. Aşağıdaki akut pankreatit belirtileri görülüyor ise zaman kaybetmeden hastaneye gidilmelidir.

• Yüksek kalp atış hızı
• Göz kararması
• Soğuk terleme
• Kan basıncı düşüklüğü
• Yüksek ateş
• Dışkı renginde koyulaşma
• Gözün beyaz kısımlarında sararma
• Kusma
• Tuvalet ihtiyacını giderirken zorlanma
• Mide bulantısı
• İştah kaybı gibi durumlar akut pankreatit belirtileridir.