Rehabilitasyon

Rehabilitasyon Nedir?

Rehabilitasyon, günlük yaşam için ihtiyaç duyulan becerileri geri kazanmak, korumak, geliştirmek ya da ruhsal bozuklukları düzeltmek için uygulanan bir tedavi şeklidir. Örneğin, inme geçiren birinin katıldığı bir rehabilitasyon tedavisi, hastanın yürümesine ve konuşmasının daha anlaşılır olmasına yardımcı olabilir. Yapılan tedavi ile herhangi bir sebepten dolayı kaybedilen fiziksel, zihinsel veya bilişsel (düşünme ve öğrenme) yeteneklerin ve işlevlerin, tekrar geri kazandırılarak bireyin yaşam kalitesinin yükseltilmesi amaçlanır.

Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon

Fizik tedavi ve rehabilitasyon; fiziksel engeli olan kişilerin, işlevsel yeteneklerinin iyileştirilerek eski haline döndürmeyi amaçlayan bir tıp dalıdır. Bu tıp dalı, omurilik ve beyin yaralanmaları veya felç gibi durumların yanı sıra kas, bağ veya sinir hasarına bağlı ağrı veya sakatlık gibi durumları da ele almaktadır. Fizik tedavi, bir kişinin hareket etme, spor yapma veya günlük aktiviteleri gerçekleştirme becerisini sınırlayan durumlarda, daha fazla yaralanmasını önlemek, ağrıyı azaltmak ve fiziksel işlevi en üst düzeye çıkarmak için uygulanır. Birçok farklı fizik tedavi ve rehabilitasyon uygulamaları bulunurken, yaygın olarak yapılan fizik tedaviler şu şekilde sıralanabilir:

• Ağrıyı hafifletmek, hareket kabiliyetini artırmak veya gücü yeniden kazanmak için tasarlanmış özel egzersiz ve esneme hareketleri 
• Kas ağrısını ve spazmlarını hafifletmek için masaj, ultrason, ısı veya soğuk terapi
• Yapay bir uzuv kullanımının öğrenilmesine yardımcı olmak için yapılan rehabilitasyon ve egzersizler
• Hareket etmeye veya denge sağlamaya yardımcı olan baston, koltuk değneği, yürüteç veya tekerlekli sandalye gibi aletlerle pratik yaptırılan eğitimler
• Yeniden dengede kalma ve yürüme eğitimleri
• Acı yönetimi
• Kardiyovasküler güçlendirme egzersizleri
• Yanık bakımı veya ortez kullanımı (teller veya ateller)

Fiziksel tıp ve rehabilitasyon olarak da geçen bu alan, tıbbi, sosyal, mesleki, duygusal ve fiziksel, gereksinimler değerlendirerek genel bir iyileşmenin hedeflendiği, entegre bir tedavi alanıdır. Bunun yanında bu hastalıkların tanısı uzman doktorlar tarafından konur. Fizyoterapist ise koyulan tanı sonrası hastaların fizyoterapi ve rehabilitasyon sürecini planlar ve uygular. Rehabilitasyon, her bireyin kendine has gereksinimleri karşılayacak şekilde uygulanırken, her kişiye uygulanan program farklıdır. Rehabilitasyon programlarının içerdiği bazı tedavi unsurları şu şekilde sıralanabilir:

• Hastalık kaynağının tedavi edilmesi ve komplikasyonlarının önlenmesi
• Engellilik koşulunun tedavi edilmesi ve işlevinin iyileştirilmesi
• Kişiye uyarlanabilir araçlar sağlanması ve ortamının iyileştirilmesi
• Bu araçların kullanılmasının hastaya ve aileye öğretilerek, oluşan yaşam tarzı değişikliklerine adaptasyonda yardımcı olunması

Bununla birlikte rehabilitasyonun başarısı birçok değişken ile ilişkilidir. Bu değişkenler şu şekilde sıralanabilir:

• Hastalığın, bozukluğun veya yaralanmanın doğası ve ciddiyeti
• Ortaya çıkan herhangi bir bozulma ve sakatlığın türü veya derecesi
• Hastanın genel sağlığı
• Aile desteği

Rehabilitasyon Türleri

Rehabilitasyon, çok çeşitli yaralanmaları veya koşulların tedavi edilmesi için kullanılan bir tedavi yöntemidir. Tedavi edilen yaygın durumlar arasında ameliyat sonrası ortopedik ve kas-iskelet sistemi yaralanmaları, felç, beyin hasarı veya omurilik yaralanması gibi nörolojik yaralanmalar yer alır. Bu rahatsızlıkların tedavisinde uygulanan çeşitli rehabilitasyon türleri vardır. Her tedavi türü kişinin tam olarak iyileşmesine yardımcı olmak için benzersiz bir amaca hizmet ederken, ortak amaç hepsinde hastanın sağlıklı ve aktif bir yaşam tarzına dönmesine yardımcı olmaktadır. Bununla birlikte bir tedavi sürecinde kullanılan birçok rehabilitasyon türü vardır, bu türleri şu şekilde sıralanabilir: 

Pulmoner Rehabilitasyon

Pulmoner rehabilitasyon, kronik akciğer hastalığı olan kişilerin günlük yaşamdaki işlevlerini iyileştirmek ve yaşam kalitelerini artırmak için davranışsal, egzersiz ve eğitimi içeren bir tedavi türüdür. Bu tedavinin birincil amacı, işlevlerin artırılması ve dolayısıyla yaşam kalitelerinin artırılmasıdır. Bu rehabilitasyon programlarının çoğu, kronik obstrüktif akciğer hastalığına (KOAH) odaklansa da diğer akciğer hastalığı türlerine de fayda sağlayabilir. Pulmoner rehabilitasyon programları akciğer hastalıklarında bazı yaşam koşullarını artırabilir. Bu koşullar şunlardır;

• Nefes darlığının azaltılması
• Aktivite esnasında dayanıklılığın artırılması
• İyi olma duygusunun teşvik edilmesi
• Hastaneye yatış sayısının azaltılması

Ancak, bilinmelidir ki bu programlar hayatta kalma süresini önemli ölçüde uzatmazken, şikayetlerin azaltılması ve yaşam kalitesinin artırılmasında yararlı olur.

Kardiyak Rehabilitasyon

Kardiyak rehabilitasyon, kalbi güçlendirmek için kişiselleştirilmiş destek programıyla, egzersiz ve eğitim içeren bir tedavi türüdür. Bu tedavi türü daha uzun ve daha sağlıklı bir yaşam sürmek için uzun vadeli yaşam tarzı değişiklikleri yapmaya yardımcı olur. Yapılan işlem, kalp rahatsızlığı teşhisi sonrasında iyileşme sağlarken, ayrıca kişinin daha sonraki yaşamında tekrar kalp problemleri yaşama riskini düşürmeye yardımcı olur. Yapılan araştırmalarda kardiyak rehabilitasyonunun kalp rahatsızlıklarından kaynaklı ölüm riskini azalttığı kanıtlanmıştır. Bu süreç genellikle hastanede başlar ve hastaneden taburcu olunduktan sonra evde devam ederken, yapılan program kişinin sağlık durumuna bağlı olarak genellikle 6 ila 10 hafta sürer.  

Pediatrik Rehabilitasyon

Pediatrik rehabilitasyon, doğuştan ve sonradan edinilmiş nörolojik ve kas-iskelet sistemi hastalıkları olan çocuk veya ergenlerin bakımını en üst düzeye çıkarmak için yapılan egzersiz ve eğitim programıdır. Bu programla özel eğitim ve rehabilitasyon tedavi planı uygulanır ve hem hasta hem de aile ile birlikte hareket edilerek, çocuğun gelişiminde en iyi sonuçlar elde edilmeye çalışılır. Serebral palsi, beyin hasarı, nörolojik bozukluklar ve konjenital veya edinilmiş amputasyon gibi bozukluklar olan çocuk ve ergenlerde uygulanan bu rehabilitasyon, pediatrik fiziyatri uzmanı tarafından ayakta tedavi prosedüründe uygulanır.

El Rehabilitasyonu

El rehabilitasyonu, elleri ve üst ekstremiteleri etkileyen rahatsızlıkları olan kişilerin, işe dönmesine ve daha aktif bir yaşam sürmesine yardımcı olmak için yapılan egzersiz ve eğitimini içeren bir tedavi türüdür. Bu rehabilitasyon türü, kaza veya travma sonrası kol, el veya parmak yaralanmaları, otoimmün ve nörolojik bozukluklara sahip hastaların tedavisine yardımcı olur. Ayrıca doğumsal kusurlu ve psikolojik durumlarla ilgili hareket bozuklukları gibi el işlevini etkileyebilecek kronik problemlerden mustarip hastalara yardımcı olur.

Geriatrik Rehabilitasyon

Geriatrik rehabilitasyon, yaşlılarda hastalık, bedensel engellilik, sakatlık gibi koşullarda bireyin fonksiyonel durumunu iyileştirmek için yapılan bir tedavi çeşididir. Bu ameaçla fizyolojik ve hastalığa bağlı fonksiyonel bozulmayı önlemek veya en aza indirmek için verilen tüm hizmetleri kapsamaktadır. Yaşlanma ile birlikte vücutta kaçınılmaz olarak bazı fizyolojik değişiklikler meydana gelir. Yaşanan bu değişikliklerin üzerine başka bir hastalığın ilave olması, yaşlıları diğer yaş gruplarına göre daha savunmasız hale getirir. Bütün bunlar yaşlı bireyin yaşam kalitesini bozmakta ve genel sağlık durumlarında ciddi bozulmalara neden olmaktadır. Toplum üyesi olan yaşlıların, yaşam kalitelerinin korunması ve aktif bir yaşam sürdürmelerini sağlamak, başta aileleri olmak üzere tüm sağlık çalışanları ve toplumun ortak görevlerinden biridir. 

Nörolojik Rehabilitasyon

Nörolojik rehabilitasyon, sinir sistemi veya nörolojik hastalıkları olan kişilerin tedavisine yardımcı olmak için yapılan egzersiz ve eğitim programıdır. Bu rehabilitasyonun temel amacı, mümkün olduğunca kaybedilen işlevlerinin geri kazandırılarak, genel yaşam kalitesini duygusal, sosyal ve fiziksel olarak iyileştirilmesidir. Nörolojik rehabilitasyon programı, özel probleme veya hastalığa bağlı olarak kişisel ihtiyaçları karşılamak için yapılmaktadır. Ayrıca programın başarısında hastanın ve ailesinin programa aktif olarak katılması çok önemlidir.

İşitsel Rehabilitasyon

İşitsel rehabilitasyon, işitme kaybı olan çocukların ve yetişkinlerin toplumla daha iyi iletişim kurmasına yardımcı olmak için uygulanan eğitim ve egzersizleri içeren bir tedavi yöntemidir. Ayrıca bu rehabilitasyon türü işitme kaybı olan kişilerin, konuşma algısını iyileştirmek, koklear implantlar ve işitme cihazları tarafından sağlanan bilgileri en üst düzeye çıkarmak için yapılmaktadır. Bunun yanında işitsel rehabilitasyonunda uygulanan eğitimler şu şekilde sıralanabilir:

• İşitsel eğitim
• Dilin kullanımı ve anlaşılması
• Konuşma seslerinin anlaşılır olarak üretilmesi
• Konuşma okuma ve dudak okuma eğitimi
• İletişim stratejileri eğitimi
• Normal işitme, işitme kaybı ve dinleme cihazı teknolojisi hakkında danışmanlık ve bilgi
• Mevcut kaynakları elde etme konusunda yardım

İnme Rehabilitasyonu

İnme rehabilitasyonu, inme sorası iyileşmesinin önemli bir parçasıdır. Bir felcin etkilerini tersine çevirmese de kişinin bağımsız yaşam şartlarının geri döndürülmesine yardımcı olmak için gücünü, yeteneğini ve kendine güvenini geliştirmesine yardımcı olabilir. Bu tedavi yönteminin uzun vadeli amacı, felç geçiren kişinin fiziksel ve bilişsel işlevlerini iyileştirmeye yardımcı olmak, kaybedilen becerileri yeniden öğrenmek ve nihayetinde mümkün olduğunca bağımsız olabilmeleri sağlayarak, genel yaşam kalitelerini iyileştirmektir. Öğrenilen becerileri tutarlı bir şekilde uygulamak, hastaların bazı beyin işlevlerini adapte etmelerine ve iyileştirmelerine yardımcı olabilir. 

Kırık Rehabilitasyonu

Kırık rehabilitasyonu, yaralanma veya kaza sonucu oluşan kemik kırılmalarından sonra kişinin normal hareket açıklığını, güç ve fonksiyonel hareketliliğini, yeniden kazanması için uygulanan egzersiz ve eğitim programıdır. Kemik kırılmalarında, kırılan bu kemiğin doğru şekilde hizalanması, iyileşmesine yönelik hızlı bir tıbbi müdahale gerektirmektedir. Genellikle kırıklardan sonra, uygun iyileşmenin sağlanması için kemik stabilize edilmeli veya hareketsiz bir konuma getirilmelidir. Kemik kırılmalarında kırılan bölge, alçı gibi işlemlerden sonra iyileşene kadar hareketsiz kalır. Bu sebepten dolayı kırık tedavisinden sonra, fizik tedavi uygulanarak kemiğini işlevinin olağanca kısa sürede en iyi duruma dönmesi sağlanır.

Ortopedik Rehabilitasyon

Ortopedik rehabilitasyon, kas-iskelet sistemi yaralanmaları, hastalıkları veya ameliyatlarından sonra iyileşmeye yardımcı olmak için uygulanan bir rehabilitasyon türüdür. Bu rehabilitasyon, kasları, kemikleri, eklemleri, bağları ve tendonları etkileyen koşulları içerir. Yapılan tedavi ile hasarlı vücut kısmı, hareketini, işlevini, esnekliğini ve gücünü geri kazanabilir. Aynı zamanda ortopedik bir sorunla uğraşırken semptomları azaltabilir ve yaşam kalitesini artırabilir. Ayrıca gelecekteki sorunları önlemeye de yardımcı olabilir. 

Ön Çapraz Bağ Rehabilitasyonu

Ön çapraz bağ rehabilitasyonu, dizde bulunan ön çapraz bağlarının yaralanması sonrasında işlevini yeniden kazanması için yapılan egzersiz ve eğitim programıdır. Bu programda hastalar göreceli olarak orta dereceli aktivitelere ve egzersizlere katılırlar. Bunun yanında dizlere daha az yük veren sporları yapan kişilerin ön çapraz bağ hasarının tedavi edilmesinde de başarı bir uygulamadır. Ayrıca bu tedavi yöntemi, hem ameliyat öncesi hem de sonrası uygulanabilmektedir. 

Robotik Rehabilitasyon

Robotik rehabilitasyon, vücut fonksiyonlarının desteklenerek artırılmasını sağlayarak, iyileşmeyi hızlandıran bir tedavi sürecidir. Bu süreç, hastalığın seyrinin raporlanarak kolaylıklar sağlayan bilgisayar destekli yapılan bir tedavi sürecidir. Rehabilitasyon robotları kullanım amaçlarına göre ikiye ayrılırken, bunlar şu şekilde sıralanabilir: 

• Yürüme robotları: Yürüme robotu beyin, omurilik, sinir, kas ve kemik hastalıklarına bağlı yürüme bozukluklarında kullanılır ve hastayı eğiterek yürümeyi düzeltir. Tedavi öncesi ve sonrası kas gücünü, eklem hareket açıklığını ve spastisiteyi (istemsiz kasılma) objektif sayısal değerlerle ölçerek tedavinin etkinliğini değerlendirir. Bu yürüme robotuyla hasta yürüme bandında giderken karşısındaki ekrandan yürümesini takip eder. Sanal ekrandaki görüntüler hem hastayı motive eder hem de tedaviyi hızlandırır. Robot yardımıyla yürüme sırasında hastaya yürüme bozuklukları gösterilerek düzeltmesi ve normal yürüyüşe geçmesi sağlanır. Bozuklukları ve eğitimle elde ettiği kazançları hasta ekrandan izleme imkânı bulur. 
• Kol ve el robotları: Kol ve el robotları, omuz, dirsek ve ellerde hareket açıklığı ve kas gücü kaybı olan hastaların yeniden kol ve el fonksiyonlarını kazanmak amacıyla kullanılan cihazlardır. Kol robotu, bilgisayar ortamında günlük yaşam aktivitelerine benzer oyunlar ile hastanın omuz, dirsek ve elini daha iyi kullanmasını, dolayısıyla günlük yaşamında daha bağımsız olmasını sağlar. Tedavi öncesi ve sonrası yapılan ölçümlerle tedavinin etkinliği ve başarısı bilgisayarda objektif olarak değerlendirilir. Kol ve el rehabilitasyonunda kullanılan en yaygın mekanik dış iskelet robotudur. Bu orta ve ciddi derecede bozukluğu olan hastalarda bağımsız kol ve el eğitimini sağlarken, hastayı motive eder. İlerlemeleri ise objektif olarak analiz ederek gelişmeleri raporlar.  

Mesleki Rehabilitasyon

Mesleki rehabilitasyon, engelli, yakın zamanda yaralanma veya sakatlık geçirmiş kişilerin işe girmelerine, işe hazırlanmalarına veya sürdürmelerine yardımcı olmak için rehabilitasyon hizmetleri sağlar. Engelli bakımı ve rehabilitasyon hizmetlerden bazıları mesleki değerlendirme, eğitim, genel becerileri seviyelerinin yükseltilmesi, tazeleme kursları, iş başında eğitim, kariyer danışmanlığı ve istihdam aramaları şeklindedir.  Bununla birlikte verilen tedavi hizmeti, bir bireyin ihtiyaçlarına göre değişiklik gösterebilir.

Parkinson Rehabilitasyonu

Parkinson rehabilitasyonu, Parkinson hastalığı olan kişinin işlev görme yeteneğini en üst düzeye çıkarmak ve yaşam kalitesini iyileştirmek için yapılan egzersiz ve eğitim programını içeren tedavi türüdür. Bu tedavi türünde ilk olarak Parkinson hastalığı olan kişilerin tıbbi ihtiyaçları ve tedavi hedefleri ele alınırken, ayrıca ailelerinin ihtiyaçları ve endişeleri de değerlendirilir. Daha sonra her bir kişinin mümkün olan en iyi sonucu elde etmesine yardımcı olmak için özelleştirilmiş bir rehabilitasyon tedavi planı oluşturulur.

Psikososyal Rehabilitasyon

Psikososyal rehabilitasyon, şiddetli ve kalıcı ruhsal hastalıkları olan hastalar için bütünsel, kapsamlı ve kusursuz bir bakım planı sağlayan bir rehabilitasyon türüdür. Bu rehabilitasyonun ana bileşenleri, semptomların yönetimi ve sosyal beceri eğitiminin kolaylaştırılması ve bilişsel performansın iyileştirilmesine yöneliktir. Amacı ise, ilaç tedavisine uyum ve hastaneye yatış süresinin azalmasından başlayarak, istihdamına, sağlıklı iletişime ve dolayısıyla yaşam kalitesinin iyileştirilmesine kadar uzanır. Sonuç olarak bakıldığında bu hedefler, şiddetli ve kalıcı zihinsel bozuklukları olan hastalar için, her alanda yüksek düzeyde işlevsellik, öz yeterlilik ve refahı kolaylaştırır. Bu hedeflere ulaşıldığında, şizofreni hastaları ve farklı seviyelerdeki kalıcı zihinsel bozuklukları olan hastalar, hastalığın semptomlardan ve nörobilişsel eksikliklerden minimum düzeyde etkilenirler. Uygulanacak rehabilitasyon programının başarısı, ailelerin ve hasta için önemli kişilerin programa katılımıyla artmaktadır.

Tıbbi Rehabilitasyon

Tıbbi rehabilitasyon, doğuştan kusur, hastalık veya travma nedeniyle vücudun bozulan işlevsel yeteneklerini tıbbi veya diğer tedavi yöntemleriyle eski haline getirmeyi amaçlayan bir rehabilitasyon sürecidir. Bu rehabilitasyonun temel amacı, engelliliği önlemek, hastaların iyileşmelerine ve yaşam sürelerini uzatmalarına yardımcı olmak, topluma entegre etmek ve iyi bir yaşam kalitesi sağlamaktır. Maksimum hedef, bir hastanın bağımsız olarak yaşayabilmesine yardımcı olurken, asgari hedef, bir hastanın kendi kendine yardım etme yeteneklerini geliştirmektir.

Vestibüler Rehabilitasyon

Vestibüler rehabilitasyon, vestibüler veya merkezi denge sistemi bozuklukları olan kişilerin, hastalık semptomlarına alışması ve çeşitli denge bozuklukları ile ilgili kusurların çeşitli yönlerine adaptasyonun sağlanması için yapılan özel fizik tedavi uygulamasıdır. Ayrıca bu rehabilitasyon türü, tek taraflı ve iki taraflı denge bozukluklarının yanı sıra merkezi denge bozukluklarından kaynaklanan fonksiyonel eksikliklerin ve semptomların iyileştirilmesinde de etkilidir.

Yutma Rehabilitasyonu

Yutma rehabilitasyonu, beyin yaralanmaları ve felç, baş ve boyun kanserleri, multipl skleroz gibi hastalıklar sonucunda yutma bozukluğu   olan kişilerin yutma ile ilgili kaslarını eğitmeye ve güçlendirmeye yardımcı olmak için yapılan bir rehabilitasyon türüdür. Bu tedavi türü yutmayı daha güvenli hale getirmek için yemek yerken duruşu ayarlamaya da yardımcı olabilir. Ayrıca bazı hastalıklardan kaynaklanan yutma bozukluklarında, sorunun tam nedenine bağlı olarak tedavi seçenekleri değişiklik gösterebilir. 

Sırt ve Boyun Ağrısı Rehabilitasyonu

Sırt ve boyun ağrısı rehabilitasyonu, yaralanma veya tıbbi bir durum sonrası oluşan boyun veya sırt ağrılarını en aza indirmek ve günlük aktiviteleri üst düzeye çıkarmaya yardımcı olmak için uygulanan bir tedavi yöntemidir. Ayrıca sırt ağrısının kronikleşmesini önlemek için en kısa sürede bu tedavi uygulanması gerekir. Boyun ve sırt ağrısının yanında diğer durumlardan kaynaklanan bel ağrısı, orta sırt ağrısı ve boyun ağrıları tedavisinde de bu rehabilitasyon tedavisi uygulanmaktadır.

Kanser Rehabilitasyonu

Kanser rehabilitasyonu, kanser hastalarının kanser ve tedavinin günlük işlev ve yaşam kalitesi üzerindeki etkilerinin üstesinden gelmesine yardımcı olmak için uygulanan bir rehabilitasyon yöntemidir. Bu rehabilitasyonda yeni kanser teşhisinde ya da uzun süren kanser tedavi süreçlerinde semptomları ve günlük zorlukları ele almak için özel bir rehabilitasyon planı oluşturulur. Bu oluşturulan plan, kanserle ilgili belirtileri ve durumları yönetmeye yardımcı olur. Bu belirti ve durumlar şu şekilde sıralanabilir:

• Hafıza, konsantrasyon, dikkat, yeni beceriler öğrenme ve hasta güvenliği ile ilgili sorunlar dahil görülen bilişsel zorluklar
• Dengede azalma, yürüme zorluğu, dayanıklılığın azalması, kas spazmları, halsizlik, yorgunluk veya protez takmaya uyum gibi fiziksel zorluklar
• Stres ve anksiyete dâhil kanserin duygusal etkileri
• Ağrı, eklem sertliği, hareket açıklığının azalması, ellerde ve ayaklarda uyuşma dahil rahatsızlık hissi 
• Bağırsak ve mesane sorunları
• Radyasyon fibrozu (bağ dokusunun kalınlaşması)
• Lenfödem  ve ödem
• Ameliyat sonrası yara dokusu kısıtlaması
• Yutma bozuklukları  ve ses veya konuşma güçlükleri
• Osteoporoz (düşük kemik yoğunluğu)
• Uyku bozukluğu

Lenfödem Rehabilitasyon

Lenfödem, lenfatik sistem tehlikeye girdiğinde ve çeşitli nedenlerle lenfatik sıvı akışı yönetilemediğinde vücudun bir bölgesinde sıvı birikmesi oluşur. Oluşan bu sıvı birikmesi, şişlik ve rahatsızlığa neden olur. Lenfödem tedavisi olmasa da bu durum, eksiksiz bir rehabilitasyon tedavi programı ile başarıyla tedavi edilebilir ve yönetilebilir. Bu tedavinin birincil hedefleri şişliğin azaltılması, hasta eğitimi ve egzersiz ile yaşam kalitesinin iyileştirilmesidir. Yapılan kapsamlı bir değerlendirme ile kişinin ihtiyaçlarına dayalı olarak kişiselleştirilmiş bir tedavi yaklaşımı geliştirilebilir. Lenfödem tedavisinde uygulanan bazı teknikler vardır ve bunlar şu şekilde sıralanabilir:

• Lenf sıvısının ve sıvı dolu alanların akışını hızlandırmak için yapılan ritmik masaj
• Şişkinliğin azaltılmasına yardımcı olmak için cilt ve altındaki kaslara baskı uygulanmasını içeren düşük gerilimli bandaj uygulaması
• Lenfatik akışı iyileştirerek, lenfödemi kontrol etmeye yardımcı olmak için esneklik, güçlendirme, duruş, nefes alma egzersizleri içeren aerobik hareketleri
• Enfeksiyon olasılığını azaltmak için bakteri ve mantar büyümesini ortadan kaldırmaya yönelik hijyen hakkında bilgilendirme eğitimi

Birçok yaşam tarzı değişikliği lenfatik potansiyeli etkileyebilir. Bu yüzden kişinin ihtiyaçları ve sorunları özel olarak ele alınmalıdır.

Multipl Skleroz Rehabilitasyonu

Multipl skleroz (MS) rehabilitasyon fiziksel ve zihinsel yetenekleri korumanın ve geliştirmenin yanı sıra, işleyişteki herhangi bir değişikliğe uyum sağlamaya yardımcı olmak için yapılan tedavi türüdür. Bu tedavi; yorgunluk, uyku problemi, kronik ağrı, bağırsak ve mesane sorunları veya yürüme zorluğu gibi hastalık belirtilerinin yönetilmesine yardımcı olur. Bununla birlikte multipl skleroz herkesi farklı şekilde etkilediğinden, tedavi yaklaşımının kişiye göre uyarlanması gerekir. 

Nöromüsküler Rehabilitasyon

Miyozit gibi nöromüsküler bozukluklar, kasları veya kasları kontrol eden sinirleri etkiler. Nöromüsküler rehabilitasyon bu koşullara sahip kişiler için özel değerlendirmelere ve egzersize dayalı uygulanan bir tedavi yöntemidir. Bu tedavi yönteminde nöromüsküler durumlar için geliştirilmiş özel testlerle fiziksel performans değerlendirilir. Yapılan testler, kişinin durumunu fiziksel işlevini nasıl etkilediğini ölçmeye yardımcı olur. 

Pelvik Taban Rehabilitasyonu

Pelvik taban rehabilitasyonu, farklı tipte pelvik taban disfonksiyonunu (pelvik kaslarında bozukluk) değerlendirmek ve tedavi etmek için uygulanan tedavi yöntemidir. Bu tedavi yönteminde hastanın semptomlarına ve sağlık hedeflerine göre özel bir ortamda, birebir fizik tedavi seansları uygulanır. Ayrıca bu tedavide; lazer tedavisi, elektromiyografi (EMG) biofeedback, elektriksel stimülasyon ve çeşitli manuel terapi ve egzersiz teknikleri gibi çok çeşitli terapiler uygulanabilir

Postural Ortostatik Taşikardi Sendromu İçin Rehabilitasyon

Postural ortostatik taşikardi sendromu (POTS) olan hastalar birçok zorluklarla karşı karşıyadır. Bu durum sadece yanlış teşhis edilmekle kalmaz, aynı zamanda takip bakımı ve tedavisi de zor olabilir. Postural ortostatik taşikardi sendromu (POTS), bir kan dolaşımı bozukluğudur ve kalp hızının ölçümüyle tanı konur. Bu ölçüm değerleri; ayakta kalındığı zaman ilk 10 dakika boyunca yetişkinlerde dakikada en az 30 atım iken ergenlerde dakikada en az 40 atımlık kalp atış hızı şeklindedir.

Fizik tedavi, POTS olan bazı kişilerin yaşam kalitesini iyileştirebilir. Bazen POTS semptomları egzersizle kötüleşebileceğinden, fizik tedaviye yavaş başlamalı ve kişinin toleransa göre ilerlemelidir. Bunun yanında ilaçlarla ve diyetle kan dolaşımı iyileştikçe egzersiz yoğunluğu kademeli olarak artabilir. Amaç, daha fazla egzersiz yapabilmek için otonom sinir sistemini yeniden eğitmektir. Çünkü bu durum kan hacminin artmasına yardımcı olmaktadır.

Spor Rehabilitasyonu

Spor rehabilitasyon, çocuk, ergen amatör veya deneyimli profesyonellere kadar her yaştan ve deneyim seviyesinden sporcuları değerlendirmek, tedavi etmek ve eğitmek için yapılan bir tedavi yöntemidir. Bu yöntem, bir sakatlıktan sonra iyileşmeye, risk faktörlerini tanımaya veya atletik performansı iyileştirmeye yardımcı olur. Spor rehabilitasyon da tedavi edilen koşullar arasında; ayak, ayak bileği, omuz, dirsek, diz, kalça ve omurgada aşırı kullanımdan kaynaklı yaralanmaları vardır. Ayrıca yaralanma sonucu oluşan çıkık, kırık ve bağ yırtıkları gibi  travmatik yaralanmalar da tedavi edilebilir.

Rehabilitasyon Hangi Hastalıklarda Kullanılır?

Rehabilitasyon; kişinin fiziksel belirtileri ele alınarak hedeflenen tedavi planının yalnızca bir parçasıdır. Yapılan bu tedavinin yaralanmalar, hastalıklar ve tıbbi durumların yönetilmesinde, duygusal refah ve aile ilişkileri üzerinde olumlu etkileri bulunmaktadır. Bu nedenle bu tedavi programları, herkesi tedavi etmeye odaklanan bir yaklaşımdır. Bunun yanında rehabilitasyon, günlük yaşamda ihtiyaç duyduğu yeteneklerini kaybetmiş kişiler için bir tedavi yöntemidir. 

Rehabilitasyon tedavi yöntemi bazı hastalıklarda yaygın olarak uygulanmaktadır. Uygulandığı hastalıklar şu şekilde sıralanabilir:

• Şiddetli enfeksiyonlarda
• Geçirilen büyük ameliyat sonrası
• Bazı doğum kusurları ve genetik bozukluklarda
• Gelişimsel yetersizliklerde
• Bel, boyun ve sırt ağrısı gibi kronik ağrılarda
• Kanser tedavileri öncesinde ve sonrasında
• Kas ağrısı ve kas güçsüzlüğü hastalıklarında
• Amputasyon (bir uzvun kesilmesi) sonrası tedavilerde
• Düztaban, topuk dikeni, burkulma gibi ayak problemlerinde,
• Kalp problemlerinde
• Boyun ve bel fıtıklarında
• Çene eklemi bozukluklarında
• Eklem artrozu (artrit), osteoartrit (kemik ve eklemlerin kireçlenmesi) ve osteoporoz (kemik kaybı),
• Kas hastalıklarında (MS, ALS)
• El ve kol hastalıklarında
• Pelvik taban hastalıklarında (idrar kaçırma tedavisi)
• Kırık ve çıkık nedeniyle geçirilen operasyon veya alçıya bağlı eklem sertliği ve dolaşım bozukluklarında,
• Estetik operasyon sonrasında,
• Yaşlı yetişkinlerde
• Softtissue hastalıklarında (deri ve yumuşak doku hastalıkları),
• Diyalize giren hastalarda 
• Amyotrofik lateral skleroz (ALS), Multipl skleroz (MS), Parkinson hastalığında, 
• Hamilelik döneminde
• Ortopedik operasyon öncesi ve sonrasında (protez gibi),
• Lenfödem (fil hastalığı) ve hastalığın çevresel damar hastalıklarında 
• Menisküs (uyluk ve kaval kemiği arasında yastıkçıklar), bağ ve diğer spor yaralanmalarında
• İltihaplı romatizmal hastalıklarda
• Omurga eğriliğinde 
• Yüz felci ve tüm sinir yaralanmalarında
• İnme, beyin hasarı ve omurilik yaralanmalarında
• Omuz, kalça, diz, protezi ameliyatları ve invaziv cerrahi prosedür girişimlerin öncesinde ve sonrasında
• Felç ve beyin damarları tıkanmasında
• Topuk dikeni, halluks valgus, düz taban gibi ayak problemlerinde
• Travmatik beyin ve omurilik yaralanmalarında
• Yürüme ve denge bozukluklarının tanı ve tedavisinde

Rehabilitasyon Nasıl Yapılır?

Çoğu rehabilitasyon programlarında fizik tedavi, mesleki terapi ve konuşma dili terapisi önemli bir rol oynamaktadır. Bu tedavi süreci her ne kadar hastanın iyileşmesini büyük ölçüde hızlandırabilen bir süreç olsa da hastalar genellikle rehabilitasyona ihtiyaç duyduğunu öğrendiği an bu tedaviyi almak istemezler. Rehabilitasyon tedavi sonuçları hastadan hastaya büyük farklılıklar göstereceği için bu tedavi ile ilgili tek bir tanım yapılması zordur. Ancak bu tedavi ameliyat, yaralanma veya travma sonrası yaşanan semptomları; konum, durum ve iyileşme başarısına bağlı olarak büyük ölçüde iyileştirebilir.

Görünüşte benzer aynı rahatsızlıktan mustarip hastalar bile, farklı tür ve ciddiyette semptom ve iyileşme süreci yaşar. Hastanın yaşam kalitesini, kendine bakma ya da çalışma yeteneğini kısıtlayacak bir eksiklikle başa çıkması için büyük olasılıkla rehabilitasyon tedavisi yapılır. Bunun yanında uygun olan birçok yerde, hem yatan hem de ayakta tedavi prosedüründe rehabilitasyon tedavisi uygulanabilir. Ayrıca rehabilitasyon uygulaması birçok şekilde gerçekleştirilebilir. Mesela hastanede ve rehabilitasyon merkezlerinde yatarak bu tedavi alınabileceği gibi, sadece belirlenen seanslara evden gelip gidilerek de yapılabilir.  

Rehabilitasyon Öncesi

Yaşanılan bir hastalık ve yaralanma sonrası uygulanan fizik tedavi ve rehabilitasyon süreci öncesi genellikle şu hazırlıkların yapılması gerekir;

• Şayet hastanın kilo problemi varsa gerekli görülüyorsa fazla kilolarını vermelidir. 
• İlk seansta hastanın durumu, önceki işlev seviyesi ve durumunun hayatını nasıl etkilediği konusunda bilgi verilmelidir.
• Rehabilitasyon merkezinde soruna neden olabilecek bozuklukların belirli ölçümleri yapılır. Bu ölçümler esnasında palpasyon, hareket aralığı ölçümleri, güç testleri, fonksiyonel hareketlilik, denge ve nörolojik gibi tarama testleri uygulanır.
• Ağrıyı azaltmak ve hareketliliği geliştirmek için oldukça net bir tedavi planı oluşturulur.
• Uygulanacak tedavi türüne göre fizik tedavi öncesi hafif yiyecekler yenilmesi istenebilir.
• Uygulanacak fizik tedavi için rahat kıyafetler giyilmelidir. Ayrıca yedek havlu ve kıyafetler getirilmelidir.
• Tedavi öncesi üzerinde bulunan metal eşyalar çıkarılmalıdır. Ayrıca manyetik alan oluşturabileceği için cep telefonu kapatılmalıdır.

Rehabilitasyon Sırasında

Rehabilitasyon çeşidine göre yapılma basamakları değişiklik göstermektedir.  Fizik tedavi ve rehabilitasyon işlem basamakları şu şekilde sıralanabilir;

• Uygulanacak rehabilitasyon türüne göre egzersizler yapılır.
• Ameliyat olunduysa, cerrahi işlem yapılan alandaki cilt ve fasyada yara izinin iyileşmesine yardımcı olmak için yara izi üzerine yara dokusu masajı yapılabilir.
• Kan dolaşımı artırarak ağrının azaltılması ve doku hareketliliğinin sağlanması için ısı uygulaması yapılabilir.
• Fizik tedavi sonrası oluşan iltihaplanma ve ağrıyı hafifletmek amacıyla buz uygulaması kullanılabilir. 
• Rehabilitasyonda önemli bir ilerleme kaydedildikten sonra, fizik tedavi de daha yoğun egzersizler uygulanabilir.
• Vücudun daha derinlerinde bulunan dokulardaki kan dolaşımının iyileştirilmesi için ultrason uygulaması kullanılabilir. Ultrasonik dalgalar vücuda geçerek dokuları ısıtır ve dolaşımı arttırır.  
• Kan dolaşımının iyileştirilerek ağrının hafifletilmesi ya da kas gerginliğinin azaltılmasına yardımcı olmak için elektrik stimülasyonu veya e-stimülasyon uygulanabilir.
• Yara iyileşmesi, iltihaplanma ve kronik ağrının tedavi edilmesinde belirli bir dalga boyunda ışık yayan diyot veya lazerler kullanılabilir.

Ayrıca yaralanma için uygulanan rehabilitasyon da en son gelişme, kinesiyolojik bantlamanın kullanılmasıdır. K-bandı ya da kinesiyoloji bandı kas spazmının ve ağrının azaltılması ya da kasın işlevini kolaylıkla yapabilmesini sağlar.

Rehabilitasyon Yan Etki ve Riskleri Nelerdir?

Rehabilitasyon ağrıyı azaltmaya, hareket açıklığını artırmaya, yaralanmalardan iyileşmeye veya kronik durumları hafifletmeye yardımcı olabilir. Ancak amaç kişiye kendini daha iyi hissettirmek olsa da fizyoterapi tedavileri ve egzersizlerinin bazı yan etkileri olabilir. Bu yan etkiler şu şekilde sıralanabilir:

• Seans sırasında ve sonrasında kas veya sırt ağrısı
• Kas yorgunluğu
• Egzersiz veya ultrason uygulanan bölgede hassasiyet
• Vücudun zorlanan bölgelerinde görülen şişlik
• Psiko-duygusal sorunlar 

Rehabilitasyon Sonrası Dikkat Edilmesi Gerekenler

Kişinin rehabilitasyon seansları sırasında ne yaptığı kadar seans sonrası da kendine nasıl baktığı önemlidir. Bu yüzden seanslar arasında ve sonrasında dikkat edilmesi gereken vardır. Bunlar şu şekilde sıralanabilir:

• Kasları, egzersiz yapıldıktan sonra iyileşmesine yardımcı olmak için hidrasyona (sıvı alımı) dikkat edilmelidir.
• Randevular arasında önerilen egzersizlerin yanı sıra esneme ve yürüme gibi diğer hafif hareketler yapılarak aktif kalınmalıdır. 
• Tedavi sonrası biraz ağrı ve hassasiyet olabilir, ancak olağandışı ağrılar uzmana müracaat edilmelidir.
• Önerilen şekilde, daha sık esneme, buz torbası veya sıcak kompres uygulanmalıdır.
• Tedavi boyunca ağır aktivitelerden kaçınılmalıdır.
• Rehabilitasyon uygulanan bölge bir yastıkla desteklenmelidir.
• Boyun veya bel fıtığı gibi hastalıklardan sonra uygulanan rehabilitasyon sonrası fazla ayakta durulmamalıdır.