Renal Kolik

Renal Kolik Nedir?

Renal kolik; böbrek, üreter, idrar kesesi ve üratradan oluşan boşaltım sistemi yolunun böbrek taşları vasıtasıyla kısmen ya da tamamen kapanmasından yola çıkan ağrıya verilen isimdir. Toplumda her 10 kişiden 1’inde hayatı boyunca en az 1 kere görülme ihtimali vardır. Acil servislere en sık başvuru yapılan rahatsızlıklardandır. Tanı ve tedavisi de acil serviste yapılabilir. Hastalar çok ciddi ağrı şikayetiyle acil servislere başvurur. Yaz mevsiminde hastaların susuz kalmasından dolayı böbrek taşı oluşumunun arttığını gösteren çalışmalar vardır.

Ülkemiz böbrek taşı görülme sıklığı açısından yüksektir. Sık görüldüğü bir yaş yok her yaşta görülebilir ama daha çok 35-40'lı yaşlarda görülür. Erkeklerde ise kadınlara göre daha fazla böbrek taşı görülmüştür.

Hastalarda böbrek taşının oluştuğu yere, boyutuna ve hastanın genel durumuna göre ağrı hissedilmez veya çok şiddetli olabilir. Eğer tıkanıklık üreterin üst kısımlarındaysa genellikle kasıklara doğru, üreterin alt kısımlarında ise genellikle testis veya vajinal bölgeye doğru ağrı ilerler. Kıvrandırıcı bir ağrıdır ve sıklıkla hastaneye başvurur. Kendiliğinden geçebilir veya ameliyat gerekebilir.

Renal Kolik Belirtileri Nelerdir?

Böbrek taşlarının boyutuna göre belirtiler değişip ağırlaşabilir. Özellikle eğer ki büyük böbrek taşları böbrek ile idrar kesesini birbirine bağlayan kanalda oluşursa(üreter) renal kolik ağrısı görülür.

Renal kolikte görülen belirtiler: İdrar yaparken ağrı olması, kırmızı, pembe veya kahverengi kan gelmesi, ani gelen idrar yapma isteği, idrarda görülen küçük çakıl taşları gibi cisimler, bulanık ve pis kokulu idrar, normalden az idrar çıkarma, mide bulantısı ve kusma, eğer enfeksiyon ile birlikte görülüyorsa ateş ve ürperti hissi, sırta ve kasıklara kadar uzanan ağrı. Bu oluşan ağrı, periyotlar şeklindedir.

Renal Kolik Nedenleri

Renal kolik, küçük kristal ve taşların idrar kanalını tıkaması ve tıkadığı yeri genişletmesi ile tanınan yoğun bir ağrıdır.

Böbrek taşları tuz, magnezyum, ürik asit gibi minerallerin çok sayıda bulunup idrarla atılamayıp birikmesiyle oluşur.

• Proteinden zengin diyet
• Yeterince sıvı tüketmemek veya çok sıvı kaybı olması (kusma, ishal, aşırı terleme gibi)
• Bazı cerrahi operasyonlar (gastrik baypass ameliyatı)
• İdrar kanalı enfeksiyonu
• Hiperparatiroit
• Ailede böbrek taşı hikayesi 

Renal Kolik Teşhisi

Doktorunuz aile hikayesi belirtilerinizi dinledikten sonra muayene eder. Teşhisi koyabilmek için sizden;

• Ultrason: Yüksek enerjili ses dalgaları göndererek yapılan bir işlemdir. Deri, kas, organ gibi yumuşak dokular ile taş, kemik gibi sert dokuları birbirinden ayırmada yardımcıdır. Sert bir cisim olan taş ultrason cihazında kolaylıkla görülür.
• Manyetik rezonans görüntüleme: Manyetik dalgaları kullanarak yapılan bir teşhis yöntemidir. Her tür doku farklı şekilde görüldüğü için böbrek taşı bu yöntemle fark edilebilir. Manyetik olduğu için işlemden önce üzerinizdeki bütün metal eşyaları çıkarmanız gerekmektedir.
• Röntgen: X ışınları kullanılır, dokulardan ne kadar geçtiklerine göre görüntü veren bir uygulamadır. Yumuşak dokulardan gelen görüntü ile böbrek taşı, kemik gibi dokulardan gelen görüntü farklı olduğu için böbrek taşları kolayca fark edilir. Her röntgen uygulamasında radyasyona maruz kalındığı için gerek kalmadıkça bu işlem yapılmaz.
• Bilgisayarlı tomografi: Bu işlem röntgene çok benzer ama bilgisayarlı tomografide dokuları kesit kesit bakılabildiği için röntgenden daha ayrıntılıdır. Bu işlemde de X ışınları kullanıldığı için gerek kalmadıkça önerilmez.

Ve görüntülerin daha anlaşılır olması için sizden kontrast sıvısı içmenizi isteyebilir. Bu sıvının içilmesi tamamen güvenlidir ve hiç emilmeyip olduğu gibi atılır.

Renal Kolik Tedavisi

Renal kolik tedavisinde asıl amaç semptomları gidermektir. Ağrının azaltılıp idrar yolundaki tıkanıklığın giderilmesi amaçtır. Bazı durumları tıkanıklık kendiliğinden geçer bunun için ek tedavi yapılmayabilir ve sadece ağrıya yönelik tedavi yapılır. Eğer ki tıkanıklık böbrek fonksiyonu kaybına yol açabilecek durumdaysa acil tedavi edilmelidir.

İlaç Tedavisi

Ağrıyı azaltmak ve böbrek taşlarının giderilmesine yardımcı olması için kullanılır.

• Enfeksiyon varsa enfeksiyona spesifik antibiyotikler
• Diüretikler (idrar artırıcı)
• Ağrıyı kontrol etmek için ağrı kesiciler (Parasetamol, Diklofenak, Lornoksikam gibi)
• Kanalı genişletmek için kullanılan alfa blokerler
• Bağırsaktan daha fazla kalsiyumun emilmesini azaltmak için sodyum selüloz fosfat
• Daha fazla böbrek taşı oluşmaması için sodyum bikarbonat veya potasyum sitrat

Eğer hastalar oral(ağızdan) ilaç alımı veya sıvı alabiliyorsa evde tedavi görebilirler ancak ağrı kontrol edilemiyorsa veya oral ilaç kullanamıyorlarsa hastaneye yatış yapılmalıdır.

İlaç tedavisinden başka olarak:

• Litotripsi: Şok dalgalarıyla idrar kanalına sıkışmış büyük böbrek taşlarının daha küçük parçalara ayırma işlemidir. Böylelikle küçük parçalar idrar kanalında kolayca ilerler ve zamanla hasta idrar yaparken ufalanmış taşları çıkarır.
• Üreteroskopi: Bu işlemde işlemi yapacak doktor üretradan ince bir aletle girer ve idrar kanalında tıkanıklığa sebep olan taşa doğru ilerler. Taşa ulaştığında aletin ucundaki lazer ile taşı parçalar. Çok nadir durumlar dışında yüksek başarılı bir yöntemdir.
• Stent metodu: İdrar kanalını genişletmek için stent takılır. Böylelikle genişleyen kanaldan böbrek taşı ilerler.

Hastanın evde yapabileceği tedaviler ise:

• Bol sıvı tüketimi, günde 3 litreye yakın yaklaşık 10-12 bardak su tüketimi
• Çay, kahve, ayran, süt gibi gıdaların tüketilmemesi
• Aşırı sıvı kaybının olmamasına dikkat edilmesi (ağır fiziksel aktivite, susuz kalma)

Renal Kolik Tedavi Edilmezse

Tedavi edilmeyen renal kolik; böbrek taşlarının idrar kanalını kapatması ve zamanla genişleterek ağrıyı artırır ve böbrekte kalıcı hasar bırakabilir. Enfeksiyon varlığında enfeksiyon ilerler ve böbrekler aracılığıyla bütün vücudu enfekte edebilir. Bu metabolik bozukluklara yol açar. Sıvı-elektrolit dengesi bozulacağı için kalp problemlerini tetikleyebilir. Ciddi sonuçlar doğurur ve hastanın hayatını riske atacak duruma gelebilir.

Renal Koliğe Ne İyi Gelir?

Renal Kolik ağrısı için doktorunuzun önerdiği ilaçlar kullanılır. Su tüketimi çok önemlidir. Günde yaklaşık 10-12 bardak su tüketimi önerilir. İçeceğiniz suya limon sıkmanız, limonun kalsiyum mineralinin birleşmesini yani böbrek taşı oluşmasını önler. Bunun yanında bakteri oluşmasını önler ve C vitamini deposudur.

Çok su kaybı yaşamayacağınız sıcak havalar haricinde yürüyüş yapmak veya hafif egzersizler böbrek taşının atılmasına yardımcı olur.

Hayvansal gıdaların tüketiminin azaltılması, kalsiyum, magnezyum gibi minerallerden zengin besinlerin tüketilmemesi gerekir.

Bol miktarda lifli gıda, sebze ve meyve yiyebilirsiniz.

Doktorunuzdan sizin için uygun kalsiyum, tuz, protein miktarlarına göre nasıl beslenmeniz gerektiğini sorun. Eğer kalsiyum az alınırsa oksalat emilimi artar ve böbrek taşına sebep olur. Fazla alınmamasına da dikkat etmek gerekir fazla alınırsa da kalsiyum taşları oluşur. Yani diyetin kararında olması gerekmektedir.

Renal Koliğe Ne İyi Gelmez?

Tuz tüketmek hem kalp damar hastalıkları açısından hem de böbrek taşı oluşturması açısından kullanılmamalıdır. Kırmızı et, balık, yumurta gibi protein açısından zengin besinlerin tüketilmesi proteinin parçalanmış ürünü olan ürik asidin artmasına ve böbrek taşı oluşmasına yol açar.

Susuz kalınmaması lazım. Asidik veya bazik içecekler tüketmeyiniz. Maden suyu gibi içecekler içilmemelidir.

Stresten uzak durmaya çalışınız.

Oksalattan zengin gıdaların (patates, fındık, fıstık, çikolata, domates gibi) tüketimini azaltın.

Alkol tüketimi vücudu susuz bırakacağı için alkolden kaçınılmalıdır.

Renal Kolik İlaçları

Renal kolikte öncelik hastanın ağrısını azaltmaktır. Bundan dolayı oral kullanılan NSAI (non-steroid anti-inflamatuar) ilaçlar kullanılır. Kasa enjekte edilen NSAI’ler acil serviste kullanılan en etkili ve sürekli etki sağlar. Ağrı kesmenin yanında böbrek taşlarını atmaya yardım edecek diüretikler ve alfa blokerler kullanılır. Enfeksiyon varlığında antibiyotik verilir.

• Diklofenak, ağız yoluyla alınır ya da kasa enjeksiyon yapılır
• İndometasin, ağız yoluyla alınır
• Parasetamol(asetaminofen), ağız yoluyla alınır ya da enjeksiyon
• İbuprofen, ağız yoluyla alınır
• Hidromorfon + atropin sülfat, damara enjeksiyon yapılır
• Metamizol, damara enjeksiyon yapılır
• Doksazosin, ağız yoluyla alınır
• Vazoflex(Prazosin), ağız yoluyla alınır
• Tramadol, damara enjeksiyon yapılır
• Meperidin, damara enjeksiyon yapılır
• Fentanil, ağız yoluyla alınır ya da kasa veya deri altına enjeksiyon yapılır
• Morfin, damara enjeksiyon
• Terazosin ağız yoluyla alınır
• Doksazosin, ağız yoluyla alınır
• Alfuzosin
• Tamsulosin

NOT: Bu ilaçları doktorunuz yazmadıysa kullanmayınız. Sadece doktorunuzun size reçete ettiği ilaçları kullanınız. Başkasının kullanıp ona iyi gelen ilaç sizde aynı etkiyi göstermeyebilir. Eğer ilacı aldıktan sonra beklenmedik bir etki oluşursa doktorunuza danışın.

Renal Kolik Ameliyatı

Böbrek taşının yeri ve durumuna göre ve hastanın durumuna göre doktorunuz; hangi ameliyatın daha uygun olacağını seçer ve onunla ilgili bilgi verir. Ameliyat öncesinde yapılması gereken işlemleri, ameliyatın nasıl olacağını, tahmini ne kadar süreceğini, ameliyatın riskini, ameliyat sonrasında yapılması ve yapılmaması gereken eylemleri ve varsa ameliyat sonrası gerçekleştirilmesi gereken hayat değişikliklerini açıklar.

Perkütan Nefrolitotomi (PNL): Büyük taşları böbrekten ameliyat ile alma işlemidir. Genel anestezi verilir. Ciltten iğne ile bir delik açılır ve nefreskop adı verilen böbreklerin içine bakmak için kullanılan aletin gireceği yer kadar cilt genişletilir. Çıkartılacak olan taşların durumuna göre taş kırma işlemleri yapılabilir. Çıkartılması uygun olan taşlar çıkartılır. Yalnız bu işlem herkese önerilmez. Eğer antikoagülan yani kan sulandırıcı ilaçlar kullanıyorsanız işlemden önce bu ilacı kullanmayı bırakmanız gerekmektedir. Gebe olmak veya böbreğe girişi önleyen bir durum varsa da perkütan nefrolitotomi yapılmamalıdır.

 Ameliyat sonrasında 2 hafta içinde egzersiz yapmayınız. İlk birkaç gün idrarınızdan kan gelebilir, normaldir. Eğer ki ameliyat sonrasında ateşiniz çıkarsa, böbreğinizde ağrı hissederseniz veya bir hafta geçmesine rağmen hâlâ idrarınızda kan varsa hastaneye gitmeniz gerekmektedir.

Üreteroskopi (URS): Üretradan ince bir aletle girilir idrar kesesinden geçilir ve böbrek taşı neredeyse böbrekte mi üreterde mi ona göre tespit edilir. Taşın tam yerini tespit etmek için cihaz tarafından görüntülenmesini sağlayacak kontrast madde verilebilir. Taş tespit edildikten sonra taşa doğru ilerlenir. Eğer taş çok büyük ise lazer yardımıyla kırılır ve küçük parçalara ayrılır. Yeterince küçük parçalar kendiliğinden çıkabilir. Çıkması zor olan parçaları ise alet ise tel yardımıyla taşı sepete alır gibi kavrar ve üreter, idrar kesesi, üretra yolunu takip ederek taşı çıkartma işlemi yapılır.

İşlem çoğunlukla genel anestezi altında yapılır ama sadece vücudun alt yarısını uyuşturarak da yapılabilir. İşlem öncesinde kan sulandırıcılar operasyondan 1 hafta öncesinden itibaren kullanılmamalıdır. Doktorunuz sizi hangi ilaçları bırakacağınızı hangileri devam edeceğinizi bilgilendirir. İdrarınız eğer bakteri kültür testinden pozitif çıkarsa işlem öncesinde antibiyotik tedavisi almanız gerekiyor. İşlem sonrasında evde istirahat ederken uzun süreli yatakta uzanma ve oturmaktan kaçınınız. Yürüyüş yapmanız önerilir. Ağır kaldırma veya koşma, yüzme, bisiklete binme gibi egzersizleri yapmayınız. Yaklaşık 1 hafta sonrasında işe geri dönebilirsiniz.

Litotripsi: Taşın kırılma yöntemidir. Taşları belli bir boyuta kırıp sonra idrarla atılması esastır. Çeşitleri vardır:

• Ultrasonik Litotripsi: Spinal anestezi yapılır ve yüksek frekanslı ultrason dalgaları kullanılır.
• Elektrohidrolik Litotripsi: Genel anestezi yapılır ve elektrikle üretilen şok dalgaları kullanılır.
• Extracorporeal Shock Wave Litotripsi (ESWL): Bu 3 yöntemden en çok kullanılan budur. Hastaya sakinleştirici verilir, makine ile taşın olduğu bölgeye şok dalgaları aktarılır ve taşın küçük parçalara ayrılması sağlanır. Üreteroskopi ve perkütan nefrolitotomiye göre iyileşme süresi çok kısadır. Hasta 2-3 gün içerisinde günlük yaşamına geri döner.

Hamilelikte Renal Kolik

Gebelerde radyasyon almak bebeğe zarar verebileceği için renal kolik tanısı yapılırken ultrason veya emar kullanılarak tanısı yapılabilir.

Tedavide diklofenak, indometasin, ketoprofen gibi ağrı kesiciler ve kinolon grubu antibiyotikler kullanılmamalıdır. Bunların yerine parasetamol gibi ağrı kesiciler ve penisilin türevi antibiyotikler kullanılır. Her türlü gereksiz cerrahi işlemden kaçınılmazı lazımdır.

Çocuklarda Renal Kolik

Genellikle 3 yaşından büyük çocuklarda görülmeye başlar. Renal kolik ağrısının seviyesi çocuğun yaşına göre değişir. Çocuğun yaşı ne kadar küçükse ağrı o kadar az hissedilir. Küçük çocuklar ağrının nerede olduğunu ve şiddetini tam olarak ifade edemedikleri için farkedilmeyebilir. Genelde küçük çocuklarda oluşan taş böbrekte, yaşı daha büyük olan çocuklarda ise taş üreterde oluşur.  Çocuklarda böbrek taşının kendiliğinden geçmesi daha olasıdır.

Tanı ve tedavide yetişkinlere göre bir farklılık yoktur.

Renal Kolik için Hangi Doktora Gidilir?

Geçmeyen şiddetli renal kolik ağrınız, yüksek ateş, idrara çıkamama veya çok az idrar gelmesi, kanlı idrar belirtilerini gösteriyorsanız 24 saat içinde daha fazla bekletmeden hastanenin Dahiliye ya da Nefroloji bölümündeki uzman doktorlardan muayene olunuz. Muayeneden önce bütün belirtileri ve ailenizde olan hastalıkları söylemeyi unutmayınız.