Sabit Protez Nedir?

Ağız içerisinde dişler; çürük, periodontal problemler, travma, fizyolojik ve patolojik aşınmalar ile diş doku kayıpları, sistemik hastalık, ortodontik veya protez planlaması için dişler çekilebilmektedir. Oluşan boşluklar sabit diş protezleri ile kapatılabilmektedir. Diş eksiklikleri tekli veya çoklu olabilmektedir ve bu tedavileri kron köprü veya implant üstü protez yaparak diş eksiklikleri giderilebilir. Diş ve implant üzerine sabitlenen protezlerdir. Hastalar tarafından çıkarılması mümkün değildir. Yalnızca diş hekimleri tarafından çıkartılırlar.

Sabit protezler sadece diş eksikliklerinde yapılmamaktadır. Estetik ve fonksiyonel bir tedavidir. Birçok durumda sabit diş protezleri yapılabilmektedir. Sabit diş protezleri; diş kaplamaları veya Veneer kronlar olarak bilinirler ve çok sık uygulanan tedavilerdir. Sabit diş protezlerinin kullanıldığı durumlar şunlardır:

• Dişlerde mine ve dentin dokusunun kaybedildiği durumlarda dolgu ile tedavinin mümkün olmadığı durumlarda,
• Dişlerde kanal tedavisi üzerinde dolgu varsa ve bu dolgu dişi zayıflatıyorsa
• Dişlerdeki içsel ve dışsal renklenmelerde
• Ortodontik tedavi yerine bazen sabit protezler (Veneer kron) ile estetik ve fonksiyonun sağlanması amaçlanabilir.
• Dişler arasındaki Diestamaları (diş boşlukları) kapatmak için
• Dişlerdeki destek kemik kaybına bağlı olarak dişte hareketlilik (sallanma) varsa komşu dişlerle beraber sabit (Veneer kron) uygulanarak sabitlenebilir.
• Dişlere tekrardan şekil ve sınır verilmesi amacıyla
• Dişlerin çiğneme yüzeyindeki düzensizlikleri gidermek için
• Kanal tedavisi sonrası post kor (metal veya fiber post) yapımı gerekli ise
• Dişlerdeki doğumsal gelen bozuklukları düzeltmek için
• Tekrarlayan çürüklerin varlığında
• Dişlerdeki kırıklıkları düzeltmek ve estetik düzenlemeler için sabit protezler (Veneer kronlar) kullanılabilmektedir.

Sabit Diş Protez Çeşitleri

Sabit protezler tek kron, kron köprü veya implant üstü şeklinde yapılabilmektedir. Hepsinde temel mantık aynıdır. Sabit diş protezinde kullanılan malzemeler şunlardır:

• Tam kronlar (full Veneer kronlar): Dişin bütün yüzlerini içeren sabit protetik restorasyonlardır. Birçok farklı malzemeden üretilebilirler. Bunlar;
• Metal destekli seramik sabit diş protezleri; metal bir altyapı ve üzerine seramik porselen kısmı vardır. Daha çok azı dişlerinde kullanılmaktadır lakin ön grup dişlerde de sıklıkla kullanılır. Metal destekli seramik protezlerin tercihinin amacı metal altyapı sayesinde dayanıklılığı artırmaktır. Bu yüzden arka grup dişlere yüksek çiğneme kuvvetinden dolayı tercih edilmektedir. Köprü şeklinde yapılacaksa protezler bu malzemeler kullanılır. Aynı şekilde metalin sağlamlığından yararlanılması amaçlanır.

Lakin dişte metal altyapı için fazlaca diş kesimi lazımdır. Bu sebeple de dişte madde fazla kaldırılacağından dişin kendisinde zayıflamalar görülür. Metal altyapıda kullanılan metaller de dişlerde kısmen renklenmelere neden olabilmektedir.

• Zirkonyum destekli seramik sabit diş protezleri; metal bir altyapı yerine zirkonyum altyapılar tercih edilebilmektedir. Zirkonyum maddesinin metala göre birçok avantajı vardır. Zirkonyum altyapılar daha estetiktir. Diş etlerine alerji gibi durumlar ve mor-siyah renk gibi renk değişimlerine neden olmazlar.
• Tam seramik sabit diş protezleri; metal veya zirkonyum altyapı olmadan direk olarak seramik porselenlerle yapılan sabit protezlerdir. Daha çok keser dişler için kullanılmaktadır. Çünkü keser dişlere daha az kuvvet gelmektedir. Tam seramik sabit protezlerde diş kesimi için dişten daha az madde kaldırılmaktadır. Bu sayede dişin dayanıklılığı da korunmuş olmaktadır. Lakin tam seramik sabit protezlerin dayanıklılığı altyapılı protezler kadar iyi değildir. Seramiğin kırılganlığı vardır. Herhangi bir altyapı kullanılmadığından ışık geçirgenliğine sahiptir ve daha estetik restorasyonlardır. İyi bir cila ile pürüzsüz hale getiren porselen yüzeyinde daha az dental plak ve diş taşı birikimi olmaktadır.
• Tam metal sabit diş protezleri; tam metal sabit protezlerde bu tedavilerin kapsamındadır. Full metal sabit protezlerin dayanıklılığı ve sağlamlığı oldukça yüksektir. Diş kesimi için dişlerden daha az mine ve dentin kaldırılmaktadır. Azı dişlerde tercih edilmektedir. Metalin mevcudiyetinden dolayı estetik değildir. En iyi tutuculuğu gösterirler. Hareketli protezlerde dayanak diş olarak kullanılabilmektedir.
• Bölümlü kronlar (parsiyal sabit diş protezleri): dişlerin sadece belli bir bölümü kesilerek o kısmın restore edilmesidir. Dişlerden daha madde kaldırılacağından diş yapısı korunmuş olunur. Genelde hasarlı bölgelerde diş kesimi yapılmaktadır. Kısa kron boyu olan dişlerde tutuculuk problem olacağından tercih edilmemektedir. Estetik tedavilerdir. Dişteki sağlam doku korunduğundan canlılık testlerine imkan verir. Yapımı ve uygulanması daha kolaydır lakin dişin prepasyonu daha zordur. Tutuculukları tam sabit protezler kadar iyi değildir. Bölümlü kron çeşitleri şunlardır:
• Ön bölge 3/4 kronlar; keser dişlerin ön yüzeyi sağlam kalarak geri kalan bölgelerinde diş kesilerek uygulanan sabit protezlerdir. Dişin doğal estetikliği korunur.
• Pinle modifiye edilmiş 3/4 kronlar; azı dişlerde tercih edilmektedir. Keser dişlerde mine ve dentin kaybı fazla ise kullanılabilir. Dişlerin köşe bölgelerine pinler yerleştirilerek tutuculuğun artırılması sağlanır. Çürük aktivitesi yüksek hastalarda kullanımı yoktur. Diş pulpası büyük dişlerde pin yuvası açılırken pulpaya ve dişe zarar verme durumu olabilir, bu durumlarda kullanımı mümkün değildir.
• Arka bölge 3/4 kronlar; en sık kullanılan bölümlü sabit protez çeşididir. Azı dişlerinde kullanılır. Dişlerin dudak veya yanağa bakan yüzeyine sağlam olduğu için dokunulmaz. Metal kısmı gözükmediği durumlarda estetik restorasyonlardır. Metal destekli seramikler kullanılmaktadır.
• 7/8 kronlar; dişin çok küçük bir yüzeyinde diş kesimi yapılmaz. Diğer yüzeyleri kesilir ve sabit protez yapılır. Tutuculuğu diğer bölümlü kronlara tiplerinden daha fazladır. Üst çene azı dişlerinde tercih edilir.
• Tersine 3/4 kronlar; dişin arka kısmında diş kesimi yapılmaz. Diğer bölgeler de diş kesimi yapılır ve sabit protezlerle diş kaplanır. Damağa doğru eğimli dişlerde fazla diş kesimini önlemek için tercih edilir.
• Proksimal yarım kronlar; 3/4 kronların yönü 90 derece dönmüş olanlarıdır. Komsu dişlere doğru eğimli azı dişlerinde kullanılır. Bu protez çeşidi iyi bir ağız hijyeni olan hastalarda kullanımı mümkündür.
• İnley ve onleyler: Dişin kron kısmının iç bölümünü kapsayan sabit protezlerdir. Metal, altın, kompozit veya seramik porselenlerden üretilebilmektedir. İnleyler azı dişlerinin çiğneme yüzeyindeki tepecikler arasında iken onleyler ise bu tepecikleri de içine alan sabit protetik restorasyonlardır.
• Laminate Veneer; Estetikliğin zirvesidir. Keser dişlere yapılmaktadır. Keser dişlerin dudağa bakan yüzeyinden çok küçük bir miktar diş minesi kaldırılır ve sabit protezler yapıştırılır. Yaprak porselende denir. Dişlerden sadece küçük bir miktar mine kaldırılır ve dentine dokunulmaz (bazı durumlarda dentine dokunulma durumu olabilir) ve dişin sağlamlığı korunur.

Sabit Protezlerin Avantaj ve Dezavantajları 

Sabit protezlerin birçok avantajı vardır. Doğru bir teşhis ve tedavi ile dezavantajları ortadan kaldırılır. Diş hekiminin amacı iyi bir planlama ile uzun ömürlü tedaviler yapmaktır. Sabit diş protezlerinin avantajları şunlardır:

• Kaybedilen estetik tekrardan kazandırılır.
• Diş eksikliği ve madde kaybından dolayı kaybedilen fonasyon (konuşma, ses çıkarma) tekrardan kazanılmış olunur.
• Fonksiyon tekrardan sağlanır. Bu sayede dişlerin kapanış ilişkisi ve çiğneme fonksiyonu tekrardan sağlanır.
• Dişin mine ve dentin dokusu tekrardan yerine konularak, dişin sağlamlık ve dayanıklılığı arttırılır.
• Çürük dişlerin bakteri ile enfekte ile geri döndürülemez yıkıma uğramış dokusu temizleyerek daha sonrasında sabit protez yapılarak dişin ömrünün uzatılması,
• Aşırı diş doku kaybı olmuş dişlerde diğer restorasyonlarda tutuculuk kötü olacağından sabit protezler sayesinde tutuculuğun artırılması,
• Dişlere kaybedilen şekil ve sınırların tekrardan kazandırılır.

Sabit Diş Protezi Nasıl Yapılır?

Sabit diş protezi yaptırmak isteyen hastaların öncelikle ağız hazırlıkları tamamlanmalıdır. Ağız içerisinde çekilmesi gereken diş, dolgu veya kanal tedavisi yapılması gereken ve diş eti tedavisi tamamlamış olması lazımdır. Sabit diş protezi için hastalar protetik diş tedavisi bölümüne başvururlar. Hastalardan ayrıntılı hasta hikayesi alınır (sistemik hastalık, bulaşıcı hastalık gibi) ve sabit protezden beklentisi sorulur. Hastalardan panoramik röntgen alınır ve analiz edilir. Daha sonra hastada protez yapılacak dişler canlı ise ilgili bölgelere lokal anestezi yapılır. Daha sonra şu adımlar sırayla uygulanır:

• Diş kesimi yapılacak dişlerde basamaklı mı yoksa basamaksız mı kesim yapılacağı belirlenir ve diş belli kurallara göre kesilir.
• Basamaklı diş kesilmiş ise ölçü alınımı öncesi dişe retraksiyon ipi (dişi, serbest diş etinden ayıran ip) takılır. Bunun amacı basamağı daha iyi ortaya çıkarmaktır.
• Her iki çenenin 2 defa ölçüsü alınır. Biri geçici protez amacıyla kullanılır. Alınan ölçülerden alçı model elde edilir.
• Laboratuvardaki diş teknisyenleri tarafından ilk ölçüye metal veya zirkonyum altyapı planlanmış ise yapılır. Diğer model üzerinde ise akrilik geçici protez yapılır.
• 2. seansta altyapı materyali varsa prova edilir. Diş eti ve yükseklik uyumuna bakılır. Diş hekimi altyapıya onay vermiş ise renk seçimi yapılır ve tekrardan laboratuvara gönderilir.
• Laboratuvarda altyapı materyali üzerine seramik porselen işlenir ve son şekillendirmeler yapılır.
• 3. seansta diş hekimi gelen sabit protezi önce prova eder; kenar uyumu, komşu diş temasları, renk, sınırlar ve yükseklik kontrol edilir. Her şey tamam ise tekrardan laboratuvara gönderilir cila ve parlatma işlemi aynı seansta yapılır.
• Tam seramik veya tam metal sabit diş protezi yapılacaksa direk alçı model üzerinde sabit protez tek işlemde tamamlanır ve diş hekimine gönderilerek önce provası daha sonrasında cilalama ile yapıştırılması yapılır.
• Bütün işlemler yapıldığında sabit protezler özel yapıştırıcılarla yapıştırılır. Sabit protezler hastalar tarafından çıkarılması mümkün değildir. Hastalar düzenli olarak kontrole çağırılarak sabit protezleri kontrol edilir.

Sabit diş protezleri, diş kesimi yapıldıktan sonra CAD-CAM (bilgisayar destekli yazılım ve üretim) kullanılarak da üretilebilir. Bunun için ağız içi tarayıcılar veya alçı model tarayıcılar ile ağız ortamı 3 boyutlu bir şekilde bilgisayar ortamına aktarılabilir. Burada oluşturulan ağız ortamı verileri dünyanın her yerine e-posta aracılığı ile gönderilebilir, yedeklenebilir. Bu sayede farklı teknisyenler, yetenekler kullanılarak sabit protezler tasarlanır ve tekrardan diş hekimine e-posta atılabilir. Yine bu sistemler sayesinde 3 boyutlu olarak yazdırılabilir.

İmplant Üstü Sabit Diş Protezi Nasıl Yapılır?

İmplant üstü sabit protezler için öncelikle iyileşme başlığı sökülür ve abutment (kesilmiş dişe benzeyen yapı, dayanak) takılır. Daha sonra silikon ölçü materyalleri ile ölçü alınır ve alçı model abutmentli bir şekilde elde edilir. Laboratuvarda diş teknisyenleri tarafından önce metal veya zirkonyum altyapı yapılır. Diş hekimi aynı şekilde bunun ağız içi uyumluluğunu kontrol ederek laboratuvara tekrar gönderir ve seramik porselen işlenir. Bütün işlemler tamamlandığında sabit protezin cilası yapılır. Diş hekimi önceden planlanmış şekilde implant üstü protezi ya yapıştırarak ya da yapıştırma olmadan mekanik bir şekilde vidalayarak sabitler. Hastalar düzenli olarak kontrollere çağırılarak implant üstü sabit diş protezi kontrol edilir.

Sabit Diş Protezi Yaptıranlar Nelere Dikkat Etmelidir?

Sabit protezlerde dikkat edilmesi gereken şeylerin başını ağız hijyeni çekmektedir. İyi bir ağız hijyeni sağlanması olmazsa olmazlardandır. Hastaların kötü alışkanlıkları varsa sabit protez tedavisi başlamadan bunların önlenmesi veya sabit protezlerin yapımında dikkat edilerek tedavi sonrasında bu alışkanlıkların önüne geçilir.

Hastalar artık beslenme düzenine daha dikkat etmesi gerekmektedir. Seramik porselenler dişler kadar dayanıklı değildir ve sert kuvvetlerle kırılabilmektedir. Lakin metal altyapılı seramik porselenler karşıt dişlerde de aşınmalara sebep olmaktadır. Aşırı sert gıdalar tüketildiğinde porselenlere zarar verilebilir ve porselenler çizilerek dental plak ve diş taşı birikimini artırabilmektedir.

Köprü şeklinde sabit protezler yapıldığında, köprülerin gövde altlarını temizlemek çok önemlidir. Buralarda gıda birikimi olduğu zaman ağızda kötü koku ve tat oluşur. Süper floss diş ipleri veya ara yüz fırçaları ile gövde altları temizlenir.

Sabit Diş Protezi Yapımı Ne Kadar Sürer?

Sabit protezler tek seansta yapılan tedaviler değildirler. En az 3 seans gereklidir. Seanslar arası diş hekimi – laboratuvar ilişkisine bağlıdır. İlk seans diş kesimi ve ölçü alınma işlemi yapılacağından biraz fazla sürebilir. Diğer seanslar daha kısa sürer ve ortalama 15 ila 90 dakika arasındadır. Sabit diş protez tedavilerinde farklı diş bölgelerine yapılacaksa teker teker yapılmaktadır ve tedavi süresi uzama gibi durumlar olabilir. Bazen de tam ağız sabit protezler yapılabilir ve bunların tedavi süresi teker teker yapılan sabit diş protezlerine göre daha kısadır. İmplant üstü sabit diş protezlerinde de en az 3 seans gerekmektedir.

Sabit diş protezleri CAD-CAM (bilgisayar destekli yazılım ve üretim) ile de yapılabilmektedir. Bu şekilde üretilen sabit diş protezlerinin süresi kısalabilmektedir. Aynı seansta birkaç işlem yapılabilir.