Saç Hastalıkları

Saç Hastalıkları Nedir?

Saç problemleri uzun yıllar boyunca insanlık için ciddi bir problem olmuştur. Saçı ve scalp’ı (saç derisi) etkileyerek hastaların gerek kozmetik gerekse fiziksel acı çekmesine sebep olan birtakım rahatsızlıklar mevcuttur. Bunlar saçlarda veya saç derisinde kaşınma, enfeksiyonlar, saç dökülmesi, saç mantarları veya saç biti olabilir.  

Bir saç telinin 3 evresi mevcuttur. Saç hastalıklarındaki patolojiler bu evrelerin herhangi bir yerini etkileyebilir.

1. Anagen evre: Aktif büyüme dönemidir. 2 ile 6 yıl sürer. Saçların %85 ila 90’ı bu evrededir. 

2. Katagen evre: Gerileme sürecidir. Yaklaşık olarak 3 hafta sürer. 

3. Telogen evre: Dinlenme ve dökülme süreci 3 aya yakın bir süre alır.  

Saç hastalıkları kozmetik problemlerin yanında kişilerde şiddetli kaşınma, kafa derisinde ağrı, yanma ve kızarıklık gibi diğer problemleri beraberinde getirir.  

Saç problemleri arasında en sık şikayetlerden birisi saç dökülmesi olarak kaydedilmiştir. Saç dökülmesinin sonucunda meydana gelen kellik durumu erkek ve kadın tipi kellik olarak iki başlıtka incelemek mümkündür.  

Erkek tipi kellik, erkeklerde saç dökülmesinin en yaygın nedeni olup, saç çizgisinin gerilemesi ve başın tepesinde kellik ile karakterizedir. Kadınlar ise saçın tüm kafa derisi üzerinde inceldiği kadın tipi kellik geliştirebilir. Çok miktarda saçın ani ve geçici olarak dökülmesi, bir hastalığın stresi veya yakın zamanda bir bebeğin doğumu ile ilişkili olabilir. Alopesi areata ise küçük, yuvarlak yamalar halinde saç dökülmesine neden olurken, sıkı saç tokaları, lastikler veya örgüler saç çizgisinde saç dökülmesine neden olabilir.  

Bazı hastalıklar (örneğin, tiroid sorunları, diyabet ve lupus), ilaçlar, saç derisinin enfeksiyonları, saç köklerinin bakteriyel enfeksiyonu (folikülit), baş biti istilası (pediculosis capitis) ve kafa derisi saçkıranının mantar enfeksiyonu (tinea capitis) saç hastalıklarına sebep olabilir.  

Kafa derisinin kaşınması ve aşırı dökülmesi hem kepek (seboreik dermatit) hem de sedef hastalığı gibi durumlarda görülür. 

Saç Hastalıklarının Tipleri Nelerdir?

Saç hastalıkları arasında en sık görülen problem saç dökülmeleridir. Bununla birlikte enfeksiyonlara bağlı olarak bazı kıl kökü iltihapları da görülebilir.  

Bazı saç hastalıklarının tipleri: 

Tinea capitis: Hem deriyi hem de saçı tutan kafa derisinin mantar enfeksiyonudur. Halk arasında ‘’saçkıran’’ olarak da bilinir. Tinea capitis belirtileri arasında saç dökülmesi, kuru pullu alanlar, kızarıklık ve kaşıntı bulunur.  

Saç Biti: Saçın ektoparazitler ile kuşatılması nispeten sık görülen bir durumdur. Saç biti baş ve boyun bölgesini istila eder ve yumurtalarını saç telinin tabanına yapıştırır. Bitler sürünerek hareket eder; zıplayamazlar veya uçamazlar. Saç biti istilası veya pediküloz en yaygın olarak kişiden kişiye yakın temas yoluyla yayılır.  

Alopesi Areata: Bağışıklık sisteminin saç köklerine saldırmasından kaynaklanır. Sonuç olarak, kıllar ve saç vücudun herhangi bir yerinden yuvarlak yamalar halinde dökülür. Genellikle saçlar geri eski halini alabilir ancak tekrar dökülmeler nüks edebilir. 

Çekiş Alopesi: Kronik saç çekmenin neden olduğu kademeli saç dökülmesini tanımlar. Tipik olarak örgüler, at kuyruğu, tokalar, örgüler veya koruyucu başlıklar kullanılarak belirli yönlere zorlanan saç, önemli ölçüde saç incelmesine neden olabilir. Özellikle şakakların çevresinde ve kulakların arkasında fark edilir. 

Telogen Effluvium: Vücuttaki bazı değişikliklerin saçlarda stres yaratarak dökülmesine verilen isimdir.  

Androgenetik alopesi: En sık görülen alopesi tipi olarak kaydedilmiştir. Genellikle kalıcı kellik sebebi olarak bilinir.  

Kemoterapik Alopesi: Bazı kanser tedavi protokollerinde kullanılan kemoterapi ilaçlarının yan etkisi olarak saç dökülmesi durumu meydana gelebilir. 

Trikotillomani: Bir kişinin saçlarını sürekli olarak çekme dürtüsü yaşadığı psikolojik bir durumdur. 

Santral Santrifüj Sikatrisyel Alopesi: En sık olarak Afrikalı Amerikalılarda görülür. Saç dökülmesi kafa derisinin tepesinde başlar ve dairesel bir şekilde dışa doğru ilerler. İleri vakalarda, hasar görmüş saç kökleri, ileride saç uzamasını engelleyen yara dokusu oluşturur. Sıcak saç yağı veya kimyasal gevşeticiler gibi bazı şekillendirici ajanların kullanımının rol oynadığı düşünülse de bu bozukluğun nedeni üzerinde tartışmalar vardır. 

Folikülit Decalvans: Vücudun herhangi bir yerindeki kılları etkileyebilir. Saç köklerini çevreleyen püstüller ile yuvarlak oval saç dökülmesi açılmaları oluşur. Saç döküldükçe kökler yok edilir ve yara izi oluşur. Hem erkekleri hem de kadınları etkiler ve ergenlik döneminde veya herhangi bir yetişkinlikte başlayabilir.  

Dissekan Selülit: Çok nadir görülen bir durumdur Kafa derisi üzerinde püstüller gelişir ve kalıcı saç dökülmesi sonuçları olur.   

Saç Hastalıklarının Belirtileri Nelerdir?

Saç hastalıklarının belirtileri ve şikayetleri kişiler için oldukça can sıkıcı olabilir. Kişiler hem kozmetik olarak hem de fiziksel rahatsızlıktan şikayetçi olarak doktora başvurabilirler. 

Bu belirti ve şikayetler aşağıdaki gibi olabilir:  

Alopesi: Saç dökülmesi olarak bilinir. Günde 50 ila 100 arasında saç dökülmesi normal kabul edilebilir.  

Saçlarda seyrelme: Bu şikayet yaşlandıkça insanları etkileyen en yaygın saç dökülmesi tipi olarak da bilinmektedir. Bu durum ilerleyen yaşla birlikte normal olabilecekken erken yaşlarda görülmesi bir problemi işaret ediyor olabilir.  

Dairesel veya düzensiz açılmalar: Bazı insanlar kafa derisi, sakal veya kaşlarında dairesel veya düzensiz bir şekilde kel noktalar halinde saçlarını kaybettiği şikayetleri ile başvurabilir.  

Kafa kaşıntısı: Saç hastalıklarında kaşıntı sıklıkla eşlik eden bir durum olabilir. Bununla birlikte kaşıntı zaman zaman ağrıya da dönüşebilir. Kişiler aşırı kaşımaya bağlı olarak bölgedeki kaşıntıyı giderir ancak o bölgede meydana gelen tahrip ağrı şikayetine yol açar.  

Tüm vücut kıllarının dökülmesi: Kanser için kemoterapi gibi bazı durumlar ve tıbbi tedaviler vücudunuzun her yerinde saç dökülmesine neden olabilir. Bu tip durumlarda saçlar ve kıllar genellikle tekrar uzar. 

Kafa derisine yayılan pullanma: Bu bir saçkıran belirti olarak görülebilir. Kırık saç, kızarıklık ve şişme eşlik edebilir. 

Saç Hastalıklarının Nedenleri (Risk Faktörleri) Nelerdir?

Saç dökülmesi genellikle tıbbi bir durum veya hastalıktan muzdarip veya iyileşen hastalarda görülür. Giderek artan sorunlar ve endişeler arasında, saç dökülmesi daha yaygın ve başkaları tarafından fark edilir hale geldikçe, saç dökülmesi ek stres ve endişeye yol açabilir.  

Saç dökülmesine neden olan çok sayıda sağlık sorunu olmasına rağmen, en yaygın hastalıklardan bazıları aşağıdaki gibi olabilir: 

Genetik faktörler: Saçın yapısı ve hastalıkları ile bazı genetik faktörler sıkı ilişkilidir. Bu sebeple bazı saç hastalıklarında doktorlar genetik faktörleri sorgulamaktadırlar.  

Kanser: Hodgkin lenfoma gibi kanserler saç dökülmesine neden olabilir ancak tipik olarak kemoterapi birincil nedendir. 

Yeme Bozuklukları: Anoreksiya ve bulimia gibi yeme bozuklukları sadece vücudu strese sokmakla kalmaz aynı zamanda önemli besinleri sağlıklı saçların büyümesine yardımcı olan hücrelerden uzaklaştırır. 

Polikistik Yumurtalık Sendromu: Bu hormonal bozukluk saç büyümesi ile ilgili sorunlara yol açarak dökülmeye ve incelmeye neden olabilir. 

Lupus: Bu uzun süreli otoimmün hastalık, cildinizi etkileyebilecek ve saç dökülmesine neden olabilecek sayısız semptoma neden olur. 

Alopesi Areata: Cildi ve saç derisini etkileyen ve saçların aniden dökülmesine neden olan otoimmün bir hastalık.    

Trikotillomani: Saç yolma dürtüsü veya hissi olarak bilinen bir rahatsızlıktır. Kişiler sürekli olarak saçlarını yolarak saç köklerini travmaya maruz bırakabilir. Nispeten sık görülen bir durumdur.  

Tiroid Problemleri: Aşırı aktif veya az aktif tiroid, saç dökülmesine katkıda bulunan faktörler arasında olabilir. 

Saç Hastalıklarının Teşhisi

Saç dökülmesinin nasıl olduğu ve inspeksiyonla diffüz veya fokal bozukluk ile skatris (yara dokusu) eşlik edip etmediği araştırılmalıdır. Yara dokusunun olup olmaması ve kıl köklerinin korunup korunmaması saç hastalıklarının tedavisinde belki de en önemli noktadır. Skatris eşlik eden saç hastalıklarında saç kökleri geri dönüşsüz bir şekilde kaybolmuştur.  

Saç hastalıklarında hastanın öyküsü oldukça önemli olabilir. Kişinin kullandığı ilaçlar, son dönemde yaşadığı stresli durumlar, kişinin hastalıkları ve aile öyküsü dinlenerek ayırıcı tanı yapılabilir.  

Saç hastalıklarının teşhisinde bazı testler uygulanabilir. 

Bu testler aşağıdaki gibi olabilir:

Çekme testi: Saç kuvveti hakkında fikir verebilir. Bazı durumlarda rutin olarak uygulanabilir. Bir saç telinin uygulanan travmaya direnci saçın dayanıklılığı hakkında fikir verebilir.  

Kantitatif saç analizi: Saç örneğinin alınarak sayısal değerlendirmelerin yapılması işlemidir.  

Mikroskopik saç analizi: Mikroskopik olarak saçın yapısı incelenir. Saçtaki zayıflık ve başka patolojilerin varlığı rahatça gözlemlenip raporlanarak doktora bilgi verilir.  

Fototrikogram: Saçların bir saç makinesi yardımıyla tıraşı yapıldıktan sonra fotoğrafı çekilir. Daha sonra hastanın 2 ila 5 gün arasında bir süre sonra tekrar fotoğrafı çekilmek üzere kliniğe gelmesi belirtilir. İki fotoğraf arasında detaylı inceleme yapılarak hastalıklar araştırılır.  

Saçlı deri biyopsisi: Saçı etkileyen durumun patolojik incelenmesi bazı hastalıklar için direk olarak tanı koydurucu olabilir.   

Saç Hastalıklarının Tedavisi 

Saç bozukluklarının tedavisi, hastalığın türüne ve altında yatan nedenlere bağlıdır. Tüm rahatsızlıkların tıbbi tedavisi yoktur ancak tedavisi olmayan durumlarda ise şapka takmak veya saç stilini değiştirmek kozmetik görünümde iyileşme sağlayabilir. 

İlaç Tedavileri: Bazı hastalıkları da saç bozukluklarını tedavi etmek için bazı ilaçlar kullanılabilir. Bu ilaçlar saç hastalığının tedavisini değil de altta yatan durumun saça verdiği zararı önlemek adına kullanılır. 

Bu sebeple:

• Beslenme eksiklikleri için vitamin takviyeleri önerilebilir.
• Hormon replasman tedavisi hormon dengesizliklerini düzeltebilir ve saç büyümesini eski haline getirebilir.
• Cilt tahrişi olan saç bozuklukları için oral steroidler veya anti iltihabi antibiyotikler reçete edilebilir.
• SSRI ilaçları, dürtüsel saç çekmeye yol açan altta yatan zihinsel sağlık sorunlarının tedavisine yardımcı olabilir. 

Topikal Tedavi: Minoksidil gibi bazı ilaçlar androgenetik alopesi olan kişilerde saç büyümesini destekleyen topikal olarak kullanılabilir. 

İmaj Değişikliği: Saç hastalıklarının bazı tiplerinde saçlar geri dönüşsüz bir şekilde dökülür ve yerine yeni saçlar çıkmayabilir. Bu kişiler kozmetik açıdan rahatsızlık duyduğu zaman bir peruk kullanımı veya saç ekimi protokollerinden faydalanabilir.  

Bit Şampuanları: Bitleri saçlardan uzaklaştırmak için özel olarak bazı şampuanlar üretilmiştir. Bu şampuanlar ile saçlar yıkandıktan sonra ölü bitlerin taranıp saçlardan uzaklaştırılması gerekir.  

Davranış Değişikliği: Bazı saç bozuklukları kontrol edilebilir faktörlerden kaynaklanır. Traksiyonel alopesi ve trikotillomanide saç dökülmesine neden olan davranışlar eğitim veya terapi yoluyla ele alınabilir. 

Saç Hastalıkları Tedavi Edilmezse Ne Gibi Komplikasyonlara Yol Açar?

Saç hastalıkları tedavi edilmediği takdirde aşağıdaki komplikasyonlara yol açabilir. 

Bu komplikasyonlar:

• Kişiler kozmetik kötü görünüm sebebiyle sosyal yaşamından geri kalabilir. Kendine olan benlik saygısı azalabilir.
• Bazı hastalıklar tedavi edilmediği takdirde kalıcı kellik ile sonuçlanabilir.
• Saç biti gibi bazı bulaşıcı durumlarda kişi hastalığını başka kişilere yayabilir.  

Saç Hastalıklarında Kullanılan İlaçlar

Saç hastalıklarında bazı medikal tedavi yöntemlerine başvurulabilir. Bu ilaçlar uzman bir hekim tarafından reçetelendirme ve takip ile kullanılmalıdır.  

Bu sebeple kullanılan ilaçlar:

Minoksidil: Minoksidil, ilk olarak arteryel hipertansiyon tedavisinde kullanılan bir ilaç olarak piyasaya sürülmüştür. Daha sonra damar genişletici etkisi sebebiyle saç büyümesi ve kelliği önleme amacıyla da bazı durumlarda reçete edilmiştir.  

Seratonin Geri Alım inhibitörleri (SSRİ): Bir antidepresan ilaç grubudur. Seratonin adı verilen kimyasal maddenin geri alımını inhibe eder. Trikotillomaniye sahip hastalarda kullanılabilir. 

Bu ilaçlar:

• Sertralin
• Fluoksetin
• Paroksetin 

Gebelikte Saç Hastalıkları

Hamilelik sırasındaki hormonal değişiklikler saçınızı etkileyerek daha kalın veya daha ince hale getirebilir. 

Gebelikte saç dökülmesi görülebilir. Bunun sebebi en sık hormonal kayma adı verilen durum ile açıklanmaktadır. Bazı gebeler stres nedeniyle saçlarında incelme ve dökülmeler yaşayabilir. Bu duruma telogen effluvium denir ve hamilelik sırasında az sayıda kişiyi etkiler.  

İlk üç aylık gebelik döneminde hormonların dengesi büyüyen bebeği desteklemek için önemli ölçüde değiştiği için vücudu hormonal bir strese sokabilir. Stres saçların yüzde 30'u veya daha fazlasını saç yaşam döngüsünün telojen veya "dinlenme" aşamasına sokabilir. Bu durum genellikle gebelik sonrasında saçların eski haline geri dönmesi ile son bulur.  

Saç Hastalıklarında Hangi Doktora Gidilir?

Aşağıdaki belirti ve şikayetlere sahip kişilerin bir dermatoloji hastalıkları uzmanı ile görüşmesi gerekir.  

Bu belirti ve şikayetler:

• Gece ve sabaha doğru artan kafada kaşınma şikayetleri bir ekzoparaziter hastalığı işareti olabilir. Hastalar bu süre içerisinde artar şiddetli kaşınma ihtiyacı hissediyorsa muhtemelen bir tedavi almaya ihtiyaç duyacaktır. 
• Son zamanlarda artan ileri derecede saç dökülme şikayetleri incelenmelidir. Kişiler saçlarını taradıklarında normale göre çok daha fazla saçının döküldüğünü fark edebilir. Bu durumda bir değerlendirme gerekir.
• Saç derisinde ağrı, yanma ve pul pul dökülme şikayeti olan kişilerin değerlendirilmesi gerekir.