Safra Kesesi Ameliyatı Nedir?

Safra kesesi, karaciğer ile karnın arasında yer alan küçük bir organdır. Bu küçük organ, karaciğerde üretilmekte olan sindirim suyunu yani safrayı depolamaktadır. Bu organ işlevini oluşan taşlar veya bazı sorunlar nedeni ile yitirebilirken ameliyat yapılması gerekebilir. Safra kesesi ameliyatı, safra kesesinde oluşan taşları veya safra kesesinin kendisini çıkarmak için yapılan cerrahi bir işlemdir. Bu cerrahi işlem tıbbi olarak anılan laparoskopik kolesistektomi ve açık kolesistektomi olmak üzere iki yöntemle yapılır.

Safra Kesesi Ameliyatı Türleri

Safra kesesinde küçük ve sert tortular halinde safra taşı oluşabilirken, bu yaygın görülen bir sorundur. Safra kesesi taşları kişide sağlık sorunlarına neden oluyorsa öncelikle lazerle safra kesesi ameliyatı ile bu taşlar kırılmaya çalışılır. Ancak bu işlem şikayetlerin tedavisinde yeterli olmadıysa safra kesesinin veya taşların cerrahi işlemle alınması gerekir. Safra kesesi için gerçekleştirilen 2 cerrahi işlem türü vardır. Bu cerrahi işlemler şu şekilde sıralanabilir:

Laparoskopik Safra Kesesi Ameliyatı (Laparoskopik Kolesistektomi)

Laparoskopik yani kapalı safra kesesi ameliyatı, daha az cerrahi işlem gerektirmesiyle, safra kesesini çıkarmak için en sık uygulanan cerrahi işlemlerden biridir. Hatta gebelikte safra kesesi ameliyatı bu yöntemle yapılabilir. Bu ameliyat türünde karna hava veya karbondioksit verilerek bu alanın daha net görülmesi sağlanırken, safra kesesi veya safra taşlarının çıkarılması için karın bölgesine birkaç küçük kesi yapılır. Daha sonra bir video kameraya (laparoskop) bağlı ışıklı bir skop göbek deliğinin yakınındaki bir kesiğe yerleştirilir. Safra kesesinin çıkarılması için cerrahi aletler diğer kesilere yerleştirirken kılavuz olarak video monitörü kullanılır. Ancak safra kesesini çıkarılmadan önce, safra kanallarının anatomisini gösteren intraoperatif kolanjiyografi adı verilen özel bir röntgen çekilir. Genel anestezi altında yapılan bu işlem 45 dakika ila 1 saat civarı sürmektedir.

Safra kesesi ameliyatı sonrası karaciğer enzimleri ortak safra kanalı yoluyla ve ince bağırsağa akar. Safra kesesi çıkarıldığı için vücut artık safrayı öğünler arasında depolayamaz. Çoğu kişide, bu safranın sindirimdeki rolü çok ya azdır ya da hiç yoktur. Bununla birlikte bazı durumlarda laparoskopik safra kesesi ameliyatı sırasında daha büyük kesi gerektiren açık bir cerrahi yönteme geçilmesi gerekebilir. Bunu gerektirebilecek sorunlar arasında beklenmedik bir iltihaplanma, yara dokusu, yaralanma, doku yapışıklığı ve kanama sayılabilir.

Açık Safra Kesesi Ameliyatı (Açık kolesistektomi)

Açık safra kesesi ameliyatı, genelde kapalı safra kesesi ameliyatı ile safra kesesi çıkarılamadığı durumlarda yapılır. Açık ameliyat yapılmasının veya geçilmesinin bazı nedenleri vardır ve bu nedenler şu şekilde sıralanabilir:

• Safra kesesinde çok fazla hasar, yara izleri veya iltihaplanma olduğu durumlarda,
• Karında daha önceki ameliyattan kalan yara dokusu varsa,
• Obezite gibi kilo problemi varsa,
• Laparoskop aracılığıyla vücudun içi çok iyi görülemediğinde,
• Doku yapışıklığı varsa,
• Ameliyat sırasında kanama problemleri yaşanırsa,

Kapalı ameliyattan açık ameliyata geçilmeye karar verilmesi bir komplikasyon olduğu anlamına gelmemektedir. Açık ameliyat kişi için en güvenli seçenekse ameliyat tekniği değiştirilebilir, çünkü laparoskopik işlemine başlayana kadar bunu bilmek mümkün değildir.

Safra Kesesi Ameliyatı Neden Yapılır?

Safra kesesinde, safra bileşenlerindeki dengesizlikler nedeniyle küçük taşlar oluşabilirken, bunlar ağrılı olabilir. Safra taşları çoğunlukla bir semptom göstermezken fark edilmeyebilir. Oluşan bu taşlar zaman içinde pankreası ya da safra kesesini tahriş edebilirler. Bu yüzden safra kesesinde oluşan taşları ve sebep oldukları komplikasyonları tedavi etmek için safra kesesi ameliyatı gerçekleştirilir. Bu cerrahi işlemin yapılmasına neden olan bazı nedenler vardır ve bunlar şu şekilde sıralanabilir:

• Safra kanalındaki safra taşları (koledokolitiazis)
• Büyük safra kesesi polipleri
• Kanser
• Safra kesesinde safra kesesi taşları (kolelitiazis)
• Karın zarının iltihaplanması (peritonit).
• Karaciğerdeki kan damarlarında yüksek basınç (portal hipertansiyon) ayrıca buna karaciğer sirozuna neden olur.
• Safra kesesi taşlarına bağlı pankreas iltihabı (pankreatit)
• Hamileliğin üçüncü trimesterinde olmak,
• Karın anatomisinde anormallik,
• Safra kesesi iltihabı (kolesistit)
• Kan pıhtılaşması, önemli bir kanama bozukluğu veya ilaç kullanımı (kan sulandırıcılar veya antikoagülanlar)
• Önceki karın ameliyatlarının kalan yara dokusu

Safra Kesesi Ameliyatı Nasıl Yapılır?

Safra kesesi ameliyatı ayakta veya hastanede tedavi sürecinin bir parçası olarak gerçekleştirilebilir. Ameliyatın yapılma şekli, kişinin durumuna ve cerrahın seçimine bağlı olarak değişebilirken, işlem genellikle genel anestezi altında yapılır.

Ameliyat Öncesi

• Hastanın genel sağlığının kontrolü için gereken kan testler, görüntüleme ve idrar testleri tamamlanmalıdır.
• İşlemden 8 saat önce yeme ve içme kesilmelidir,
• Kişi hamileyse veya hamilelik söz konusuysa bildirmelidir,
• Kan bozukluğu, alerji gibi hastalık öyküsü varsa belirlenmelidir,
• Alınan vitamin, takviye ve kan sulandırıcı gibi ilaç hakkında bilgi verilmelidir, gerekiyorsa bırakılmalıdır,
• Ameliyat bölgesinde çok fazla kıl varsa temizlenmelidir,
• Sigara ve alkol kullanılıyorsa bırakılmalıdır,
• Ameliyat sırasında müdahale edebilecek herhangi bir takı veya diğer nesneler varsa çıkarılmalıdır,
• Enfeksiyon riskini karşı antibiyotik alınmalıdır,
• Kola veya ele bir intravenöz (IV) hat yani damar yolu takılmalıdır,
• Lavman yaparak sonda takılmalıdır,
• Kesi alanı sterilize edilmelidir,
• Tüm hazırlıklar tamamlandıktan sonra hastanın kan basıncı gibi bütün yaşamsal değerler kontrol edilerek genel anestezi yapılır.

Ameliyat Sırasında

Safra kesesi ameliyatı öncesi gerekli hazırlıklar tamamlandıktan sonra genel anestezi uygulanan hasta ameliyat odasına alınır. Safra kesesi açık ameliyat işlem aşamaları şu şekildedir:

• Hasta ameliyat masasına sırt üstü yatırılır,
• Baygın durumunda olan hastaya nefes almasına yardımcı olmak için solunum tüpü takılır.
• İşlem anında sırasında nefes, kan basıncı, kalp atış hızı gibi yaşamsal değerler yakından izlenir.
• Karnın sağ tarafında kaburgaların altına doğru ya da karnın üst kısmından kesi yapılır,
• Safra kesesini açığa çıkarmak için deri, kas ve diğer dokular geri çekilir,
• Bu kesi bölgesinden safra kesesi çıkarılır,
• Bazı durumlarda irin ve sıvıların tahliyesi için kesiye 1 veya daha fazla dren konulabilir 
• Kesiler cerrahi zımba ya da dikiş ile kapatılarak pansuman yapılarak bandajla kapatılır.
• Çıkarılan safra kesesi test için laboratuvara gönderilir.

Safra kesesi ameliyatı sonrası hasta izlenmek üzere uyanma odasına götürülür. Kişinin iyileşme süreci, ameliyatın türüne ve aldığı anesteziye vereceği tepkiye bağlı olarak değişir. Hasta anestezi etkisinden çıktıktan sonra normal odaya alınır. Bununla birlikte ayakta tedavi bazında laparoskopik kolesistektomi gerçekleştirilebilirken, hasta yapılacak izlemeden sonra taburcu edilebilir.

Genel anestezi altında yapılan açık safra kesesi ameliyatı sonrası genellikle 3-4 gün hastanede kalınması gerekirken bu durum kişiden kişiye değişir. Ancak hastanede uygulanması gereken bazı prosedürler vardır. Bu prosedürler şu şekildedir:

• Hastaya gerektiğinde damar yolundan ağrı kesiciler verilir,
• Burundan mideye giren ince bir plastik tüp takılırken, bunun sebebi yutulan havanın çıkarılmasıdır. Bu tüp bağırsaklar normal çalışmaya başladığında çıkarılırken, tüp çıkarılıncaya kadar yeme içme gerçekleştirilemez.
• Eğer işlem açık ameliyatla yapıldıysa kesi yerinde 1 veya daha çok dren konulabilir. Safra kesesi ameliyatı sonrası drenler yaklaşık bir gün içinde çıkarılır. Dren tüplerinin bazı sebeplerle hala içerde kalması gerekiyorsa, üzeri bandajlanarak hasta taburcu edilebilir.

Safra Kesesi Ameliyatı Sonrası Yan Etkiler

Safra kesesi ameliyatı sonrası görülen yan etkiler yapılan cerrahi işlem ve kişinin anestezi toleransına göre değişebilmektedir. Ayrıca yaş ve kişinin sağlık durumu da olası yan etki risklerini artıran bir faktördür. Görülebilecek yan etkiler şu şekilde sıralanabilir;

• Anesteziye ters reaksiyon
• Mide bulantısı ve kusma
• İşlem yerinde ağrı ve acı
• Nefes darlığı 
• Kesi yeri yerinde kanama ve sızıntı

Safra Kesesi Ameliyatı Sonrası Komplikasyonlar Ve Riskler

Safra kesesi ameliyatlarında, genellikle laparoskopik cerrahi geleneksel açık cerrahiye göre daha çok tercih edilir. Çünkü daha az cerrahi işlem ve kesi yapılması gerektirir, dolayısıyla iyileşme süresi daha kısadır. Bununla birlikte, safra kesesinde ciddi şekilde sorun olan iltihaplı safra kesesi ameliyatının gerçekleştirilmesi için açık cerrahi daha iyi bir seçimdir. Bunun yanında safra kesesindeki sorun çok ciddiyse ve çevresindeki alanları etkilemiş ise çıkarılması daha zordur. Bu da laparoskopik prosedürün gerçekleştirilmesi imkânsız hale getirebilir. Ayrıca daha önce safra kesesi bölgesinde iltihaplı değişikliklere neden olan skar dokusu adezyonları gibi karın ameliyatları geçirilmiş ise laparoskopik tekniğini yapılması zorlaşabilir.

Safra kesesi ameliyatı sonrası karında şişlik görülebilirken bu genelde birkaç günde sonrasında geçen bir durumdur. Bunun dışında yaşla ilgili olarak yaşlılarda safra kesesi ameliyatı riskleri görülebilirken bu kapalı ameliyatta daha düşüktür. Safra kesesi ameliyatı riskleri şu şekilde sıralanabilir;

• Ortak safra kanalında yaralanma,
• Safra kesesi ameliyatı sonrası sağ kaburga altında ağrı
• Karın boşluğuna sızan safra,
• Safra kesesi ameliyatı sonrası omuz ağrısı
• Aşırı kanama,
• Cerrahi yaranın enfeksiyonu,
• Safra kesesi ameliyatı sonrası mide bulantısı,
• Safra kesesi ameliyatı sonrası kusmalar,
• Karaciğer, bağırsaklar veya büyük abdominal kan damarlarında meydana gelen yaralanmalar,
• Safra kesesi ameliyatı sonrası şişkinlik,
• Açık ameliyattan sonra iyileşme süresinin uzamasıyla ilgili kan pıhtıları veya zatürre,
• Pankreas iltihabı ya da diğer adıyla pankreatit,
• Safra kesesi ameliyatı sonrası nefes darlığı,
• Anesteziye veya diğer ilaçlara alerjik reaksiyon,
• Hızlı kalp atış hızı, kalp krizi veya kalp yetmezliği gibi kalp sorunları
• Safra kesesi ameliyatı sonrası gaz şikayetleri
• Karında ağrı 
• Safra kesesi ameliyatı sonrası ishal
• Halsizlik veya yorgunluk
• Ruh hali değişimleri ve sinirlilik 
• Safra kesesi ameliyatı sonrası enfeksiyon
• Her cerrahi prosedür gibi nadir de olsa safra kesesi ameliyatı ölüm riski içermektedir.

Safra Kesesi Ameliyatı Sonrası İyileşme ve Bakım

Safra kesesi ameliyatından 2-3 hafta sonra hastanın genelde kontrol için hastaneye gitmesi gerekir. Bunun yanında bu ameliyatı geçiren çoğu kişi 4 ila 6 hafta içinde normal aktivitelerine geri dönebilirler. Açık cerrahi, laparoskopik cerrahiye göre daha fazla ağrı ve daha uzun bir iyileşme süresi içerir. Ayrıca açık safra kesesi ameliyatı 10,2 cm ila 20,3 cm uzunluğunda büyük bir yara izi bırakır. Ancak hangi ameliyat tekniği ile işlem yapılmış olunursa olunsun iyileşme sürecinde hassasiyet gösterilmesi gerekenler vardır. Safra kesesi ameliyatı iyileşme sürecini kısaltmak ve ağrıları hafifletmek için yapılması gerekenler şu şekilde sıralanabilir:

• Kapalı safra kesesi ameliyatı sonrası birkaç saat, açık ameliyat sonrası bir iki gün yatarak dinlenilmelidir,
• Safra kesesi ameliyatı sonrası beslenme kişinin durumuna bağlı olarak değişirken, işlem sonrası ilk birkaç saat sıvı besleme yapılabilir.
• Kesi bölgesi temiz ve kuru tutulmalıdır,
• Safra kesesi ameliyatı sonrası ağrılar kesi ve karın kaslarında olabilir, bu yüzden uzun süre ayakta kalınmamalıdır, 
• Laparoskopik safra kesesi ameliyatı sonrası, karında bulunan karbondioksit gazından kaynaklı ağrı hissedilebilir ve bu ağrı birkaç gün sürebilir. Bu yüzden önerilen şekilde ağrı kesiciler alınmalıdır.
• Safra kesesi ameliyatı sonrası sırt ağrısı oluşabilirken, bu genelde bir iki gün içinde geçen bir ağrıdır.
• Safra kesesi ameliyatı sonrası spor, ağırlık kaldırma gibi yorucu faaliyetlerden dört ila altı hafta boyunca kaçınılmalıdır, 
• Safra kesesi ameliyatı sonrası kabızlık yaşamamak için bol sıvı tüketilmelidir,
• Kesi yerine ve etrafındaki alana dokunulmadan önce ve sonrasında eller sterilize edilmelidir,
• Safra kesesi ameliyatı sonrası cinsellik 10-14 gün sonra başlayabilir ancak bazı durumlarda bu süre 2 aya kadar uzayabilir.
• Kan pıhtılarını önlemek için sık sık yürüyüş yapılmalıdır.
• Kesi yerine önerildiği şekilde pansuman yapılmalı ve bandajlar belirtildiği gibi değiştirilmelidir.
• Safra kesesi ameliyatı sonrası hamilelik için 3 ay beklenmelidir. 
• İşlem sonrası tahriş edebileceği için dar kıyafetler giyilmemelidir.
• Safra kesesi ameliyatı sonrası alkol ve sigara kullanılmamalıdır.

Safra Kesesi Ameliyatı Sonrası Beslenme

Safra kesesi ameliyatı sonrası mide ağrısı gelişme riskini azaltılması için özellikle beslenmeye dikkat edilmelidir. Safra kesesi ameliyatı sonrası beslenme listesi şu şekildedir;

Safra kesesi ameliyatı olanlar ne yenmemeli;

• Yağda yumurta, çok yağlı peynir çeşitleri, balık çeşitleri tavuk ve et
• Tavuk derisi ve beyin, böbrek, karaciğer gibi sakatatlar
• Badem fıstık ceviz ve fındık gibi yağlı kuruyemişler
• Salam, sucuk ve sosis gibi şarküteri ürünleri
• Kızartma ve kavurma gibi bütün yağlı yiyecekler
• Tahin helvası, cips, tahin, krema, çikolata, kaymak, çeşnili kraker ve bisküviler
• Pasta,  kek, yağlı poğaça ve börek gibi hamur işleri
• Kuru fasulye, mercimek ve nohut gibi kuru baklagiller
• Yumurta ve yumurta içeren besinler 
• Kimyon,  pul biber ve karabiber, gibi baharatlar
• Brokoli, kereviz, turp, lahana, karnabahar gibi sebzeler
• Salamura besinler
• Koyu kahve ve çay, boza, alkollü içecekler, limonata, kakaolu süt, hazır meyve suyu, maden suyu, soda ve gazlı içecekler,
• Hazır, acılı, kuru baklagiller eklenmiş, tavuk veya suyu eklenmiş çorbalar,

Safra kesesi ameliyatı sonrası diyet listesine uyulması hem iyileşme sürecinde hem de bundan sonraki süreçte önemlidir. Çünkü safrakesesi olmadığı için kişinin yeme alışkanlıklarını bu yeni duruma göre ayarlaması gerekir. Bunun yanında bilinenin aksine safra kesesi ameliyatı sonrası kilo kaybı olmazken, aksine diyete dikkat edilmediği takdirde kilo alma eğilimi bulunmaktadır. Bundan dolayı beslenmeye ayrıca özen gösterilmelidir.

Safra kesesi ameliyatı olanlar ne yenmeli;

• Ayran, açık çay, ıhlamur, salep ve ada çayı,
• Yağsız beyaz peynir, yoğurt ve yağsız süt,
• Sade kraker, şehriye, erişte, beyaz ekmek, kuskus, makarna, pirinç ve irmik gibi tahıllar
• Nane, tarçın ve kekik baharatları
• Şeftali, kiraz, muz, çekirdeksiz üzüm, elma ve kayısı
• Muhallebi, pekmez, sütlaç, bal, tavukgöğsü ve reçel
• Acısız tarhana, sebze, şehriye, yayla, domates ve pirinç içeren çorbalar