Şah Damarı Tıkanıklığı

Beyni besleyen iki şah damarı iki vertebral damar olmak üzere 4 atardamar bulunmaktadır. Aorttan çıkan 4 damar boyun bölgesinden geçerek beyni beslerler. Şah damarı çene bölgesinden iç şah damarı ve dış şah damarı olarak ikiye ayrılırken iç şah damarı beyni besler dış şah damarı ise yüz bölgesini besler. Beyin ve yüz bölgesi besleyen bu iki karotis damarının tıkanması olayına ise şah damarı tıkanıklığı denir.

İleri yaş, sigara kullanımı, hipertansiyon, kan düzeyinde yükseklik, lipit ve kolesterol düzeylerinde yükseklik, şeker hastalığı, obezite, fiziksel aktivitenin olmadığı halk arasında tembel yaşam tarzı, ailede ateroskleroz, koroner arter hastalığı veya karotis arter hastalığı gibi etkenler zamanla damar duvarının yüzey tabakasının bozulmasına sebebiyet vererek şah damarı tıkanıklığını artıran etkenlerdir.

Şah damarının tıkanması ise oldukça ciddi sorunlara neden olabilecek bir hastalık türüdür. Bu sorunlardan en ciddisi ise damar tıkanıklığı ve beyin kanamaları sonucunda meydana gelen inmedir.

Karotis arter (şah damarı) hastalığı olan hastaların tedavi yöntemleri damarın darlığına göre şekillenir. Damardaki darlık oranı %50 ve altında ise ilaç tedavisi uygun görülürken darlık oranı %50 üzerinde ise stent ya da endarterektomi yöntemi ile hastanın tedavisi yapılabilir.

Tedavideki asıl amacımız inme geçiren hastaların bir daha inme geçirme riskini önlemektir. İnme geçirmemiş hastalarda ise inme oluşma riskini azaltarak engellemektir.

Şah Damarı Tıkanıklığı Belirtileri Nelerdir?

Boyun şah damarı tıkanıklığı hemen belirti verebilen bir hastalık türü değildir. Genelde damar çapı ciddi oranda tıkanıklık gösterdiği takdirde belirti vermeye başlayan bir hastalık türüdür. Damar çapı ciddi oranda tıkanıklık gösterdiğinde beynin ihtiyacı olan kanın beyne gitmemesi sonucunda hastada çeşitli belirtiler gözlemlemeye başlanır.

Bu belirtilerden bazıları 24 saatten daha kısa süren belirtilerdir. Bu geçici belirtiler aslında birer uyarıcı ataktır. Uyarıcı olan bu atakların tedavisinde gecikme veya tedavi edilmemesi durumunda meydana gelen belirtilerin kalıcı olması ile birlikte kişi felç ile de karşı karşıya kalabilir.

Şah damar tıkanıklığının en sık görülen belirtileri;

1. Kol bölgesinde, bacak bölgesinde veya yüz bölgesinde karıncalanma ile birlikte uyuşma meydana gelebilir.
2. Kişi bulanık görme ile birlikte görme yetisini tamamen kaybetme gibi ciddi belirtiler ile karşı karşıya kalabilir.
3. Hastanın konuşmasında peltekleşme görülebilir.
4. Hasta konuşulanları anlayamama gibi durumlarla karşı karşıya kalabilir.
5. Bilinç kaybı, şiddetli baş dönmesi, denge kaybı gibi belirtiler gözlemlenebilir.
6. Konuşmada zorlanma ve konuşma yetisini tamamen kaybetmek gibi durumlar meydana gelebilir.
7. Yüz bölgesinde felç veya dudaklarda kayma gibi durumlar meydana gelebilir.
8. Kol, bacak veya vücudun diğer bölgelerinde kuvvet kaybı gibi durumlar yaşanabilir.

Şah Damarı Tıkanıklığı Nedenleri Nelerdir?

Sağlıklı bir kişinin damarlarının duvarı esnek ve pürüzsüz bir yapıya sahiptir. Fakat ileri yaş, sigara kullanımı, hipertansiyon, kan lipit ve kolesterol düzeylerinde yükseklik, şeker hastalığı, obezite, sedanter yaşam tarzı, ailede ateroskleroz, koroner arter hastalığı veya karotis arter hastalığı gibi etkenler zamanla damar duvarının tabakanın bozulmasına sebebiyet vererek şah damarı tıkanıklığını artırır.

Özellikle yüksek kolesterol düzeyleri, aşırı kilo alımı, aşırı sigara kullanımı gibi faktörlerin etki göstermesi sonucunda şah damarı duvarında kireç kalıntıları, kolesterol atıklar, yağlı maddeler birikmeye başlayacaktır.

Kireç kalıntılarının, kolesterol atıklarının ve yağlı maddelerin birikmesi sonucunda damarın duvarında kalın bir kireç tabakası meydana gelir. Meydana gelen bu kireç tabakası damarın esneklik kaybına ve damarın tıkanmasına sebebiyet verir.

Damarın tıkanması ile birlikte beyine giden kan akımında azalma gözlemlenir. Bunun sonucunda ise beynin oksijen ve beslenme yönünden olumsuz etkilenecektir. Bu durum erken teşhis edilmezse veya tedavi edilmezse beyinde kalıcı hasarlara ve inmeye neden olacaktır.

Şah Damar Tıkanıklığı Teşhisi

Doktorunuz ilk olarak şikayetlerinizi detaylı bir şekilde dinleyecektir. Doktorunuz şikayetlerinizi dinledikten sonra şah damarı tıkanıklığında şüphelenir ise ilk olarak doppler ultrasonografi testi yapılmasını isteyebilir.

Bunun dışında gerekli görülür ise tanıyı koymak adına doktorunuz sizden bilgisayarlı tomografi, manyetik rezonans anjiyografisi isteyebilir. Genellikle bu yönteme gerek kalmasa da bazı durumlarda kasık bölgesinden girilerek anjiografi yapılmasını da istenebilir.

Doppler ultrasonografi: Doppler ultrasonografi görüntülenme yöntemi yüksek frekanslı ses dalgaları ile yapılmaktadır. Bu görüntülenme yöntemi damar tıkanıklıkları, damardaki kan akış bozukluğunu, kalp kapak sorunlarını, damar daralması gibi rahatsızlıkların tam teşhisi konulabilmesi adına kullanılan bir yöntemdir.

Bilgisayarlı tomografi: X-ışınları ile vücudun istenilen bölgesinin görüntüsünü oluşturan görüntüleme yöntemidir.

Manyetik rezonans anjiyografisi: Manyetik rezonans anjiyografisi yöntemi ilaç verilmeden damarların görüntülenmesine sağlayan yöntemdir. Vücuttaki damarların detaylı bir şekilde görüntülenmesini sağlayan görüntüleme yöntemidir. Bu görüntülenme yöntemi ile damar hastalıklarının tanısı rahatlıkla kullanabilmektedir.

Şah Damarı Tıkanıklığı Tedavisi

Şah damarı (karotis arter) darlığı olan hastaların tedavi yöntemleri damarın darlığına göre şekillenir. Damardaki darlık oranı %50 ve altında ise ilaç tedavisi uygun görülürken darlık oranı %50 üzerinde ise stent ya da endarterektomi yöntemi ile hastanın tedavisi yapılabilir.

Tedavideki asıl amacımız inme geçiren hastaların bir daha inme geçirme riskini önlemektir. İnme geçirmemiş hastalarda ise inme oluşma riskini azaltarak engellemektir.

Hasta daha önce inme geçirdiyse ve bu inme kişi de belli başlı hasara neden olduysa tedavi sonucunda damarın açılması bu hasarı gidermeyecektir. Ancak daha sonra meydana gelebilecek hasarlar önlenebilir.

İlaç Tedavisi

İlaç tedavisi iki tür hastaya uygulanabilir. Bunlardan ilki damar tıkanıklığı yaşayıp fakat damardaki bu tıkanıklık hastada şikayetlere neden olmuyor ise ilaç tedavisi uygulanır.

Bir diğer hasta türü ise stent veya cerrahi operasyon için uygun görülmeyen hastalara ilaç tedavisi uygulanır. İlaç tedavisinde ki amacımız hastaya kanı sulandıran bilen ilaçlar vererek pıhtı oluşma riskini azaltmakla birlikte hastaya kolesterol ilaçları verilerek plakların yırtılması gibi risklerin engellenmesidir.

Stent Yöntemi

Stent yöntemindeki amaç, tıkalı olan damarı açarak beynin ihtiyacı olan kanın beyne normal düzeyde ulaşmasını sağlamaktır. Bununla birlikte bir diğer amaç aterosklerotik plaktan pıhtıların atılmasını sağlamaktır.

Stent yöntemi vertebral damarların ve bu damarların kafa içindeki dallarından meydana gelmiş darlıkların tedavisinde uygulanan bir yöntemdir. Stent yönteminde plaklar balonla genişletilir ve stent ile kaplanır. Böylelikle plakalar damarın iç tabakasını örterek plakaları devre dışı bırakabiliriz.

Stentleme yöntemin lokal anestezi ile yapılır. İlk olarak kasık bölgesinde girilerek şah damarına ulaşılır. Damardaki darlık filtre bulunan bir tele geçirilir. Filtreyi takmaktaki amaç, filtreyi darlığın 5 santim kadar üst bölgesinde açarak beyin için gerekli olan kanın akmasına izin vermektir.

Aynı zamanda bu filtre, işlem esnasında meydana gelen pıhtıların beyne gitmesine engel olur. Daha sonra ise darlık genişleyebilen stent ile kaplanarak koruyucusu filtre kapatılır ve kasıktan dışarı alınma işlemi ile son bulur.

Endarterektomi Yöntemi

Endarterektomi işlemindeki amaç darlığa neden olan plakların çıkarılmasıdır. Bu işlem sadece karotis darlıklarına yapılabilecek bir işlemdir.

Bu işlem %3 oranında inmeye hatta hastanın kaybedilmesine kadar ciddi sorunlara yol açabilecek bir yöntemdir. Genel anestezi altında boyun kısmından kesi işlemi yapılarak plaklar alınıp temizlenme işlemi sonrası kesi kapatılarak işlem son bulur.

Şah Damarı Tıkanıklığı Tedavi Edilmezse

Şah damarı boyunda iki taraflı olarak bulunan ve beyin kan akışını sağlayan yapıdır. Sağlıklı atardamarlar esnek ve pürüzsüz iken aşırı kilo alımı, sigara kullanımı veya kolesterol gibi faktörler nedeniyle damarın duvarında kireç atıkları, yağlı maddeler birikerek damarın tıkanmasına sebebiyet vermektedir.

Durum böyle olunca tıkanıklıktan dolayı beyine normal düzeyde kan akışı sağlanamayacağı için beyin oksijenlenme ve beslenme yönünden olumsuz etkilenir. Eğer tedavi edilmez ise damar tam tıkanıklığa kadar gidecektir. Böylelikle hasta inme ile karşı karşıya kalıp hatta bu durum ölüm ile sonuçlanabilir.

Şah Damarı Tıkanıklığına Ne İyi Gelir?

Damar tıkanıklığına iyi gelen faktörleri şu şekilde sıralayabiliriz:

Sarımsak: sarımsak damarlardaki tıkanıklığı sebebiyet veren plak birikimini önlemede oldukça iyidir. Ayrıca sarımsak kolesterol düzeyini düşürmede ve kanın pıhtılaşmasını engelleyebileceğini söyleyebiliriz

Karnıyarık Otu: Karnıyarık otu damardaki plan büyümesine sebebiyet veren kolesterolü düşürmede etkili olduğunu söyleyebiliriz.

Bunların dışında damar tıkanıklığına bahçe alıcı bitkisi yüksek tansiyonu düşürmede plak oluşumunu önlemede iyi gelen bitkiler arasındadır.

Damar tıkanıklığına iyi gelen bir diğer bitki ise zerdeçal bitkisidir. Zerdeçal bitkisi özellikle kalın pıhtılaşmasını bir plak oluşumunu önleyerek tıkanıklığa iyi geldiğini söyleyebiliriz.

Damarlardaki tıkanıklığa iyi gelen bir diğer yöntem ise yapılacak olan egzersizlerdir. Özellikle ileri yaş gurubunda daha sık görülen damar tıkanıklıkları için en iyi yöntemlerden biri spordur. Hasta olan kişinin yapacağı bu egzersizler ve aktif yaşamı ile damar tıkanıklığının önüne geçecektir.

Şah Damarı Tıkanıklığına Ne İyi Gelmez?

Damar tıkanıklığının en büyük sebepleri aşırı sigara kullanımı, düzenli ve dengeli beslenmemeden kaynaklı obezite sorunu, kan ve kolesterol değerlerinde yükselme vb. gibi nedenlerdir.

Bu durumlardan kaynaklı olarak sigara kullanımının, dengeli beslenmemek damar tıkanıklığına iyi gelmezler. Çünkü sigara kullanımı ve dengeli beslenmemek vb. gibi nedenler damarlarda kireçli plak oluşumlarıyla birlikte yağlı madde birikmesine sebebiyet verir.

Şah Damarı Tıkanıklığı Ameliyatı

Endarterektomi işlemindeki amacımız darlığa neden olan plakların çıkarılmasıdır. Bu işlem sadece karotis darlıklarına yapılabilecek bir işlemdir.

Bu işlem %3 oranında inmeye hatta hastanın kaybedilmesine kadar ciddi sorunlara yol açabilecek bir yöntemdir. Genel anestezi altında boyun kısmından kesi işlemi yapılarak şah damarına ulaşılarak operasyon başlar.

Daha sonra darlığın bulunduğu kısımlar klempler (kan damarının ucunu sıkıştırmaya yarayan alet) yardımıyla kapatılarak izole işlemi yapılır. İzole işleminden sonra damara kesi işlemi uygulanarak aterosklerotik plaklar çıkarırlar. Plakların çıkarılması ile darlık bölgesi temizlenerek kapattılar.

Endarterektomi ve stent işlemleri yüzde üçlük inmelere ve hatta hastanın ölümüne neden olabilecek işlemler olduğu için birçok parametre göz önüne alınarak yapılmalıdır. Bu tür işlemlerin yapılmasına karar verilmeden önce girişimsel radyologlar, nörologlara muayene olunmalı ve ortak kararlarına göre yapılmasının uygun olup olmadığına karar verilmelidir.

Şah Damarı Tıkanıklığı için Hangi Doktora Gidilir?

Şah damarı tıkanıklığı kendisini hemen belli eden bir hastalık türü değildir. Bundan dolayı özellikle ilerleyen yaşlardaki kişilerde check up yaptırmak bu tür belirti vermeyen hastalıkları erken teşhisi için önemlidir.

Damardaki tıkanıklık belli bir oranın üstüne çıktığı zaman belirti vermeye başlar. Hastanın konuşmasında peltekleşme, dudaklarda kayma, her kalkma anında baş dönmesi veya denge kaybı gibi durumların yaşanması, konuşulanları anlayamama, bilinç kaybı, bacak ve kol gibi vücudun belli bölgelerinde uyuşmayla birlikte kuvvet kaybı, konuşmada zorlanma veya konuşma yetisini kaybetme gibi belirtilerin yaşanması durumunda hemen en yakın hastanenin Nöroloji bölümünde bulunan Nöroradyoloji uzmanına muayene olunmalıdır.

Teşhis konulup hastaya stent uygulanmasına karar verilir ise nöroradyoloji uzmanı veya Kalp ve Damar Cerrahisi uzmanı bu işlemi yapacakken eğer hastaya Endarterektomi işlemi uygulanacaksa kalp damar cerrahisi uzmanı bu işlemi yapacak kişidir.