Serbest T3

Serbest T3 Nedir?

Serbest T3, tiroid tarafından salgılanan ve kanda hiçbir proteine bağlanmadan serbest kalan bir hormon türüdür. Tiroid bezi tarafından üretilen T3 ve T4 hormonları, kan dolaşımıyla vücuda yayılarak vücudun günlük işlevlerinin düzenli olarak yerine getirmesini sağlar. T3 ve T4 hormonları kan dolaşım sistemindeyken total T3 ve T4 olarak adlandırılırken, bu hormonların yaklaşık %95’i kanda proteinlere bağlanır %5’i ise serbest kalır.

Hormonlar vücut sıcaklığı, kalp ritim hızı ve metabolizmanın düzenlenmesinde önemli rol oynayan vücut kimyasallarıdır. Serbest T3, tiroid bezi fonksiyonlarının değerlendirilmesine yardımcı olurken, hipertiroidizm dahil tiroid hastalıkların teşhis edilmesi ve nedeninin belirlenmesinde yardımcı olur. Ayrıca tiroid bozukluğunun tedavisinin etkinliğini izlemek için önemlidir.

Serbest T3 Normal Değerleri Kaç Olmalı?

TSH, beyindeki hipofiz bezi tarafından üretilen tiroid uyarıcı bir hormondur ve diğer salgılanan tiroid hormonlarının üretilmesini düzenler. Kanda hormon seviyelerinde düşme olduğunda hipofiz daha çok TSH salgılarken; yükseldiğinde TSH üretimi düşer. Bu nedenle tiroid hormonları vücut için çok önemlidir. Dolayısıyla herhangi bir hormon bozukluğu olduğunda tanı ve teşhis için FT3, FT4 ve TSH normal değerleri birlikte bakılmalıdır. 

Serbest T3 testi diğer adıyla FT3 testi, tiroid bezinde oluşan bozukluklarının tanı ve takip sürecinde sıklıkla uygulanan bir kan testi türüdür. Serbest T3 normal değerleri 19-99 yaş arası 2,5-3,9 pg/mL aralığındayken, 19 yaş altı kız ve erkeklerde farklı referans aralıkları mevcuttur. Serbest T3 seviyeleri belirlenen referans aralıkların altında veya üstünde olması, anormal tiroid fonksiyonuna işaret etmektedir. 19 yaş altı kız ve erkeklerde serbest T3 değeri aralıkları şu şekildedir:

Kızlarda serbest T3 referans aralığı:

• 0-3 gün: 1,4 – 5,4 pg/ml
• 4-29 gün: 1,5 – 5,0 pg/ml
• 1-11 ay: 2,5 – 6,5 pg/ml
• 1-5 yaş: 3,0 – 6,0 pg/ml
• 6-10 yaş: 2,7 – 6,2 pg/ml
• 11-15 yaş: 2,6 – 5,7 pg/ml
• 16-18 yaş: 2,8 – 5,2 pg/ml

Erkeklerde serbest T3 referans aralığı:

• 0-3 gün: 1,4 – 4,8 pg/ml
• 4-29 gün: 1,4 – 5,5 pg/ml
• 1-11 ay: 2,0 – 6,9 pg/ml
• 1-5 yaş: 2,4 – 6,7 pg/ml
• 6-10 yaş: 2,9 – 6,0 pg/ml
• 11-15 yaş: 3,1 – 5,9 pg/ml
• 16-18 yaş: 3,5 – 5,7 pg/ml

Serbest T3 Nasıl Ölçülür?

Tiroid hormonları, vücudun günlük işleyişini önemli ölçüde etkilediğinden, bir anormallik durumunda tiroid hormon testi yaptırılmalıdır. Test sonuçlarına göre tiroid hormonlarda anormallik görüldüğünde veya daha önce tanısı konulan tiroid hastalığı olduğunda kandaki serbest t3 seviyelerine bakılır.

Kan testi ile belirlenen hormon testi öncesi herhangi bir hazırlık gerekmezken, bazı alınan ilaçlar veya takviyeler test sonuçlarını etkileyebileceği için bildirilmelidir. Kandaki hormon değerlerini, cinsiyet, yaş, beslenme alışkanlıkları, günlük aktivite, ek hastalıklar, sigara veya alkol tüketimi gibi farklı faktörler etkileyebilir. Dolayısıyla tiroid hastalıklarının tanı ve tedavi sürecinde hormon testlerinin doğru zamanda yapılması ve bu kriterlerle değerlendirilmesi çok önemlidir.

Hamilelikte Serbest T3 Kaç Olmalı?

Hamilelik döneminde tiroitte de değişiklikler meydana gelir. Normal hamilelik yaşayan ve tiroid sorunu olmayan anne adaylarının, vücut değişimlerden dolayı FT3’te farklılıklar oluşur. Annede hafif düzeylerde olan hipotiroidi, düşük, ölü doğum ve prematüre doğuma neden olabilirken, ağır hipotiroidizm söz konusu ise gebelik oluşmayabilir.

Bu yüzden hipotiroidizm sorunu varsa hamilelikte serbest T3 yüksekliğinden dolayı olumsuz sonuçların yaşanmaması adına hamile kalmadan önce tedavisi yapılmalıdır. Hamileliğin ilk döneminde hipertiroid teşhis edildiğinde hamilelikten dolayı geçici bir durum olabileceği gibi genelde gebeliğin 18. haftasına kadar kendiliğinden düzelir. Fakat hamilelikten kaynaklanmıyorsa ilaç tedavisi gereklidir.

Bebeklikte Serbest T3 Değerleri Nasıl Olmalı?

Fetüsün tiroid bezindeki gelişme süreci, hamileliğin 10-12 haftalarında başlarken 18-20’nci haftalarda aktif hale gelir. Bu nedenle fetüs, tiroid hormonlarını hamileliğin ilk 5 ayında anneden alır ve altıncı aydan sonra kendi hormonlarını üretmeye başlar.

Hamilelik döneminde annede tiroid kaynaklı hormon seviyelerinde yükselme olduğunda uygulanan ilaçlar anneden bebeğe geçerek bebekte hipotiroidi olmasına neden olur. Bebeğe geçen bu ilaçlar, bebeğin nabız hızının yavaşlamasına, sarılığa, gelişim sorunlarına ve kan şekerinin düşmesine neden olabilir. 

Serbest T3 Düşüklüğü Nedenleri ve Hastalıkları Nelerdir?

Serbest T3 değerinin belirlenen referans aralıklarının altında olması serbest T3 düşüklüğüne neden olur. T3 ve T4 hormonlarının yetersiz üretilmesinde oluşan hipotiroidi, depresyon, nedensiz kilo alma veya enerji eksikliği gibi bazı problemler ortaya çıkar. Fakat yapılan test sonucunda düşük seviyeler hipotiroidinin teşhis edilmesi için yeterince faydalı olmayabilir. Serbest t3 düşüklüğüne neden olan faktörler ve hastalıklar şu şekilde sıralanabilir:

• Kullanılan bazı ilaçların yan etkileri,
• Hamilelik,
• Kronik otoimmün tiroidit rahatsızlığı
• İyot eksikliği
• Radyoaktif iyot tedavisi sonrası,
• Haşimato hastalığı,
• Hipotalamus yetmezliği,
• Tiroid ameliyatı
• Tiroid bezinin yavaş çalışması, 
• Sağlıklı yaşlı bireylerde,
• Bazı hipofiz bezi hastalıklarında,
• Farklı kronik hastalıklar olması,
• Açlık

Serbest T3 Düşüklüğü Belirtileri

Düşük T3 seviyeleri çoğunlukla T4 seviyelerini yansıtır ve bu nedenle klinik açıdan daha az ilgi çeker. T3 seviyesi düşüklüğü bazı hastalıklarda ve tiroidi etkilemeyen kronik durumlarda da görülür. Bu nedenle serbest T3 seviyelerin düşmesine farklı hastalıklar ve nedenler olduğu için belirtiler de hastalığın türüne göre değişir. Serbest T3 düşüklüğü belirtileri şu şekilde sıralanabilir:

• Unutkanlık,
• Cinsel isteksizlik ve soğukluk
• İştahsızlık olsa dahi kilo alma,
• Saç dökülmesi,
• Kalp atış hızında düşme (bradikardi),
• Sürekli uyuma isteği,
• Yüz şişlik, vücutta veya yüzde ödem,
• Kabızlık veya bağırsak hareketlerinde azalma,
• Adet döngüsünde gecikme veya düzensizlik,
• Depresyon gibi psikolojik sorunlar,
• Halsizlik, yorgunluk veya bitkinlik,
• Ağız veya cilt kuruluğu,
• Aşırı üşüme, soğuktan kaçınma,
• Dilde büyüme

Serbest T3 Düşüklüğü Tedavisi

Hipotiroidizmde, hormon seviyelerinin düşmesine neden olan birçok hastalık vardır. Bu nedenle FT3 seviyelerinin düşmesine bağlı olan hastalık belirlenerek tedavisi o yönde yapılmalıdır. Tedavi çoğu kişide ömür boyu sürerken nadir olarak hashimoto tiroiditli kişilerin %10-20’si kendiliğinden düzelir. Hastalığın tedavisi kanda düşük olan FT3 ve diğer hormonların normal seviyelere gelmesi için tiroid hormon tabletleri uygulanır.

İlaç tedavi uygulanırken hipotiroidi hastalığının durumuna göre uygun dozlarda başlanırken, daha sonra tiroid hormon seviyeleri belirli periyotlarla kontrol edilerek ilaçların dozajlarında ayarlama yapılmalıdır.

Serbest T3 Düşüklüğü Ne İyi Gelir?

Tiroid hormon ilaç tedavisinin yanında serbest t3 seviyelerinin referans aralıklarında tutulması için diyetlerde süt ve süt ürünleri, protein içeren besinler, işlenmemiş doğal yağlar daha fazla tüketilmelidir. Ayrıca ft3 vücutta iyot eksikliğinden kaynaklandığı için yeteri kadar iyotlu tuz kullanılmalıdır.

Bunun yanında hipertiroidi tedavi sürecinde kullanılan ilaç kilo sorunlarına neden olabileceği için şekerli ve nişastalı gıdalardan uzak durulmalıdır. Ayrıca bağışıklık sistemini güçlendirmek hastalığın seyrini etkileyebilir.

Serbest T3 Düşüklüğü Tedavi Edilmezse Ne Olur?

Vücudun günlük işlevini yerine getirmesinde serbest T3 veya diğer tiroid hormonları büyük rol oynadığından, hormon seviyelerinin düşmesi halinde bağışıklık sistemi de düşer. Dolayısıyla metabolizmanın yavaşlamasından dolayı daha ciddi hastalıklar oluşabilir. Örneğin, FT3’ün düşmesine neden olan haşimato hastalığı tedavi edilmediği takdirde, psikolojik sorunlar ve guatr hastalığı oluşur. Ayrıca kusurlu bebek doğumu, düşük, kısırlık, kalp problemleri, miksödem veya yüksek kolesterol gibi daha ciddi sağlık sorunlarına neden olabilir.

Serbest T3 Yüksekliği Nedenleri ve Hastalıklar Nelerdir?

Ft3 hormon testinde normal referans aralıklarının üzerinde olması serbest T3 yüksekliği anlamına gelir. Hipertiroidi durumunda kandaki T3 ve T4 değerlerinde artışlar görülür. Yükselme nedenlerinden biri de kandaki protein değerlerinin normal seviyelerden yüksek olmasıdır. Bununla birlikte bazı durumlarda serbest T3 yüksek TSH normal olabilir. Serbest T3 yükselmesine neden olan faktörler ve hastalıklar şu şekilde sıralanabilir:

• Graves hastalığı,
• Hepatit,
• İyotlu kontrast madde içeren ilaçlı film çektirmek,
• Yetersiz iyot tüketimi,
• Toksik nodüler guatr,
• Tiroid bezinde iltihaplanma,
• Hipertiroidi,
• Doğum kontrol hapı veya östrojen gibi bazı ilaçların yan etkileri,
• Hamilelik,
• Karaciğer hastalığı
• Multinodüler guatr,
• T3 toksikoz,
• Toksik tiroid adenomu
• De Quervain tiroidit,
• Tiroid hormonu içeren ilaç kullanımı,
• Struma ovari
• Tirotoksik periyodik paralizi,
• Akut tiroidit,
• Konjenital hiperproteinemi,
• Ağrısız (sessiz) tiroid

Serbest T3 Yüksekliği Belirtileri

Hipertiroidi hastalığının metabolik etkileri ortaya çıktığında ise tirotoksikoz oluşur. Bazı hipertiroidi belirtileri gösteren kişiler, rahatsızlığın ilk günlerinde sadece stres ve gerginlik yaşadığı için hastalık tanısı gecikebilir.

Serbest T3 yüksek olması birçok hastalıkla ve nedenle ilişkili olduğu için belirtiler farklılık gösterir. Serbest T3 yüksek olanların gösterdiği bazı ortak belirtiler şu şekilde sıralanabilir:

• Aşırı sinirlenme ve huzursuzluk, 
• Sık tuvalete çıkma, ishal ve sık dışkılama, 
• Adet gecikmesi veya düzensizlik,
• Ellerde titreme,
• Çarpıntı,
• Sürekli halsiz olma ve bitkinlik,
• Cinsel işlev bozukluğu,
• Zayıf ve güçsüz hissetme,
• Konsantrasyon ve dikkat dağınıklığı,
• Aşırı terleme ve sıcağa dayanamama,
• Normal yeme düzenine rağmen kilo kaybı

Serbest T3 Yüksekliği Tedavisi

Tiroid bezinin işlevleri ve yapısı oldukça karmaşık olduğundan, sadece uygulanan serbest T3 testi oluşan hastalığın tanı ve tedavisinde doğru bir karar verilmesi için yeterli değildir. Fakat anormal sonuçlar, diğer hormon testleriyle birlikte değerlendirildiğinde hastalığın doğru yönlendirilmesine ve tedavinin doğru bir şekilde uygulanmasına yardımcı olur.

Çıkan test sonuçlarına göre altta yatan hastalık belirlendikten sonra tedavisi o yönde yapılmalıdır. Hipertiroidi tirotoksikozun durumunda, tirotoksikoz neden olan hastalık, yaşa ve kişinin genel duruma göre antitiroid ilaç, radyoaktif iyot veya cerrahi olarak tedavi edilir.

Serbest T3 Yüksekliğine Ne İyi Gelir?

FT3 değerleri yüksekliğinde ilaç tedavi sürecine ilave olarak özel bir diyet uygulaması yapılabilir. Örneğin, tiroid hormon üretiminde iyot dengesi çok önemlidir. Bu nedenle iyot bakımından düşük bir diyet uygulamak tiroid hormonlarını düşmesine yardımcı olur. Tiroid hormon seviyelerini dengelemek, tiroid hastalıklardan korumak ve bağışıklık sistemini güçlendirmek için demir, selenyum ve çinko bakımından zengin besinler tüketilmelidir.

Serbest T3 Yüksekliği Tedavi Edilmezse Ne Olur?

Serbest T3 referans aralığında tutulmaması durumunda, bu anormal seviyeler bazı ciddi hastalıkların oluşmasına neden olabilir. Serbest T3 yüksekliği zararları arasında hipertiroidi olduğu için tedavi edilmediği takdirde kalpte daha ciddi komplikasyonlara neden olabilir. Örneğin anormal kalp atışına, hipertansiyona, konjestif kalp yetmezliğine ve ani kalp durmasından dolayı ölüme neden olabilir.