Serbest T4

Serbest T4 Nedir?

Tiroid bezi tarafından üretilen T4 hormonunun çoğu kandaki proteine bağlanarak işlev görürken, bir kısmı da serbest kalarak vücut ve dokular tarafından kullanılır. T4 tiroksin hormonun proteine bağlanmayan formuna serbest T4 hormonu veya FT4 denir. Tiroid bezi işlevini tam yerine getiremediği ya da fazla çalıştığında salgıladığı hormonların seviyeleri de değişir. Dolayısıyla diğer tiroid hormonları gibi serbest T4 hormon seviyeleri de tiroid bezi hastalıklarının taranmasında önemli bir tanı aracıdır.

Metabolizmanın işlevini yerine getirmesinde ve büyüme de önemli roller oynayan T4 hormonu vücutta iki şekilde bulunduğundan, değerleri T4 testi ve FT4 testi ile ölçülür. Bazı tiroid hastalıklarının tanısı konulurken ise tiroid bezinin işlevini stimüle eden TSH hormonu test değerleri ile serbest T4 değerleri birlikte incelenir. Örneğin T3 ve T4 normal TSH düşüklüğü nodüler guatr ve Graves hastalığı bulunan bazı vakalarda ortaya çıkan subklinik hipertiroidizm hastalığının özellikle erken hastalık tanısının konulmasına yardımcı olur.

Serbest T4 Normal Değerleri Kaç Olmalı?

Tiroid hastalıklarının tanı ve teşhisinde serbest T3 ve serbest T4 değeri ile birlikte, diğer tiroid fonksiyon test değerleri de ele alınır. Tanı konulurken kişinin durumuna göre daha ileri düzeyde tanı ve görüntüleme testleri de yapılması gerekebilir. Serbest T4 normal referans aralığı yetişkinlerde 0,7-2,0 ng/dL arasında olması gerekirken, hipotiroidi hastalarında bu değer genelde yüksek olur. Bunun yanında hipertiroidi hastalarında ise serbest T4 seviyeleri genelde düşüktür.

Serbest T4 Nasıl Ölçülür?

Serbest T4 testi, vücutta proteine bağlanmadan dolaşan T4 hormonun kandaki seviyelerinin belirlendiği bir kan testidir. Rutin kan testiyle alınan kan numunesinden serbest T4 değerleri belirlenirken, öncesinde bazı hazırlıkların yapılması gerekebilir. Mesela sonuçları etkileyebilecek takviye ve ilaç kullanımına bir süre ara verilmesi gerekirken, bu ilaçlar arasında doğum kontrol hapları, östrojen hormonu ilaçları, kanser ilaçları, steroidler ve tiroid ilaçları gelir. Bunun yanında hamilelik durumu veya şüphesi varsa bildirilmelidir, çünkü bu durum test sonuçlarını değiştirebilir.

Gebelikte Serbest T4 Değeri Kaç Olmalı?

Hamilelik döneminde tiroid bezi yaklaşık olarak %30 büyüme gösterirken, şikâyetleri olmayan ve hafif büyüme olanlarda tiroid işlevlerinin gözden geçirilmesini gerekmez. Ancak belirgin nodül saptanan ya da ciddi guatr bulunan kişilerde izlenmesi gerekir.

Tiroid bezinin işlevini tam olarak yerine getirmemesinden kaynaklanan hamilelikte serbest T4 düşüklüğü hipotiroide neden olur ve tedavi edilmesi gerekir. Çünkü düşük doğum ağırlığı, düşük, ölü doğum, bebek eşinin yerinden ayrılması, erken doğum, gebelik zehirlenmesi ve doğum sonrası bebekte nörolojik sorunlara neden olabilir.

Gebelikte T4 düşüklüğü tiroid hormon takviyesi ile basitçe tedavi edilebilirken tüm bu riskler önlenebilir durumdadır. Hamilelikte T4 düşüklüğü ve TSH hormonun yüksek olması hipotiroid ile karakterize bir durumdur. Hamilelikte gebelik yaşına göre normal kabul edilen serbest T4 değerleri şu şekildedir;

• Birinci üç aylık dönem: 0,7-1,20 ng/dL 
• İkinci üç aylık dönem: 0,7-1,20 ng/dL 
• Üçünü üç aylık dönem: 0,8-1,53 ng/dL 

Bebeklikte Serbest T4 Değerleri Nasıl Olmalı?

Tiroid hormonu, bebeklik ve çocukluk çağında büyüme ve nörolojik gelişim için gereklidir. Fetüsün tiroid bezi gebeliğin 7. haftasında şekillenmeye başlar ve 12. haftadan itibaren tiroid hormonu olan T4 tiroksin üretilir. Yenidoğan, bebek veya çocuktaki tiroid disfonksiyonu (bozukluğu) olduğu takdirde bu durum gelişim üzerinde önemli olumsuz etkiler yaratır. Ancak tedavi ile normal büyümeyi sağlayacak ve gelişimsel gecikmeyi önleyecek şekilde tiroid işlevi iyileştirilebilir.

Bebeklerde serbest T4 düşüklüğü, yenidoğan hipotiroidizmi olarak bilinir ve yenidoğanda azalmış T4 üretiminden kaynaklanır. Bu durum olası zihinsel engelliliğin en önlenebilir nedenidir. T4, doğumdan sonraki ilk 3 yıl boyunca merkezi sinir sisteminin (CNS) miyelinizasyonu yani düzgün çalışması için kritiktir. Bu yüzden düşüklüğü tespit edilmesi durumunda tedavi edilmesi gerekir.

Serbest T4 Düşüklüğü Nedenleri ve Hastalıkları Nelerdir?

FT4 düşüklüğü, tiroid bezinin işlevini yeteri kadar yapamadığı anlamına gelirken, bu hipotiroidi olarak anılır. Hipotiroidi nedenleri arasında tiroid bezlerinde nodül bulunması ve işlev bozukluğu sayılabilirken, diğer serbest T4 düşüklüğü nedenleri şu şekilde sıralanabilir;

• Lityum, tiroid, steroid ve protein seviyelerini etkileyen ilaç kullanımı
• Yetersiz iyot tüketimi
• Radyasyona maruz kalma
• Haşimato hastalığı
• Vitiligo ve Tip 1 gibi bağışıklık sistemi hastalıkları
• Uzun süre aç kalma
• Radyoaktif iyot tedavisi veya tiroid ameliyatı geçirilmesi
• Doğuştan tiroid bezi işlev bozukluğuna neden olan kalıtsal hastalıklar
• Beyin hipofiz bezi problemleri
• Ailede tiroid hastalık öyküsü bulunması
• Hipotiroidizm

Serbest T4 Düşüklüğü Belirtileri

Tiroid bezi farklı nedenlerle yeterli düzeyde hormon üretmediğinde, serbest T4 seviyelerinde düşüklükler görülür. Bu depresyon, enerji eksikliği veya kilo alma gibi belirtilerle kendini gösterir. Görülen bu belirtiler yanında diğer serbest T4 düşüklüğü belirtileri şu şekildedir;

• Ödem 
• Soğuğa karşı hassasiyet
• Kabızlık
• Saç dökülmesi
• Kas krampları
• Nabız sayısında azalma
• Kilo alma
• Depresyon
• Adet düzensizliği
• Uyku bozukluğu
• Hafızada zayıflama
• Guatr hastalığı
• Kolay yorulma ve halsizlik
• Göz etrafında, bacaklarda, el ve yüzde şiş
• Az terleme ve hareketlerde azalma
• Seste kalınlaşma ve kısıklık
• Ciltte kuruma ve kalınlaşma

Serbest T4 Düşüklüğü Tedavisi

Serbest T4 düşüklüğü tedavisi yapılırken öncelikle altta yatan nedenin tedavisi yapılır. Bunun yanında düzeyleri normal seviyelere yükseltebilmek için yapay tiroid hormonları içeren ilaç tedavi uygulanır. Tiroid bezlerinin yetersiz çalışması ile karakterize olan hipotiroidizm tedavileri genelde geçici tedaviler değildir ve ömür boyu tedavi edilmesi gerekir.

Tiroid hormonu içeren ilaç tedavisine başladıktan sonra genelde iki hafta kadar kısa sürede seviyeler normal seviyelere ulaşırken, tedavi süresi 5-6 haftada bir doz şeklinde uygulanması gerekebilir. Bu şekilde TSH hormonun normal seviyelere ulaşması sağlanırken, serbest T4 düşüklüğü de tedavi edilmiş olunur. Ayrıca ilaç kullanımından kaynaklı seviyelerde düşüklük yaşanıyorsa ilaçların değiştirilmesi veya dozlarının azaltılması gerekebilir.

Serbest T4 Düşüklüğüne Ne İyi Gelir?

Serbest T4 düşüklüğü için uygulanan hormon tedavisi yanında tiroid işlevini artıracak bir diyetle beslenmek de FT4 değerlerinin yükseltilmesine yardımcı olur. Hipotiroidi vakalarının %15’inde demir eksikliği ve %30-40’ında anemi saptanmaktadır. Bu durum B12 vitamin eksikliğinden kaynaklanır. B12 vitaminini artırılmasına yönelik ton, somon balığı, yumurta, tavuk, Antep fıstığı, ıspanak ve biber tüketilmesi tiroid sağlığını desteklerken, serbest T4 seviyelerini de yükseltir. Ayrıca iyot bakımından zengin kaya uzu, kızılcık, süt, yumurta, deniz börülcesi, deniz yosunu ve kabuklu deniz ürünlerini diyete eklenmek seviyelerin iyileştirilmesinde faydalıdır. 

Serbest T4 Düşüklüğü Tedavi Edilmezse Ne Olur?

Hipotiroid tedavi edilmediği sürece metabolizmanın işleyişini olumsuz yönde etkilenirken, bu durum bazı hastalıklara neden olabilir. Oluşabilecek bu hastalıklar damar sertliği, kalp büyümesi, pıhtı oluşumu, hipertansiyon gibi ölümcül sonuçlar doğurabilecek türden hastalıklardır. Bunun yanında koroner kalp hastalığı olanlarda, hamile ve yaşlılarda uygulanan tedavinin etkinliği kontrol edilmelidir, çünkü verilen ilaçlar kalbin daha hızlı çalışmasına neden olabilir.

Serbest T4 Yüksekliği Nedenleri ve Hastalıkları Nelerdir?

Serbest T4 yüksekliği tiroid bezinin gerektiğinden daha fazla çalıştığı anlamına gelir ve bu durum hipertiroidizm olarak bilinir. Aşırı tiroid hormonu salgılanmasına Graves hastalığı gibi kalıtsal bir hastalık sebep olabileceği gibi altta yatan başka bir neden de olabilir. Serbest T4 yüksekliği nedenleri ve hastalıkları şu şekilde sıralanabilir;

• Tiroid ilaçlarının aşırı kullanımı
• Gebelerde trofoblast hücrelerindeki hastalıklar
• Zehirli guatr
• Tiroid bezi iltihabı ve hastalıkları
• Yüksek iyot alımından kaynaklı tiroid fazlalığı
• Üreme hücrelerinde görülen tümör
• Graves hastalığı
• Karaciğer hastalıkları
• Hamilelik 
• Doğum kontrol gibi bazı ilaç kullanımı
• Kandaki protein miktarının fazla olması
• X ray cihaz kullanımı

Serbest T4 Yüksekliği Belirtileri

Serbest T4 hormonu yüksekliği durumu, kendini bazı belirti ve semptomlarla gösterir. Ancak bu belirti ve semptomlar kişiden kişiye değişir ve diğer başka hastalıkların belirtileri ile karıştırılabilir. FT4 değerleri yükseldiğinde görülen belirtiler şu şekilde sıralanabilir;

• Gözde kuruluk 
• Işık hassasiyeti
• Görme problemleri
• Uyku problemleri
• Kaygı bozukluğu
• Stres
• Kas ağrısı
• Halsizlik 
• Güçsüzlük
• Ellerde titreme
• Kalp atım hızında artış

Serbest T4 Yüksekliği Tedavisi

Serbest T4 yüksekliği tedavisi yapılırken öncelikle altta yatan nedene bağlı olarak bir tedavi planı başlatılır. Tiroid bezinin aşırı çalışmasını önlemek için ilaç tedavisi uygulanırken, nodül varsa cerrahi müdahale gerekebilir. Ayrıca gerektiği durumlarda radyoaktif iyot tedavisi de uygulanabilir. Tedavi sürecinde ve sonrasında da kişinin iyotlu tuz tüketmemeye dikkat edilmesi adına yeni bir diyet düzenleme yapılması da gerekebilir.

Serbest T4 Yüksekliğine Ne İyi Gelir?

Serbest T4 yüksekliği tedavi edilirken uygulanan ilaç tedavi yanında, diyet ve bazı yaşam koşullarına dikkat edilmesi gerekir. Özellikle iyot alımı sınırlandırılmalı ve iyot içeriği düşük olan yiyecekler tercih edilmelidir. Bunun yanında sağlıklı yağlar olan keten tohumu ve zeytinyağı kullanılmalı, yağsız protein kaynakları olan yağsız sığır eti, balık, derisiz tavuk eti tüketilmelidir. Ayrıca karabuğday, kinoa, yulaf, kahverengi pirinç gibi tam tahıllılar diyete eklenmelidir. Tiroid ilaçlarının etkisini düşürebileceği için aşırı alkol ve kahve tüketiminden kaçınılmalı, günde en az 2 litre su içmeye gayret gösterilmelidir.

Serbest T4 Yüksekliği Tedavi Edilmezse Ne Olur?

Hipertiroid olarak tanımlanan serbest T4 yüksekliği tedavi edilmediğinde, kalp yetmezliği, tiroid şoku olarak bilinen tiroid bezi enfeksiyonu ve kalpte ritim bozukluğuna neden olabilirken bu hastalıklar ölümcül seyredebilir. Bunun yanında zehirli guatr hastalığından kaynaklı şikayetler kişinin yaşam kalitesini düşürebilirken, sebep olduğu sorunlar daha ciddi hastalıklara neden olabilir.

Ayrıca serbest T4 yüksekliği erkeklerde memeden süt gelme gibi yan etkilere neden olabilir. Değerlerde görülen ciddi ve uzun süreli yükselmeler ise organlarda hasara neden olabilir. Ayrıca kadın ve erkeklerde bir kısırlık nedeni olabilirken, kemik kırıkları ve kemik kaybı riskini de artırabilir.