Serotonin

Serotonin Nedir?

Mutluluk hormonu olarak bilinen serotonin beyin içerisindeki bölümlerin birbiri ile iletişim kurabilmesini sağlar. Tıptaki adı 5-hidroksitriptamin (5HT) olan serotonin mutluluk hormonu gün boyunca vücudumuzda üretilir.

Serotonin hormonunun büyük çoğunluğu bağırsaklardaki probiyotikler tarafından salgılandığı için bu hormonun üretilmesi beslenme ile yakından ilişkilidir. Beyin, kan hücreleri ve bağırsak mukozasında üretilen serotonin hormonu fiziksel ve ruhsal sağlık üzerinde en fazla etkisi bulunan kimyasaldır.

Serotonin Normal Değerleri Kaç Olmalı?

Serotonin hormonu normal değerleri 50.00-250.00 ng/ml’dir. Serotonin etkileri fiziksel, ruhsal ve zihinsel açıdan kendini gösterir. Genellikle ruh sağlığın bozularak kişiyi depresyona sürükleyen serotonin eksikliği kişinin yaşam tarzını değiştirmesi ile düzeltilebilir.

Serotonin Eksikliği ve Yüksekliği Nasıl Ölçülür?

Kan testi ile kandaki serotonin miktarı ölçülür. Ancak beyindeki serotonin miktarı ölçülemez. Yapılan kanda serotonin tahlili değerleri ile beyindeki serotonin miktarı arasında fark vardır. Serotonin eksikliği tedavisi sadece kandaki değerlere bakılarak yapılır. Beyinde serotonin eksikliği için B, D, C vitaminleri ile magnezyum, potasyum, triptofan, folik asit, demir gibi minerallerin takviyesi ile olur. 

Hamilelikte Serotonin Değerleri Nasıl Olmalı?

Hamilelik döneminde kadınlar olgunluk ve sevinç duyguları ile beraber kaygı, stres, korku gibi duygular da yaşar. Kadının üzerindeki olumsuz duygunun baskın olması halinde bu dönemde depresyon görülebilir. Hamilelik döneminde serotonin hormonuna normal zamandan daha fazla ihtiyaç vardır.

Hamilelik döneminde alınan kan örneğinin incelenmesi ile vücuttaki serotonin miktarı kolayca ölçülebilir. Anne ve bebek sağlığı açısından oldukça önemli bir yere sahip olan serotonin hormonu eksikliği hem annenin huzursuz bir gebelik yaşamasına hem de bebeğin yeterince gelişememesine neden olur.

Gebelik döneminde yapılan kan testine göre serotonin değerleri düşük olan kadınlarda libido kaybı, konsantrasyon bozukluğu ve iştah artışı gibi durumlar görülebilir. Bu süreçte serotonin reseptörleri uyarıcı ilaçların kullanılması annenin ruhsal sağlığının güçlü olması açısından önemlidir. Emzirme döneminde ise annede görülen serotonin eksikliği bebeği olumsuz etkiler.  Bebek doğduğunda annenin psikolojik olarak bir sorun yaşamaması ve kendisini huzurlu hissetmesi bebeğin bakımını aksatmadan yapabilmesini sağlar. Bu nedenle hamilelik döneminde serotonin testi ve gerekli tedavi mutlaka uygulanmalıdır.

Bebeklerde Serotonin Değerleri Nasıl Olmalı?

Yapılan araştırmalarda bebeklerdeki serotonin seviyesinin beyin gelişimi üzerinde etkili olduğu görülmüştür. Adaptif beyin gelişiminin bozulmasına sebep olan serotonin eksikliği gelişmekte olan bebeğin beyin yapısı üzerinde oldukça etkilidir. Anne bebek ilişkisinin ve uyumunun hormonal olarak sağlanmasına yardımcı olur.

Serotonin eksikliği büyüme ve gelişme döneminde olan çocuklarda ise iştahsızlık, uykusuzluk gibi fiziksel gelişimi engelleyici etkilerin görülmesine sebep olur. Serotonin seviyesi düşük olan çocukların davranışları değişir. Korku, öfke patlaması, alt ıslatma, karın ağrısı gibi sorunlar sıkça görülür. Ayrıca okul çağındaki çocukların bilgileri öğrenmede zorlanmalarına yol açar. Serotonin bebek ve çocukların neşeli, aktif, pozitif, sosyal ve özgüvenli olmalarını sağladığı için bu dönemlerde serotonin ve dopamin gibi hormonlarda görülen eksikliklerin giderilmesi oldukça önemlidir.

Serotonin Düşüklüğü Nedenleri ve Hastalıkları Nelerdir?

Melatonin ve serotonin gibi duygusal hassasiyete yol açan hormonların eksikliği sağlıksız ve düzensiz bir yaşam tarzı ile yakından ilgilidir. Serotonin eksikliği gün içerisinde çok sık duygu durum bozukluğunun yaşanmasına neden olur. Öfke, sevinç, şaşkınlık, heyecan, endişe gibi duyguların yoğun bir şekilde bir arada yaşanmasına yol açan bu durum serotonin hapı kullanılarak düzeltilebilir. Kaliteli ve sağlıklı bir yaşam düzenine sahip kişilerin vücutlarında serotonin hormonu aktifleşerek her gün düzenli olarak üretmeye başlar.

Serotonin düşüklüğü nedenleri:

• Vücutta üretilen serotonin çok hızlı bir şekilde absorbe olması
• Serotonin reseptörlerinin az olması 
• Omega 3 yağ asitleri, B6 vitamini, Triptofan, serotonin üretiminde gerekli olan vitaminlerin yetersizliği yer alır. 

Serotonin Eksikliği Kimlerde Daha Fazla Görülür?

• Dengeli ve sağlıklı beslenme programı olmayan
• Uyku düzeni olmayan
• Asosyal
• Spor yapmayan
• Uzun süre aç kalan
• Stresli
• Bazı depresif ilaçların kullanan
• Yoğun beyaz ışığa maruz kalan
• Alkol ve sigara kullanan kişilerde serotonin eksikliği daha fazla görülür.

Yapılan araştırmalara göre çocukluk çağında istismar gören ya da travma yaşayan kişilerin vücutlarında daha az serotonin üretildiği ya da üretilen serotonin aktifliğinin az olduğu görülmüştür.

Serotonin Hormonu Eksikliği Belirtileri

Serotonin eksikliği olan kişilerde duygu durum bozuklukları görülür. Kişinin sağlıklı düşünememesine, öğrenme zorluğu çekmesine ve çevresine adapte olmakta zorluk çekmesine neden olur. Serotonin eksikliği hem fiziksel hem de ruhsal belirtiler şeklinde kendini gösterir. Başlıca serotonin eksikliği belirtileri şunlardır;

Psikolojik Belirtiler

• Uykuya dalmakta zorluk, aşırı ya da az uyuma, uykunun sık sık bölünmesi gibi uyku bozukluklarının yaşanması
• İştah artışı ya da azalması, daha fazla tatlı yeme isteği 
• Çabuk sinirlenme, ani öfke patlamaları ve şiddet eğiliminin artması
• Hafızanın zayıflaması, unutkanlık, öğrenme güçlüğü, zihin bulanıklığı
• Özgüven eksikliği
• Kaygılı, huzursuz ve üşengeç hissetme
• Çalışma isteğinin azalması
• Baş ya da karın ağrısı
• Panik atak, obsesif kompulsif bozukluk, stres bozukluğu, anksiyete, yemek bozukluğu, sosyal fobi ya da depresyon gibi 

Fiziksel Belirtileri

• Kilo artışı ya da kilo verme
• Yorgunluk, halsizlik
• Mide bulantısı
• Şekerli ve karbonhidrat içeren besinlerin daha fazla tüketme isteği
• Kabızlık ya da ishal
• İrritabl bağırsak sendromu
• Migren ağrısı
• Fibromiyalji
• Kronik kas ve eklem ağrılarında artış
• Premenstrüel sendrom (adet öncesi şikayetler)
• Hormon dengesizlikleri
• Alkol bağımlılığı

Serotonin Eksikliği Tedavisi 

Ruhsal yönden kendisini iyi hissetmeyen ya da serotonin eksikliğinden şüphe edilen kişiler hastanelerin psikiyatri bölümlerine başvurmalıdır. Kan testi sonucuna göre serotonin seviyesi düşük görülen kişilerin hem serotonin ilacı kullanarak hem de psikolojik destek alarak problemlerin hızla çözülmesini sağlanır. Kanda ve beyinde var olan serotonin reseptörlerini aktive etmek amacıyla serotonin antagonistleri (uyarıcı ilaç) kullanılır. Obezite, bulimia nervoza ve anoreksiya gibi yeme sorunları olan kişiler için psikiyatri uzmanı hastayı diyetisyen ya da beslenme uzmanına sevk edebilir. Tedavi sürecinde hem fiziksel hem de ruhsal sorunların çözümü için iki yönlü serotonin sendromu tedavisi uygulanır.

Serotonin Eksikliğine Ne İyi Gelir?

İlaç tedavisi ve terapi uygulamasının yanı sıra beslenme uzmanının önerdiği diyetin uygulanması ile serotonin takviyesi sağlanır. Özellikle B vitamini, folik asit, demir ve tiamin içeren besinler serotonin düzeyini yükseltici etkiye sahiptir. Özellikle serotonin eksikliği depresyon, kaygı bozukluğu ya da anksiyete gibi sorunlara yol açmış ise triptofan içeren besinlerin çok daha fazla tüketilmesine dikkat edilmesi gereklidir.

Serotonin içeren besinler ve bitkiler şunlardır;

• Buğday, esmer pirinç, yulaf ezmesi gibi tahıllar
• Sardalye, uskumru, somon, ton balığı
• Sığır, kuzu, tavuk, hindi gibi hayvanların et ve sakatatları
• Kabak çekirdeği, ayçiçeği, yer fıstığı, badem, kaju, susam, ceviz gibi kuruyemişler
• Süt, peynir, yoğurt gibi süt ürünleri
• Ayçiçeği yağı, balık yağı, kanola yağı, buğday tohumu yağı, hodan yağı, çuha çiçeği yağı gibi yağlar
• Ispanak, kuşkonmaz, brokoli, mantar, patates gibi sebzeler
• Muz, kivi, çilek, erik, ananas, greyfurt gibi meyveler
• Bezelye, mercimek, fasulye, nohut gibi baklagiller
• Lavanta, papatya, melisa, oğul otu, ginseng ve çarkıfelek
• Kakao ve kakao içeren çikolatalar

Serotonin eksikliği sadece besinler yardımı ile giderilmez. Aynı zamanda yaşam tarzını düzenleyerek ve yapılan ufak tefek değişiklikler ile de serotonin seviyesi yükseltilebilir. Bunlar;

• D ve C vitamini takviyesi alınmalı
• Her gün güneş ışığından faydalanılmalı
• Doğada daha fazla zaman geçirilmeli
• Uyku saatleri belirlenerek düzenli olarak her gün 6-8 saat arasında uyunmalı
• Şekerli, işlenmiş hazır gıdalar tüketilmemeli
• Alkol ve sigara tüketilmemeli, kahve, çay tüketimi azaltılmalı
• Günde 30 dakika serotonin artıran egzersizler yapmaya dikkat edilmeli
• Hobilere daha fazla zaman ayrılmalı
• Aile, arkadaş gibi yakın çevre ile vakit geçirilmeli 

Serotonin Eksikliği Tedavi Edilmezse Ne Olur?

Vücudun tüm organlarını fonksiyonel olarak olumsuz etkileyen serotonin eksikliği tedavi edilmezse hastada görülen şikayetler hızla artarak depresyon, anksiyete ve panik atak hastalıklarının görülme olasılığı artar. Ayrıca kaygı bozukluğu, uyku sorunu, yeme bozukluğu, bağırsak hastalıkları, sinirlilik, gibi hastanın günlük yaşamını devam ettirebilmesini zorlaştıran psikolojik ve fiziksel sorunlarla karşı karşıya kalınır.

Serotonin Yüksekliğine Neden Olan Hastalıklar ve Belirtileri Nelerdir?

İdeal serotonin değerlerinden çok daha fazla seviyede vücutta serotonin bulunması serotonin sendromu adı verilen hastalığın görülmesine neden olur. Serotonin sendromunun tanısı sadece muayene ile konur. Herhangi bir test yapılmadığı için hasta uzun süre gözlem altında tutulur.

Serotonin yüksekliği nedenleri arasında antidepresan, anti-anksiyete ilaçları, Parkinson ve duygudurum bozukluğu hastalığı ilaçları, antibiyotik, migren ilaçları, mide bulantısı ilaçları, alerji ilaçlarından bazılarının fazla miktarda kullanılması yer alır. Serotonin içeren takviyelerin aşırı miktarda tüketilmesi de yüksekliğe neden olabilir.

Serotonin Fazlalığı Belirtileri

Serotonin fazlalığı da eksikliği kadar hayatı olumsuz etkileyen problemlere neden olur. Yapılan serotonin testi değerlerindeki yükseklik ne kadar fazla ise yaşanan şikayetler de aynı oranda şiddetli derecede görülür. Başlıca serotonin sendromu belirtileri;

• Bilinç bulanıklığı
• Tedirginlik, sinirlilik, gerginlik
• Aşırı terleme
• Göz bebeklerinde büyüme
• Kalp ritim artışı
• Vücut ısısında değişim
• Kas seğirmesi 
• Kas koordinasyon kaybı
• Bulantı
• İshal
• Şiddetli baş ağrısı
• Tansiyon yükselmesi ya da düşmesi
• Denge bozukluğu
• Duygusal hassasiyet
• Nöbet geçirme
• Ateş 

Serotonin Sendromu Tedavisi

Serotonin sendromu yaşayan kişideki atakların sayısını ve sıklığının azaltılması amacıyla ilaç tedavisine başlanır. Ayrıca tedavi esnasında su kaybının önlenmesi oldukça önemlidir. Bu nedenle serum verilebilir. Hafif şiddette semptom görülen kişiler ilaç aldıktan 6 saat sonra rahatlama yaşarken şiddetli semptomları olan kişiler ancak 3 gün sonra bu şikayetlerden kurtulabilir. Hastadaki bulgular ortadan kalktıktan sonra hastaneden taburcu edilir.

Hastaların serotonin içeren takviye ve besinleri azaltması veya tamamen bırakması gerekebilir. Uzman diyetisyen kontrolünde hastanın vücut yapısına ve ihtiyaçlarına yönelik diyet listesi hazırlanabilir.

Serotonin Sendromuna Ne İyi Gelir?

Serotonin sendromu için bitkisel ve takviye edici ilaçlar kullanılabilir. Doğal yollarla serotonin seviyesini normal değerlere getirmek amacıyla birçok besinden faydalanılır. Bunlar;

• Zerdeçal
• Safran
• Yumurta
• Tavuk
• Soya fasulyesi

Serotonin Sendromu Tedavi Edilmezse Ne Olur?

Sinir hücreleri ile beyin arasındaki iletişim akışının düzenli bir şekilde devam etmesinde önemli bir yere sahip olan serotonin hormonu fazlalığı tedavi edilmezse kalıcı sorunlara yol açabilir. Serotonin en fazla beyni etkiler. Bu nedenle hastada görülen psikolojik sorunlar hızla artar ve tedavi edilmesi güç bir duruma gelir. Tedaviye gecikilmesi halinde daha ağır psikolojik ilaçların kullanılması gerekir. Nöbet geçirme artar. Kas kontrolünde kayıp başlar. Zamanla hastada ölümle sonuçlanabilecek ciddi sonuçlara neden olabileceğinden yaşanan şikayetler dikkate alınarak tedaviye geç kalınmamalıdır.