Sintigrafi Nedir?

Sintigrafi, nükleer tıp alanında tanı amaçlı kullanılan bir görüntüleme tekniğidir. Bu görüntüleme tekniğinde vücuda, düşük dozlarda uygulanan radyoaktif maddeyle birlikte bazı kimyasal ilaçlar (radyofarmasötikler) verilir. Düşük miktardaki radyoaktif madde ve ilaç vücuda yayılarak sintigrafi cihazı ile organ ve dokuların iki boyutlu olarak görüntülenmesi sağlanır. Bu sayede bir hastalığın erken dönemde tanısı koyulabilirken, tedaviye verdiği yanıtta değerlendirilebilir.

Sintigrafi Türleri 

Sintigrafi, invaziv olmayan (ameliyat gerektirmeyen) bir tanı tekniğidir. Bu tanı tekniğinde; vücutta görüntüsü alınacak organa giden ilaçlara bazı radyonüklit maddeler (izotoplar veya izleyiciler olarak adlandırılan radyoaktif elementler) eklenerek organın görüntülemesi sağlanır. Radyonüklitler, gama kamera adı verilen özel bir makine ile görüntülenebilen gama radyasyonu yayarlar ve organ içindeki bu maddelerin miktarı, organın işlevini değerlendirmesini sağlar. Günümüzde farklı organ görüntülerinin alınması için kullanılan sintigrafi türleri vardır. Bu türler şu şekildedir:

Akciğer Sintigrafisi

Akciğer sintigrafisi, akciğerlere giden kan akışındaki ve havayolundaki oluşan tıkanıkları tespit etmek ve ölçmek için yapılan bir görüntüleme yöntemidir. Sintigrafi akciğerde oluşan Pulmoner emboli oluşumunu tespit etmek için yapılan bir testtir. Bu test ile akciğerlerin kan akışına verilen radyonüklit maddeler akciğerlerde dağılır ve bu alandaki kan akışı değerlendirilmesi yapılır. Yapılacak bu işlem radyoaktif gaz veya aerosol (sprey) olarak akciğerlere verilebilirken, böylelikle kan akışı akciğerlerin ventilasyonu (havanın akciğer içine ve dışına hareketi) ile karşılaştırılabilir. İşlem süresi ise 30 ila 45 dakika sürer.

Kalp (Miyokard) Sintigrafisi

Miyokard sintigrafisi ergometri (kasların yaptığı işin ölçümü) veya tıbbi basınç testi ile birlikte çekilir. Yapılan bu testler kalp kasında azalan kan akışını tespit edilmesinde ve nedeninin bulunmasında en hassas tekniklerdir. Ayrıca, bu test şüpheli veya bilinen koroner kalp hastalığı olan hastaların risk değerlendirmesinde ve bir enfarktüs sonrası miyokardiyal canlılığın (kalp kası dokusunun canlılığı) değerlendirilmesinde yararlı bir uygulamadır.

Eforlu sintigrafi prosedürü, farklı radyofarmasötikler ve çalışma protokollerinde kullanılır. Genellikle teknetyum ile işaretlenmiş bir farmasötik, en büyük fiziksel basınç anında veya regadenoson (damar genişletici ilaç) uygulandıktan sonra enjekte edilir. Sintigrafi başladıktan kısa bir süre sonra gerilim incelemesi ve basınç incelemesi yapılır. Hastanın dinlenme anında alınan kayıtlar, yaklaşık 60 dakika sonra basınç durumunda veya hatta başka bir günde ölçümleme yapılır. Normalde sintigrafi, tomografik inceleme teknolojisi kullanılarak gerçekleştirilir ve bu da gama kamera dedektör başlığının hastanın etrafında dönmesiyle uygulanır.  Bu işlemde bekleme süresinin basınç ve dinlenme kayıtlarının illa klinikte alınması gerekmediğinden dolayı kalp sintigrafisi yaklaşık 20 dakika sürer.

Kemik Sintigrafisi

Kemik sintigrafisi, kemiklerin belirli hastalıklara verdiği tepkiyi ölçmek için kullanılan hassas bir testtir. Kemiklerde oluşan hastalıkları veya hastalık sonrası birikimler genellikle röntgenlerden birkaç hafta ila aylar önce tespit edilebilir. Ancak bu durum sintigrafide en kısa sürede teşhis edilebilir.  Bu prosedürde ilk olarak teknesyum içeren bir fosfonat bileşiği hastaya damar yolundan uygulanır. Kemiklerden alınan ilk görüntüler soruna ve sonuçların inceleme sürecine bağlı olarak aynı anda üretilebilir. Bu prosedürde, uygulanan radyofarmasötikler kemiklere yaklaşık üç saat sonra yeterli miktarda geçer ve kayıtlar alınır. Bu kayıtların alınması için genelde uzanılması gerekse de bazı durumlarda oturarak da uygulanabilir. Ayrıca enjeksiyon anından sintigrafi çekimine kadar mesaneyi boşaltarak bol sıvı içmek önemliyken, alınacak görüntülerin tam kaydı çoğunlukla bir saat içinde alınabilir.

Böbrek (Renal) Sintigrafisi

Böbrek sintigrafisi yapılacak tedavi tekniğini, tetkikin seyrini ve bunun için gerekli olacak radyofarmasötikleri belirler. Bu sintigrafi, her bir böbreğin kan beslemesini, doku ve boşaltım fonksiyonunu inceler. Özellikle çocuklarda yara izlerini belirlemek veya bölgesel ve bölünmüş böbrek fonksiyonunu değerlendirmek için en uygun inceleme yöntemidir.

Bu prosedür öncesi mesane boşaltılarak ardından yaklaşık 3/4 litre su tüketilir. Bu ilaçlı sintigrafi görüntülemede radyoaktif ilaç intravenöz olarak enjekte edilir ve kayıtlar hemen veya birkaç saat sonra oluşturulur. Bazı hastalara sintigrafinin başlamasından bir saat önce kan basıncını düşüren ilaç ya da tetkik sonunda idrar söktürücü ilaçlar verilebilir. Genellikle yatar pozisyonda yapılan bu muayene yaklaşık 15 dakika sürer. Oturma pozisyonunda muayene gerekliyse, hastanın sırtı gama kameraya dönük olarak normal bir sandalyede oturulur. Ayrıca düzgün bir inceleme sintigrafi sonucu elde etmek için, oturmak veya hareketsiz yatmak önemlidir.

Tiroid Bezi Sintigrafisi

Tiroid bezi sintigrafisi, tüm Tiroid bezinin veya Tiroid hormon metabolizmasına ait bozukluklarını  ölçmek için kullanılan görüntüleme yöntemidir. Bu yöntem, hipertiroidizm (tiroid hormonlarının fazla çalışması) veya nodül olması durumunda nasıl tedavi uygulanacağının tespiti açısından önemlidir. Tiroid bezi sintigrafisi prosedüründe perteknetat ya da iyodür intravenöz yoluyla uygulanır. Perteknetat ve iyodür, tiroid bezleri tarafından emilen radyoaktif izleyicilerdir. Perteknetat enjeksiyonundan yaklaşık yarım saat, iyodür ise enjeksiyonundan 3-4 saat sonra gama kamera ile Tiroid bezlerinin görüntüleri oluşturulur. Normalde muayene oturarak yapılır ancak yatarak da yapılabilir. Tüm kayıt işleminin yapılması yaklaşık 10 ila 15 dakika sürer.

Beyin Reseptör Sintigrafisi

Beyin reseptör sintigrafisi incelemeleri, örneğin Parkinson hastalığı gibi nörodejeneratif hastalıkların (beyindeki sinir hücrelerinin işlevini engelleyen çeşitli hastalık ve durumlar) daha kesin bir şekilde ayırt edilmesi için gerçekleştirilir.  Bu inceleme presinaptik dopamin taşıyıcısının sunumunu kolaylaştırır, böylece nigrostriatal ve dopaminerjik (dopaminerjik sistemi oluşturan yollar) yolların olası dejenerasyonun bir açıklamasını sağlar. Ayrıca bu presinaptik dopamin taşıyıcılar, beynin bazal ganglionlarını da (iletişim ve yönetimi sağlayan yapılar) gösterilebilir.

Sintigrafi Neden Çekilir?

Sintigrafi genelde kişide bulunan bir hastalık diğer görüntüleme testleri ile belirlenemediği durumlarda kullanılır. Böylelikle, vücutta hedeflenen bu organ veya yapılarının durumu, anatomisi ve işlevi ile ilgili detaylı bilgiler sağlanır. Pek çok hastalık anatomik olarak belirti göstermeden önce moleküler düzeyde belirtiler gösterir. Sintigrafi, işte anatomik olarak belirti göstermeyen bu hastalıkların erken aşamada teşhisi ve erken tedavisinin yapılmasını sağlar.

Bu görüntüleme tekniği, çeşitli nörolojik bozukluklarda, kanser türlerinde, gastrointestinal, kardiyovasküler ve endokrinal hastalıkların teşhisinde yardımcı olur. Ayrıca bazı kanser türlerinin radyoimmünoterapi yöntemiyle tedavi edilebilmesini sağlar. Sintigrafi çekilmesini gerektiren hastalıklar şu şekilde sıralanabilir:

• Tiroid kanseri, hipotiroidi (tiroid hormonlarının az salgılanması) veya hipertiroidi (Tiroid hormonlarının çok salgılanması) teşhisi
• Guatr (Tiroid bezinin anormal büyümesi) tanısı ve tedavisinin izlenmesinde
• Paratiroid bezlerindeki büyümelerin kontrolünde (boyun ön bölümünde, Tiroid (guatr) bezinin her iki yanında bulunan organ)
• Lezyonların tespitinde
• Kanda yükselen kalsiyum seviyelerinin kontrolünde
• Hodgkin olmayan lenfomada (kan kanserleri grubu) 
• Enfeksiyon durumlarında 
• Sindirim sisteminde fonksiyon bozuklukları, karın ağrısı, iltihabi durumlar, ameliyat sonrası komplikasyonlar ve mevcut lezyonlarda
• Ateroskleroz (damar sertliği), 
• Metabolik bozukluklarda 
• Pulmoner emboli (akciğer atardamarının ani tıkanması)
• Akciğer kan akışı ve havayolu tıkanıklarında
• Akciğer kanseri operasyonu öncesi akciğer fonksiyonların değerlendirilmesinde,
• Kronik akciğer hastalıklarında
• Göğüs şikayeti olan hastalarda kan akışının azaldığı ya da kesildiği durumlarda
• Kalp krizinin vücuda verdiği zararın tespitinde
• Kalp krizi sonrası takılan stentin zarar verip vermeyeceği, şayet zarar veriyorsa derecesinin belirlenmesinde
• Kalp hastalıklarının yaygınlığının belirlenmesinde
• Kalp kası canlılığının kontrolünde
• Kalp yetmezliğinde
• Kalp damar tıkanıklığı gibi koroner arter hastalıklarının tanı ve şiddetinde
• Anjiyoplasti (atardamar balonla genişletme) veya baypas ameliyatı sonrası değerlendirmelerde
• Böbreklerin işlevini yerine getirme yüzdesinin hesaplanmasında
• Kemiklerde ikincil birikintilerde, gizli enfeksiyonlarda ve kırıklarda 
• Spor yaralanmalarında 
• Osteonekroz (kemikte ağrı ve eklem hareketlerinde kısıtlanma) 
• Sudeck Distrofisini doğrulanmasında (kemiklerde fonksiyon kayıplığı)
• Birincil veya ikincil kemik kanserlerinin kemiklere yayılım derecesinin belirlenmesinde 
• Böbrek nakil hastalarının takibinde
• Çocuklarda akut piyelonefrit (böbrek iltihabı) 
• İdrar yollarındaki tıkanıklarda,
• Böbreklere idrar kaçışı gibi durum tespitinde
• Böbreklerin fonksiyon bozukluklarında
• Böbreklerin genel işlevi, süzme fonksiyonları ve kanlanması durumlarında
• Renovasküler hipertansiyonlarda (böbrek atardamardan kaynaklanan yüksek kan basıncı)
• Tiroid bezi metabolizmasının ve olası nodüllerin netleştirilmesinde
• Cilt, prostat ve meme kanserlerindeki lenf düğümlerinin tespitinde ve işaretlenmesinde
• Multisistem atrofi (beyin fonksiyonlarını etkileyen nadir bir hastalık), 
• Kanserli bölgelerin diğer organlara veya kemiğe sıçrayıp sıçramadığının tespitinde
• Lenfatik drenaj ve lenf yollarında oluşan tıkanıklıkların teşhisi ve nedenlerinin tespitinde
• Beyin tümörleri, bunama, epilepsi ve kan dolaşım yetmezliğinde
• Progresif supranükleer plasi (ön lob fonksiyon bozukluğu) 
• Kortikobazal dejenerasyon (kortikal fonksiyon bozukluğu) 
• Alzheimer ve Parkinson hastalıklarının ciddiyetinin değerlendirilmesi
• Şüpheli Lewy vücut demansının (Demans türü) açıklığa kavuşturulması
• Kanserli kemiklerdeki oluşan ağrıların tedavisinde

Sintigrafi Nasıl Çekilir?

Sintigrafi için hasta hazırlığında, incelenen organa göre çeşitli radyoaktif içerikli bileşikler kullanılır. Belirlenen bu bileşikler hastaya, damar yolu, solunum yolu veya ağızdan verilir. Bunun yanında sintigrafik incelemeler esnasında hastanın maruz kaldığı aldığı radyasyon dozunun, bilgisayarlı tomografi ve akciğer grafisi gibi radyolojik incelemelerden farkı yoktur ve hatta daha düşük seviyelerdedir.  Bu yüzden çocuklarda ve hatta yeni doğanlarda sintigrafi çekilebilir. Fakat nadir durumlar haricinde gebelerde bu çekimin yapılması önerilmemektedir.

Sintigrafi Öncesi

Her tedavi prosedüründe olduğu gibi sintigrafi işlemi öncesi yapılması gereken bazı hazırlıklar vardır. Sintigrafi öncesi kesilecek ilaçlar ve yapılması gerekenler şu şekilde sıralanabilir:

• Akciğer sintigrafi için karşılaştırmalı değerlendirme için röntgen çekilir,
• Ksantin içeren ilaçlar ve kafein içeren kahve, çay, çikolata veya gazlı içecekler içilmemelidir,
• Kullanılan reçeteli- reçetesiz veya bitkisel ilaçlar, takviyeler, bildirilmelidir,
• Kalp sintigrafisinden 4 saat önce,  tiroid testi öncesi birkaç saat bir şey yenmemeli ve içilmemelidir
• Herhangi bir tıbbi veya ilaca alerjik bir durum varsa uzmana bildirilmelidir,
• Tiroid sintigrafisinden 4 ile 6 hafta önce tiroid ilaç alımı bırakılmalıdır (bu durum uzmana kişiye ve uzmana göre değişebilir)
• Bazı kalp ilaçlarının ve iyot içeren ilaçların kullanımı bırakılmalı veya değiştirilmelidir
• Kabuklu deniz ürünleri, deniz yosunu, iyotlu tuz, suşi ve iyotlu tuz içeren bazı gıdalar tüketimi sınırlandırılmalıdır
• Tiroid testi öncesi altı hafta süresince radyoaktif iyot kullanan diğer görüntüleme testlerinden biri yaptırılmamalıdır,
• Hamilelik ihtimali varsa, hamilelik durumunda ya da bebek emziriliyorsa uzmana mutlaka bildirilmelidir,
• Bazı sintigrafi testlerinden önce sıvı alımı kısıtlanmalıdır,
• Çok ağrı olan durumlarda testten bir saat önce ağrı kesici ilaç alınabilir,
• Üzerinde bulunan takılar ve metal aksesuarlar çıkarılmalıdır,
• Rahatlamaya yardımcı olmak için sakinleştirici alınmalıdır
• Radyofarmasötik damar yoluyla veriliyorsa koldan veya el üzerinden intravenöz (IV) hat başlatılmalıdır

Tiroid bezi sintigrafisi için bazen ikinci bir muayene yapılmadan önce tiroid bezi hormonlarının birkaç gün veya birkaç hafta tablet formunda alınması gerekebilir.  Ayrıca akciğer sintigrafisinde astımlı hastalar muayene öncesinde astım ilaçlarını almalıdırlar.

Sintigrafi Sırasında

Sintigrafi öncesi yapılması gerekenler tamamlandıktan sonra, dokuların, organların veya vücut sisteminin bir görüntüsünü veya sıralı görüntülerini elde etmek için çekim aşamasına geçilebilir. Çekim adımları şu şekildedir:

• Tetkik masasına uzanılır veya oturulur,
• Radyofarmasötik madde hastaya ağız, nefes veya damar yoluyla verilir,
• Verilen radyoaktif maddenin ve kimyasal bileşiklerin yayılması beklenir,
• Çekim esnasında duruma göre pozisyon değiştirilir veya hareketsiz kalınır,
• İlacın yayılması gerçekleştikten sonra gama kameralarla çekim işlemi yapılır,
• İnceleme işlemi tamamlandıktan sonra, elde edilen görüntüler kontrol edilir, ayrıca bazı alanların veya yapıların netleştirilmesi için ek görüntüler alınabilir.
• Sintigrafi sonrası damar yolu çıkarılır ve işlem sonlandırılır.

Sintigrafinin Yan Etkileri

Nükleer tıp bölümünde; tiroid, karaciğer, akciğer, böbrek, kalp, beyin ve böbrek, beyin gibi organların patoloji, fizyoloji, anatomi ve fonksiyon durumlarının kontrolü için görüntüler alınır. İşlem yapılırken, farklı görüntüleme teknikleri ve ilaçları kullanılan bu bölümde, işlemler sırasında kullanılan radyasyon miktarı minimum dozlardadır. Bu yüzden testin yan etkileri ve radyon riski düşüktür. Bununla her tıbbi prosedürde olduğu gibi bazı yan etkiler oluşabilir. Sintigrafinin yan etkileri şu şekildedir:

• Kalp ritim bozuklukları
• Kalp enfarktüsü 
• Kalpte basınç kaynaklı iskemik olaylar
• Düşük radyasyon
• Radyoaktif maddelere gösterilen alerjik reaksiyonlar 
• Radyofarmasötik enjeksiyonu uygulandıysa kızarıklık, hafif ağrı, şişme veya kanama
• Tarayıcı masasında uzun süre hareketsiz kalmak rahatsızlık, ağrı veya kalktıktan sonra kısa süreli baş dönmesi,
• Radyofarmasötik uygulandıktan 4-6 saat sonra deri döküntüsü,
• İyoda alerjik reaksiyon
• Test sırasında damar genişletici ilaç verildiyse, bazı kişilerde kısa süreli mide bulantısı, baş dönmesi veya baş ağrısı,
• Radyoaktif maddeler anne sütüne geçebilir,

Bunlarla beraber kalp sintigrafi zararları arasında; test anında kalp hızı artırıcı ilaç verildiyse veya egzersiz içeren stres testi yapıldıysa kalp çarpıntısı ve nefes darlığı oluşabilir.

Sintigrafi Sonrası Dikkat Edilmesi Gerekenler

Sintigrafi esnasında uygulanan radyoaktif ilaç dozu çok düşük olduğundan dolayı, radyasyondan kaynaklanan bir hasar veya herhangi bir hastalık oluşturduğuna dair bir bilgi bulunmamaktadır. Fakat sintigrafi sonrası radyoaktif ilacın etkisini azaltmak ve vücuttan atılması sağlamak için bazı dikkat edilmesi gerekenler vardır. Sintigrafi sonrası dikkat edilmesi gerekenler şu şekildedir:

• Radyoaktif madde anne sütüne geçebileceğinden emzirmeye 12 saat ara verilmelidir.
• Metastatik tarama yapıldıysa 6 ay boyunca hamile kalmaktan kaçınılmalıdır,
• Sintigrafi sonrası cinsel ilişkiye birkaç gün girilmemelidir,
• Bol su tüketilmelidir, 
• Sintigrafi sonrası insanlarla temastan özellikle küçük çocuklarla veya hamile kadınlarla yakın ve uzun süreli temastan kaçınılmalıdır,
• İşlemden sonra ilk iki gün iyotlu gıdalardan uzak durulmalıdır,
• Ellere ve vücuda idrarın bulaşmamasına özen gösterilmelidir,
• Eller su ve sabun ile sıkça yıkanmalıdır
• Yoğurt, böğürtlen, portakal, çilek, üzüm, soğan ve sarımsak gibi gıdalar tüketilmelidir, 

Uygulanan radyoaktif bileşik dışkıda elimine edilir ve bu madde birkaç saat içinde hızla bozulur. Ayrıca tamamı 2 ve 3 gün içinde vücuttan atılır. Sintigrafi sonrası kişi iş dâhil normal günlük aktivitelere dönülebilirken, yukarıda belirtilen konulara dikkat etmesi yeterlidir.