Siroz, karaciğerin kronik hasar sonucu skarlaşması ve işlevini yitirmesiyle karakterize ciddi bir hastalıktır. Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre, siroz dünya çapında yılda 1 milyondan fazla ölüme neden oluyor. Bu makalede, sirozun nedenleri, belirtileri, teşhis yöntemleri, tedavi seçenekleri ve korunma stratejilerini detaylı bir şekilde ele alacağız.

Sirozun Başlıca Nedenleri
Siroz, karaciğerde uzun süreli hasara yol açan durumların son evresidir. En yaygın nedenler arasında alkol kullanımı, hepatit B ve C enfeksiyonları ile non-alkolik yağlı karaciğer hastalığı (NAYKH) yer alır. Otoimmün hepatit, genetik metabolik bozukluklar (Wilson hastalığı, hemokromatoz) ve safra yolu hastalıkları da siroza yol açabilir.

Sirozun Belirtileri: Erken ve İleri Evre

• Erken Evre Belirtileri:

  • Yorgunluk ve halsizlik
  • İştah kaybı ve kilo azalması
  • Karın sağ üst kadranda hafif ağrı
  • Ciltte kaşıntı ve kızarıklık

• İleri Evre Belirtileri:

  • Sarılık (cilt ve gözlerde sararma)
  • Karında sıvı birikimi (asit) ve şişkinlik
  • El ayasında kızarıklık (palmar eritem)
  • Zihinsel bulanıklık (hepatik ensefalopati)
  • Kan kusma veya siyah dışkı (gastrointestinal kanama)

Teşhis Yöntemleri
Siroz tanısı için klinik bulgular, laboratuvar testleri ve görüntüleme teknikleri bir arada kullanılır:

• Kan Testleri: ALT, AST, bilirubin ve INR değerleri karaciğer fonksiyonlarını değerlendirir.
• Görüntüleme: Ultrason, BT veya MR ile karaciğer dokusu ve damar yapıları incelenir.
• Fibroscan: Karaciğer sertliğini ölçerek skarlaşma derecesini belirler.
• Biyopsi: Kesin tanı için karaciğer dokusundan örnek alınır.

Tedavi Yaklaşımları
Tedavi, altta yatan nedene ve hastalığın evresine göre planlanır:

• Alkol Kaynaklı Siroz: Alkolün tamamen bırakılması ve beslenme desteği önceliklidir.
• Hepatit B/C: Antiviral ilaçlar (Entekavir, Sofosbuvir) ile viral yük baskılanır.
• NAYKH: Kilo kaybı, diyet ve egzersizle karaciğer yağlanması azaltılır.
• Komplikasyon Yönetimi:
  • Asit için diüretikler (Spironolakton) ve tuz kısıtlaması
  • Hepatik ensefalopati için laksatifler (Laktuloz)
  • Kanama riskine karşı endoskopik müdahaleler
• Karaciğer Nakli: Son evre sirozda tek kalıcı tedavi seçeneğidir.

Sirozu Önleme Stratejileri

• Aşılanma: Hepatit B aşısı ile enfeksiyon riski %95 azaltılır.
• Alkol Tüketimini Sınırlama: Kadınlar günde 1, erkekler 2 birimi geçmemeli.
• Sağlıklı Beslenme: Trans yağlardan kaçınmak, lifli gıdaları artırmak.
• Düzenli Kontroller: Risk grubundakiler yılda bir karaciğer fonksiyon testi yaptırmalı.

Beslenme ve Yaşam Tarzı Önerileri

• Antioksidan Zengini Besinler: Enginar, zerdeçal ve yeşil yapraklı sebzeler karaciğer detoksunu destekler.
• Protein Dengesi: Aşırı protein hepatik ensefalopatiyi tetikleyebileceğinden uzman kontrolünde tüketilmeli.
• Fiziksel Aktivite: Haftada 150 dakika yürüyüş insülin direncini düşürerek NAYKH riskini azaltır.

Risk Grupları ve Erken Teşhisin Önemi

• Kronik hepatit hastaları, aşırı alkol tüketenler ve obez bireyler risk altındadır.
• Erken evrede teşhis edilen sirozda, karaciğer hasarı geri döndürülemez olsa bile komplikasyonlar geciktirilebilir.