Sonda, vücut boşluklarına veya kanallarına sıvı alma, sıvı boşaltma ya da tedavi amaçlı ilaç uygulama için kullanılan esnek, ince bir tıbbi araçtır. Tıp alanında yaygın olarak kullanılan bu cihazlar, hastanın klinik durumuna göre geçici veya kalıcı olarak yerleştirilebilir. İşte sonda türleri, kullanım alanları ve dikkat edilmesi gerekenler:

Sondanın Temel Türleri

1. Üriner Kateter (İdrar Sondası): Mesaneden idrarın boşaltılması için kullanılır.

   • Foley Sondası: Üretra yoluyla mesaneye yerleştirilir ve balonla sabitlenir. Genellikle ameliyat sonrası veya yatağa bağımlı hastalarda tercih edilir.
   • Suprapubik Kateter: Karın duvarından direkt mesaneye yerleştirilir. Üretral kateter takılamayan hastalarda kullanılır.

2. Mide Sondası: Beslenme veya mide içeriğinin boşaltılması amacıyla kullanılır.

   • Nazogastrik Sonda: Burun yoluyla mideye ulaşır. Cerrahi öncesi mide boşaltımı veya enteral beslenme için tercih edilir.
   • PEG (Perkütan Endoskopik Gastrostomi): Karın duvarından mideye direkt erişim sağlar. Uzun süreli beslenme gereken hastalarda kullanılır.

3. Göğüs Tüpü (Toraks Sondası): Akciğer zarı arasında biriken hava veya sıvının boşaltılması için kullanılır. Pnömotoraks veya plörezi durumlarında hayat kurtarıcıdır.

Sondanın Kullanım Alanları
Sondalar, çeşitli klinik senaryolarda hayati rol oynar. Üriner kateterler, mesane fonksiyon bozukluğu olan hastalarda idrar retansiyonunu önler. Mide sondaları, yutma güçlüğü çeken veya bilinci kapalı hastalara besin ve ilaç iletiminde kullanılır. Göğüs tüpleri ise travma sonrası akciğer çökmesi gibi acil durumlarda sıvı veya havanın boşaltılmasını sağlar.

Sonda Uygulamasında Dikkat Edilmesi Gerekenler

• Sterilizasyon: Sonda takılmadan önce cilt temizliği ve antiseptik solüsyon kullanımı enfeksiyon riskini azaltır.
• Doğru Pozisyon: Özellikle nazogastrik sondanın midede olduğundan emin olmak için pH testi veya radyolojik görüntüleme gerekebilir.
• Bakım: Foley sondası kullanımında günlük perineal hijyen ve kapalı drenaj sistemi şarttır.

Komplikasyonlar ve Riskler
Sonda kullanımı bazı riskleri beraberinde getirir:

• Enfeksiyon: Üriner kateterler, hastane kökenli enfeksiyonların %40’ından sorumludur.
• Mukozal Hasar: Uzun süreli kateter kullanımı üretra veya mesane dokusunda irritasyona yol açabilir.
• Mekanik Sorunlar: Sonda tıkanması veya yanlış pozisyon gibi teknik problemler acil müdahale gerektirebilir.

Sonda Bakımı İçin Pratik İpuçları

• Üriner kateter bağlantısını sık sık kontrol ederek bükülme olmadığından emin olun.
• Nazogastrik sondanın burun çevresindeki cildi nemlendirici kremlerle koruyun.
• Göğüs tüpü drenaj sisteminin su seviyesini günlük olarak kontrol edin.

Hangi Durumlarda Sonda Çıkarılmalı?
Sondalar, klinik gereklilik ortadan kalktığında veya komplikasyon geliştiğinde çıkarılmalıdır. Örneğin, Foley kateter kullanımı genellikle 2 hafta ile sınırlandırılır. Enfeksiyon belirtileri (ateş, bulanık idrar) görüldüğünde ise derhal tıbbi değerlendirme yapılması gerekir.

Sonda ile Yaşam: Hastalar İçin Öneriler

• Günlük sıvı alımını artırarak idrar yoğunluğunu azaltın.
• Mobil hastalar, drenaj torbasını bacak seviyesinin üzerinde tutmaya özen gösterin.
• Sonda çevresinde kızarıklık veya ağrı durumunda sağlık ekibine başvurun.