Temporal arterit, genellikle 50 yaş üzerindeki bireyleri etkileyen ve başta şakak bölgesindeki damarlar olmak üzere orta-büyük çaplı arterlerde iltihaplanma ile karakterize bir vaskülit türüdür. Dev hücreli arterit olarak da bilinen bu hastalık, erken teşhis edilmediğinde kalıcı görme kaybı gibi ciddi komplikasyonlara yol açabilir. Bu yazıda, temporal arteritin nedenleri, belirtileri, teşhis süreci ve tedavi seçeneklerini detaylı şekilde inceleyeceğiz.

Temporal Arteritin Nedenleri ve Risk Faktörleri
Temporal arteritin kesin nedeni bilinmemekle birlikte, bağışıklık sisteminin damar duvarlarına saldırması sonucu geliştiği düşünülür. Genetik yatkınlık (HLA-DR4 geni) ve çevresel faktörler (enfeksiyonlar) tetikleyici olabilir. Kadınlarda erkeklere göre 2-3 kat daha sık görülür. 70 yaş üzeri bireyler ve polimiyaljia romatika hastaları yüksek risk grubunda yer alır.

Temporal Arteritin Belirtileri

• Şiddetli baş ağrısı: Özellikle şakak bölgesinde zonklayıcı ağrı (sıklıkla tek taraflı).
• Çene kladikasyosu: Çiğneme sırasında çene kaslarında ağrı ve yorgunluk.
• Görme problemleri: Bulanık görme, çift görme veya ani görme kaybı (iskemik optik nöropati).
• Kafa derisi hassasiyeti: Saç tararken veya şapka takarken ağrı.
• Sistemik semptomlar: Ateş, halsizlik, iştahsızlık ve kilo kaybı.

Teşhis Yöntemleri

1. Klinik Değerlendirme: Fizik muayenede şakak arterlerinde hassasiyet ve nabız kaybı.
2. Laboratuvar Testleri:
   • Sedimantasyon hızı (ESR): Genellikle 50 mm/saat üzerinde.
   • C-reaktif protein (CRP): Yüksek seviyeler.
3. Temporal Arter Biyopsisi: Altın standart tanı yöntemi. Damar duvarında dev hücreler ve lenfositik infiltrasyon görülür.
4. Görüntüleme: Doppler ultrason veya MR anjiyografi ile damar inflamasyonu değerlendirilebilir.

Tedavi Yaklaşımları
Temporal arterit tedavisinde temel amaç, iltihabı baskılamak ve görme kaybı gibi komplikasyonları önlemektir:

• Kortikosteroid Tedavisi:
  • Başlangıç dozu: Prednizon 40-60 mg/gün (ağızdan).
  • Yanıt: Semptomlar 48-72 saat içinde düzelmezse tanı tekrar gözden geçirilir.
• Destek Tedavileri:
  • Kalsiyum ve D vitamini takviyesi (steroid kaynaklı osteoporozu önlemek için).
  • Mide koruyucu ilaçlar (proton pompa inhibitörleri).
• Uzun Dönem Yönetim:
  • Steroid dozu yavaşça azaltılır (her 2-4 haftada 10 mg).
  • Nüksleri önlemek için metotreksat gibi steroid koruyucu ajanlar kullanılabilir.

Komplikasyonlar ve Takip

• Görme kaybı: Tedaviye rağmen %15-20 hastada kalıcı görme hasarı gelişebilir.
• Aort anevrizması: Uzun vadede aort damarında genişleme riski artar.
• Takip: ESR ve CRP seviyeleri 3 ayda bir kontrol edilmeli.

Yaşam Tarzı Önerileri

• Düzenli göz muayeneleri ve romatoloji kontrolleri.
• Steroid kullanırken enfeksiyonlardan korunmak için hijyen kurallarına dikkat etmek.
• Kemik sağlığını desteklemek için düşük etkili egzersizler (yürüyüş, yüzme).

Alternatif Tedavi Seçenekleri
Biyolojik ajanlar (tocilizumab), steroid dirençli vakalarda veya nükslerde kullanılabilir. Ancak bu ilaçların etkinliği ve güvenilirliği konusunda daha fazla klinik çalışmaya ihtiyaç vardır.