Total kolesterol, vücutta bulunan lipoproteinlerin (HDL, LDL, VLDL) toplamını ifade eden bir değerdir. Kalp-damar hastalıkları riskini belirlemede kritik bir rol oynar. Sağlıklı bir yaşam için total kolesterol seviyelerinin dengede tutulması gerekir. Bu yazıda total kolesterolün ne olduğu, ideal değer aralıkları, yüksekliğinin nedenleri ve tedavi yöntemlerini detaylıca ele alacağız.

Total Kolesterol ve Bileşenleri
Total kolesterol, HDL (iyi kolesterol), LDL (kötü kolesterol) ve VLDL’nin toplamıdır. HDL damarlarda biriken plakları temizlerken, LDL damar duvarlarında birikerek ateroskleroza yol açar. VLDL ise trigliserid taşıyan bir lipoprotein türüdür. Dengeli beslenme ve düzenli egzersizle HDL seviyesi yükseltilebilirken, LDL kontrol altında tutulabilir.

Total Kolesterol Değer Aralıkları

• İdeal Aralık: 200 mg/dL’nin altı
• Sınırda Yüksek: 200-239 mg/dL
• Yüksek Risk: 240 mg/dL ve üzeri
  Bu değerler yaş, cinsiyet ve genetik faktörlere göre değişiklik gösterebilir. Örneğin, kalp hastalığı öyküsü olanlarda LDL’nin 70 mg/dL’nin altında olması hedeflenir.

Yüksek Kolesterol Belirtileri
Yüksek kolesterol genellikle sessiz seyreder, ancak ileri evrelerde şu belirtilere yol açabilir:

• Göz çevresinde yağ birikimi (ksantelazma)
• Tendonlarda yağ nodülleri (özellikle Aşil tendonu)
• Göğüs ağrısı veya bacaklarda yürüme sırasında ağrı (periferik arter hastalığı)
• Ani baş dönmesi veya denge kaybı (inme riski)

Yüksek Kolesterol Nedenleri

• Genetik Faktörler: Ailesel hiperkolesterolemi gibi kalıtsal hastalıklar.
• Beslenme Alışkanlıkları: Doymuş yağlar (kırmızı et, tereyağı) ve trans yağlar (paketli gıdalar) tüketimi.
• Hareketsiz Yaşam: Düzenli egzersiz eksikliği HDL’yi düşürür.
• Sigara ve Alkol: Damar sağlığını bozarak LDL birikimini hızlandırır.

Teşhis Yöntemleri

• Lipid Profil Testi: 12 saatlik açlık sonrası HDL, LDL, VLDL ve trigliserid ölçülür.
• Ailesel Tarama: Ailede erken kalp hastalığı öyküsü varsa genetik testler yapılır.
• Ek Tetkikler: Karaciğer fonksiyon testleri ve tiroid hormonları kontrol edilir.

Tedavi Seçenekleri

1. Yaşam Tarzı Değişiklikleri:

   • Haftada 150 dakika tempolu yürüyüş veya yüzme.
   • Akdeniz diyeti (zeytinyağı, balık, tam tahıllar) uygulama.
   • Sigara ve alkol tüketimini tamamen bırakma.

2. İlaç Tedavisi:

   • Statinler: Atorvastatin, Rosuvastatin gibi ilaçlar LDL’yi %50’ye kadar düşürür.
   • Ezetimib: Bağırsaktan kolesterol emilimini engeller.
   • PCSK9 İnhibitörleri: Ailesel hiperkolesterolemide kullanılır.

3. Alternatif Tedaviler:

   • Keten tohumu veya chia tohumu gibi lif kaynakları tüketmek.
   • Günde 2 gram omega-3 takviyesi almak.

Kolesterolü Düşüren Besinler

• Yulaf: Beta-glukan içeriğiyle LDL’yi düşürür.
• Ceviz ve Badem: Tekli doymamış yağlar içerir.
• Sarımsak: Alisin bileşeni damar sağlığını destekler.
• Yeşil Çay: Antioksidan etkisiyle plak oluşumunu engeller.

Önlemler ve Düzenli Takip
40 yaş üstü bireylerin yılda bir kez lipid profil testi yaptırması önerilir. Diyabet veya hipertansiyonu olanlarda bu süre 6 aya indirilebilir. Evde kolesterol ölçüm cihazlarıyla düzenli takip yapmak da erken uyarı sağlar.

Yanlış Bilinenler

• “Zayıf insanlarda kolesterol yükselmez” düşüncesi yanlıştır. Genetik faktörler her kilodaki bireyi etkiler.
• “Kolesterol ilaçları karaciğere zarar verir” iddiası doğru değildir. Doktor kontrolünde kullanıldığında güvenlidir.