Turist İshali

Turist İshali Nedir? 

“Yolcu ishali” olarak da bilinen turist ishali, genellikle sulu dışkılama ve kramp şeklinde karın ağrısı ile kendini gösteren sindirim sistemi hastalığıdır. Genel olarak insan veya hayvan dışkısı ile kirlenmiş gıdaların veya sıvıların tüketilmesi ile gelişir. Turist ishaline en sık neden olan ajan ise Escherichia coli (koli basili) bakterisidir. Bu bakteri dışında diğer bakteriler, virüs ve parazitler de turist ishalinden sorumlu olabilir. Turist ishali ciddi bir hastalık olmasa da aşırı derecede rahatsız edici olabilmektedir. 

Çoğunlukla uluslararası yolcular, evlerinden veya ülkelerinden hem iklim olarak hem de hijyen anlayışı olarak farklı olan ülkeleri ziyaret ettiklerinde turist ishali geçirme riskleri artmaktadır. Afrika, Orta Doğu, Latin Amerika ve Asya’nın gelişmekte olan ülkeleri turist ishaline yakalanma riskinin en yüksek olduğu bölgelerdir. Ziyaret edilen ülkedeki yiyecekleri ve içecekleri dikkatli seçerek turist ishali geçirme riski azaltılabilir. 

Turist ishali, tıbbi tedavi gerektirmeden 4-5 gün gibi kısa sürede kendiliğinden iyileşmektedir. Hastaların yaklaşık %10’unda hastalığın belirtileri 7-10 gün boyunca sürebilir. Bununla birlikte riskli ülkelere yolculuk yapacak kişilerin yanlarında doktor reçetesi ile alınmış ilaçlar bulundurması iyi bir önlemdir . 

Turist İshali Belirtileri

Turist ishalinin belirtileri enfeksiyona neden olan ajanın kuluçka süresine bağlı olarak değişiklik göstermektedir. Uluslararası yolcular genel olarak seyahatlerinin ilk haftası içerisinde akut ishal yaşarlar. Bazı kişiler ise turist ishaline ait belirtileri seyahatlerinin bitiminden kısa bir süre sonra yaşayabilirler.  

Bakteri kaynaklı turist ishali vakalarında belirtiler çoğunlukla ani başlangıçlıdır. Cryptosporidium veya Giardia intestinalis adlı parazitlerden kaynaklı vakalarda ise belirtiler 7-14 gün süren kuluçka dönemi sonrasında ortaya çıkmaktadır. 

Hastalığın seyri içerisinde dışkı miktarında ve sıklığında artış dikkat çekicidir. Hastalar gün içinde 4 veya 5 kez sulu ishal şeklinde dışkılama yaparlar. Turist ishalinin diğer belirtileri ise şunlardır: 

• Mide bulantısı

• Kusma

• Karın bölgesinde gaz ve şişkinlik

• Kramp tarzında karın ağrısı

• Ani tuvalet ihtiyacı

• Kanlı ishal

• Huzursuzluk ve yorgunluk hissi

• Yüksek ateş

• İştah kaybı 

Kanlı ve mukuslu ishal, şiddetli karın ağrısı ve yüksek ateş işe giden durumlarda kolera gibi ciddi hastalıklardan şüphelenmelidir. Kolera, hızlı gelişen yorgunluk hissi ve çok sulu ishal (pirinç suyu görüntüsü) şeklinde gelişir. Bu hastalık seyrinde vücut sıvılarındaki hızlı azalışa bağlı dehidrasyon ve şok gelişebilir. 

Turist İshali Nedenleri 

Turist ishali, seyahatin vermiş olduğu stresten veya gidilen ülkedeki yiyeceklerden kaynaklanıyor olabilir. Ancak genellikle bakteri, virüs ve parazit gibi etkenlerin bu hastalığa neden olduğu bilinmektedir. Genel olarak hayvan ya da insan dışkısıyla kirlenmiş gıdaların veya içeceklerin tüketilmesi ile bağırsağı hastalandıran mikroorganizmalar insanlara bulaşır. Turist ishaline en sık neden olan etken bakteri (patojenik mikroorganizma) Escheria coli’dir. Shigella, Salmonella ve Camphylobacter ise turist ishali yapan diğer etken bakterilerdir. 

Virüsler (Rotavirüs, Norovirüs vb.), turist ishali etkenleri arasında yaygın değildirler. Özellikle Rusya’ya veya kuzey yarım küreye yolculuk yapacak kişilerin Giardia intestinalis (G.lamblia) adındaki parazit etkeni tarafından turist ishaline yakalanma riski vardır. Ayrıca Cryptosporidium adlı parazit özellikle St. Petersburg (Rusya) bölgesine yapılacak yolculuklarda turist ishaline neden olabilen bir parazittir. 

Uluslararası yolcular için turist ishaline yakalanma riski yüksek olan ülke veya bölgeler şunlardır: 

• Orta Amerika

• Güney Amerika

• Meksika

• Afrika

• Orta Doğu

• Asya 

Turist ishaline yakalanma riski çoğunlukla gidilecek ülke veya bölgeye göre değişmektedir. Ancak bazı kişilerde turist ishaline yakalanma riski diğer insanlara göre yüksektir. Risk grupları şunlardır: 

Gençler (15-23 yaş): Bu yaş grubundaki bireylerde kazanılmış bağışıklığın gelişmemesi nedeniyle turist ishaline yakalanma riski yüksektir. Ayrıca diğer yaş grublarına nazaran yeni yiyecek keşfetme dürtüsü ve kontamine (kirlenmiş) gıdalara karşı fazla temkinli olamama bu yaş grubunu riskli kılmaktadır. 

Bağışıklık sistemi zayıf kişiler: Zayıflamış bağışıklık sistemi nedeniyle turist ishaline veya diğer enfeksiyonlara yakalanmak mümkündür. 

Kronik hastalıklar: Diyabet, siroz veya inflamatuar bağırsak hastalığı (IBD) gibi kronik hastalıklar, hastaları enfeksiyonlara daha yatkın hale getirebilir. 

İlaçlar: Antiasit ilaçlarının mide asiditesini düşürücü etkisi nedeniyle bakteriler, vücutta daha etkin bir şekilde harekete geçebilir.

Dönemsel seyahatler: Turist ishaline yakalanma riski belirli coğrafyalarda mevsimsel olarak artmaktadır. Örneğin, Muson yağmurlarından önceki sıcak dönemde Güney Asya’da turist ishaline yakalanma riski artmaktadır. 

Turist İshali Teşhisi

Genel olarak turist ishali, 3 gün içinde düzelmez veya varolan belirtiler daha da kötüleşirse bir doktor tarafından muayene edilmesi çok önemlidir. Muayene boyunca iyi bir şekilde hasta öyküsü (anamnez) almak çok önemlidir. Ayrıca hasta öyküsü için gereken zaman ayrılmalı ve hastalara sorulacak sorular ile ishalin nedenleri tahmin edilmelidir. Genel olarak hastaya yöneltilecek sorular şunlardır: 

• İshal ne zaman başladı?

• İshal akut mu, kronik mi?

• İshal sürekli mi veya aralıklı mı?

• İshal şikayetine kabızlık eşlik ediyor mu?

• Hastanın yaşı?

• Yakın zamanda yapılan seyahat var mı?

• Alınan gıdalar arasında şüphelinin bir şey var mı?

• Yakın dönemde antibiyotik kullanıldı mı?

• İshal şikayetine eşlik eden belirtiler nelerdir? 

Ani başlayan kusma ile ilerleyen ve genel olarak 12 saat içinde düzelen vakalarda besin zehirlenmesi düşünülür. Hasta erişkin ve kronik ishali varsa kronik bağırsak hastalıkları düşünülür. Eğer hasta ileri yaşlarda ve kronik ishali varsa divertikülit ve mide hastalıkları düşünülür. Dışkının görünümü çok önemlidir ve dışkının yapısı mutlaka incelenmelidir. Yolcu ishalinde dışkı genellikle çok, sulu ve beyaz (veya renksiz) renge yakındır. Escherichia coli etkeninin sebep olduğu ishallerde ise dışkı pirinç suyu görünümündedir. 

Fizik muayene sırasında hastanın genel durumu gözden geçirilir; kan basıncı, nabzı, solunum karakteri, karın muayenesi ve diğer sistemlerin kontrolü yapılır. Dehidratasyonun şiddeti ve ishalin ciddiyeti göz önünde bulundurulur. Sistemik muayene sonrasında dışkı incelenmesi, dışkı kültürü ve sigmoidoskopi (kronik ishallerde) ayrıca yapılabilir. 

Turist İshali Tedavisi

Turist ishali vakalarında tıbbi tedaviye gerek duyulmadan iyileşme sağlanmaktadır. Ancak ishal şikayeti birkaç günden uzun sürer ve hastanın oral alımında ciddi düşüş yaşanırsa acil oral rehidratasyon (vücudunun tekrar normal suyunu kazanması ) sıvısı (ORS) verilebilir. Hasta, bu süreçte normal gıda alımına devam etmelidir. 

Eğer oral rehidratasyon sıvısı (ORS) olmayan durumlarda önceden kaynatılıp soğutulmuş 1 litre su içine 6 çay kaşığı şeker, 1 çay kaşığı karbonat ve 1 çay kaşığı tuz ilave edilip karıştırılır. Yetişkinler bu karışımdan içebildikleri kadar içebilir. 2-10 yaş arasındaki çocuklar, bu sıvıyı her sulu dışkılamadan sonra yarım fincan (100-200 ml) şeklinde alabilir. 2 yaşından küçük çocuklarda ise bu oran 50-100 ml arasında olmalıdır.  

Bu ölçüler genel olarak belirlenmiş olup doktor kontrolünde uygun şekilde revize edilebilir. Doktor kontrolü dışında ORS sıvılarının alınması tehlike sonuçlar doğurabilir . 

Antibiyotik tedavisi, akut ishal şikayetlerinde çok yaygın kullanılmamaktadır. Özellikle şu durumlarda verilebilir: 

• Etkenin bilinmediği kişilerde ampirik tedavi şeklinde

• Etkenin bilindiği vakalarda 

• Belirtisi olmayıp etken taşıyan kişilerde  

• Uluslararası yolculuklarda koruyucu tedavi şeklinde 

Turist İshali Tedavi Edilmezse

Turisti ishali nedeniyle gelişen akut ishal kliniğinde şiddetli bir sıvı kaybı yanında tuz ve mineral kayıpları da yaşanmaktadır. Dehidratasyon (sıvı kaybı) özellikle çocuklarda, yaşlılarda ve bağışıklık sistemi zayıf olan kişilerde tehlikeli olmaktadır. 

İshal kliniğinde gelişen şiddetli dehidratasyon, organ hasarına, şok ve koma gibi ciddi komplikasyonlara neden olabilir. Dehidratasyon belirtileri arasında koyu renkli idrar, ağızda şiddetli kuruma, uyku hali ve idrara çıkmama ya da çok az çıkma bulunur. Şiddetli ishal kliniğinde bikarbonat kaybı nedeniyle hastaların metabolik asidoz yaşama riskini artmaktadır. 

Turist İshaline Ne İyi Gelir? 

Başka bir ülkeye seyahat edilmesi ile birlikte önleyici tedbirleri uygulamak turist ishali riskini hafifletebilir. Alınabilecek tedbirler şunlar olabilir: 

• Mümkün olduğunca sokakta yapılan yiyecekleri tüketmeyiniz

• Pastörize edilmemiş süt ve süt ürünlerini tüketmeyiniz (dondurma dahil)

• Çiğ veya az pişmiş tavuk ve kırmızı etten, balık ve kabuklu deniz ürünlerinden uzak durunuz

• Sürekli oda sıcaklığında bulunan soslu ve mayalı gıdalardan veya et ve sütten imal edilmiş mezelerden uzak durunuz 

• İyi pişmiş ve sıcak servis edilen yiyecekler tüketiniz

• Muz, portakal veya avokado gibi kabuklu meyveleri kendiniz soyarak yiyiniz

• Tuvalet sonrası veya yemek öncesinde eller, sabun ve su ile yıkanmalı veya alkol bazlı dezenfektanlar ile temizlenmelidir

• Musluktan akan sular güvenli değilse sular kaynatıldıktan (en az 3 dk) sonra kullanılmalıdır. Kaynatmak mümkün değilse kapalı şişe sular tercih ediniz.

• Sadece doktorların gerekli gördüğü durumlarda antibiyotik alınız 

Turist İshaline Ne İyi Gelmez? 

• Yüksek riskli grupta yer alan ülkelere ziyaret edildiğinde musluklardan, kuyudan veya akarsulardan akan suları kaynatma işlemi yapmadan içmek veya kullanmak

• Direk şebeke suyu ile yapılmış içecekleri (meyve suyu, limonata vb.) tüketmek

• Açık alanda satılan ve hijyenik olmayan yiyecekleri tüketmek

• Tuvalet sonrasında veya yemek öncesinde el hijyenine dikkat etmemek

• Çiğ veya pişmemiş et ürünleri tüketmek

• Oda sıcaklığında uzun süre kalmış gıdaları tüketmek

• Pastörize edilmemiş süt ve süt ürünlerini tüketmek

• Ağız hijyeninde veya gıdaların temizliğinde şebeke sularını kaynatma işlemi yapmadan direk kullanmak

• Duş alırken sürekli ağza su kaçırmak

• Bebek maması hazırlanırken önceden kaynatılmış (en az 3 dakika) veya kapalı şişe şeklinde alınmış su kullanmak yerine şebeke suyu kullanmak 

Gebelikte Turist İshali  

Gebelik döneminde yaşanılacak turist ishali çok daha ciddi sonuçlar ortaya çıkarabilir. Eğer turist ishaline neden olan enfeksiyon Toxoplasma Gondi (parazit), Listeria monocytogenes (bakteri) ve Hepatit E (virüs) kaynaklı ise anne karnındaki bebekler için de risk söz konusu olabilir.

İshal tedavisi için kullanılan ve doktor reçetesi olmadan alınabilen ilaçlar, gebeliğin son 6 haftasında kullanılmamalıdır. Ayrıca turist ishalinde kullanılan antibiyotikler hamile kadınlara önerilmemektedir. Bu nedenle hangi ilaçların alınabileceği konusunda uzman bir doktordan görüş alınması çok önemlidir. 

Hamilelik sırasında turist ishaline yakalanma riski yüksek bölgelere seyahat etmeden önce uzman bir doktordan görüş alınması faydalıdır. Ayrıca seyahat sırasında ishali önlemek için şunlar yapılabilir: 

• Şebeke suları ile dişlerinizi fırçalamayınız. Musluktan akan sular ile yapılmış buzları tüketmeyiniz .

• Sokak lezzetleri olarak tarif edilen yiyeceklerden uzak durunuz

• Kabuklu meyveleri kendiniz soyduktan sonra tüketiniz. Kabuksuz ya da sizin soymadığınız meyve veya sebzelerden uzak durunuz

• 3 dakika boyunca kaynatılmış veya kapalı şişe suların tüketilmesi çok önemlidir 

• Hijyen için gerekli önlemlerin alınmadığı mekanlardan uzak durunuz

• Gebelik süresince yaşanılan ishal şikayetlerinde uzman bir doktordan destek alınmalıdır 

Bebeklerde ve Çocuklarda Turist İshali

Turist ishali, yetişkinlere göre küçük çocuklarda daha yaygındır. İshal, çocuklarda dehidratasyon ve ciddi hastalık gelişme riskini ciddi artırmaktadır. Özellikle yolcu ishali kısa sürede dehidratasyona (susuz kalma) neden olabileceğinden ötürü ebeveynlerin çok dikkatli olması gereklidir.  

Çocuklar, genel bir hastalık hali ya da aşağıdaki belirtileri yaşıyorsa en yakın zamanda bir sağlık kuruluşuna başvurunuz: 

• Uzun süreli kusma

• Yüksek ateş (39 derece ve üstü)

• Ağız kuruluğu veya ağlama sırasında gözyaşının akmaması

• Alışılmadık şekilde uykulu veya yorgun olması

• İdrar miktarında azalma (bebek bezinde artan kuruluk) 

Bebekler ve küçük çocuklar normalde gün içinde üç ya da daha fazla sulu dışkı yapma özellikleri olmasından ötürü ishal tanımı yapmak zor olmaktadır. Bu nedenle gün içinde biçimsiz ve sulu dışkı yapma sıklığında iki kat artış olması ishal tanımı olarak kabul edilebilir. Turist ishali vakalarında anne sütü kesilmemeli ve çocukların normal öğün düzenine devam etmelidirler. 

Turist İshali için Hangi Doktora Gidilir?

Turist ishali genellikle birkaç gün içinde kendiliğinden düzelen bir hastalıktır. Daha seyrek görülen bakterilerin neden olduğu turist ishali kliniğinde belirtiler veya şikayetler daha uzun ve dirençli olabilir. Özellikle bu gibi durumlarda hastaların tıbbi bir tedavi almak için hastanelerin Acil Servis bölümüne başvurmaları önemlidir. Varolan şu belirtiler neticesinde hastaların hızlı bir şekilde sağlık kuruluşlarına yetiştirilmesi çok önemlidir; 

• 2 günden uzun süren ishal 

• Şiddetli su kaybı

• Şiddetli karın ve/veya makat ağrısı

• Kanlı ishal ya da ishal renginin siyah olması

• Yüksek ateş (39 °C derece ve üstü) 

Özellikle yurtdışında gelişen vakalarda büyükelçilik veya konsolosluk, hasta ile aynı dili konuşabilecek doktor bulunması konusunda yardımcı olmaktadır. Yurtdışı ziyaretleri öncesinde kişiler, gittikleri ülkenin konsolosluk veya büyükelçilik iletişim bilgilerini not etmesi çok önemlidir.