Turnike uygulaması, şiddetli kanamaların kontrol altına alınması için hayati öneme sahip bir ilk yardım tekniğidir. Özellikle atardamar kanamalarında ya da uzuv kopmaları gibi acil durumlarda, doğru şekilde uygulandığında hayat kurtarıcı olabilir. Ancak yanlış kullanımı doku hasarına hatta uzuv kaybına yol açabileceğinden, bu teknikle ilgili temel bilgilere hakim olmak kritik önem taşır.
Turnike Nedir ve Ne Zaman Uygulanmalıdır?
Turnike, kanamanın durdurulamadığı durumlarda kanayan bölgenin üst kısmına (kalbe yakın tarafa) sıkıca bağlanan bir bandaj veya malzemedir. Basınç uygulayarak kan akışını geçici olarak keser. Ancak yalnızca aşağıdaki durumlarda kullanılmalıdır:
- Atardamar kanaması (kanın fışkırarak çıkması)
- Uzuv kopması gibi kontrol edilemeyen şiddetli kanamalar
- Geleneksel kanama durdurma yöntemlerinin (basınç uygulama, yara üstüne tampon) işe yaramadığı durumlar
Turnike Türleri ve Kullanılabilecek Malzemeler
- Tıbbi Turnikeler: Hastane öncesi acil müdahalelerde kullanılan özel tasarımlı (CAT turnike gibi) malzemelerdir.
- İmprovize Turnikeler: Acil durumlarda kemer, kumaş parçası, sargı bezi gibi malzemelerle yapılabilir.
Turnike Uygulama Adımları
- Kanayan Bölgeyi Belirleme: Kanamanın kaynağını doğru tespit edin.
- Uygun Malzeme Seçimi: En az 4-5 cm genişliğinde bir bandaj, bez veya kemer kullanın. İnce malzemeler (tel, ip) doku hasarına yol açabilir.
- Uygulama Noktası: Kanayan bölgenin 5-7 cm üstüne (kalbe yakın kısma) yerleştirin. Eklem bölgelerinden kaçının.
- Sıkıca Bağlama: Malzemeyi iki kez düğümleyin, ardından bir sopa veya kalemle düğümü sıkıştırarak kan akışını durdurun.
- Zamanı Kaydetme: Turnikeyi uyguladığınız saati not edin veya hastaya belirtin.
Turnike Uygularken Dikkat Edilmesi Gerekenler
- Turnikeyi maksimum 2 saat boyunca tutun. Uzun süreli kullanım kangren riskini artırır.
- Her 15-20 dakikada bir 5-10 saniye gevşeterek kan akışını kontrol edin (profesyonel yardım gelene kadar).
- Turnikeyi asla direkt cilt üzerine uygulamayın. Giysi üzerinden veya bir bezle koruma sağlayın.
- Çocuklarda kemik kırığı varsa turnike uygulamaktan kaçının.
Hangi Durumlarda Turnike Yapılmaz?
- Toplardamar kanamaları (koyu renkli ve yavaş kanama)
- Kafa, boyun veya gövde yaralanmaları
- Kırık şüphesi olan bölgeler
Turnike Sonrası Yapılması Gerekenler
- Hastayı sırtüstü yatırın ve etkilenen uzvu kalp seviyesinin üstünde tutun.
- Turnikeyi çıkarmaya çalışmayın. Bu işlemi sadece sağlık profesyonelleri yapmalıdır.
- Hastanın bilincini ve nabzını düzenli olarak kontrol edin.
Yanlış Turnike Uygulamasının Riskleri
- Uzuv kaybı (iskemi nedeniyle)
- Sinir hasarı ve felç
- Kompartman sendromu (dokularda basınç artışı)
Turnike Eğitiminin Önemi
Turnike uygulaması, teorik bilginin yanı sıra pratik eğitim gerektirir. İlk yardım kurslarında bu teknik canlandırmalarla öğretilir. Yanlış uygulama ciddi sonuçlar doğurabileceğinden, eğitim almadan denememek gerekir.
Acil Durum Çantasında Bulunması Gerekenler
- Tıbbi turnike (CAT veya SOFT-T gibi)
- Steril gazlı bez ve elastik bandaj
- Acil durum telefon numaralarının yazılı olduğu kart
Turnike uygulaması, doğru zamanda ve doğru şekilde kullanıldığında hayat kurtarıcıdır. Ancak her koşulda öncelikle 112 Acil’i aramak ve profesyonel yardım talep etmek esastır.