Ülseratif kolit, kalın bağırsağın iç yüzeyinde kronik inflamasyon ve ülserlerle seyreden bir bağırsak hastalığıdır. İlaç tedavisine yanıt vermeyen hastalarda veya ciddi komplikasyonlar geliştiğinde cerrahi müdahale gerekebilir. Bu makalede ülseratif kolit ameliyatının kimlere uygulandığını, ameliyat türlerini, risklerini ve sonrasındaki iyileşme sürecini detaylıca ele alacağız.
Ülseratif Kolit Ameliyatı Ne Zaman Gereklidir?
Ülseratif kolit hastalarının yaklaşık %25-30’unda cerrahi tedavi ihtiyacı doğar. Ameliyat kararı genellikle şu durumlarda gündeme gelir:
- İlaç tedavisiyle kontrol altına alınamayan aktif hastalık,
- Bağırsak delinmesi, şiddetli kanama veya toksik megakolon gibi acil komplikasyonlar,
- Uzun süreli inflamasyon nedeniyle kolon kanseri riskinin artması,
- Büyüme geriliği olan çocuk hastalar.
Ameliyat Öncesi Değerlendirme ve Hazırlık
Cerrahi öncesinde hastanın genel sağlık durumu detaylıca incelenir. Kan testleri, kolonoskopi ve görüntüleme yöntemleri (BT/MR) ile bağırsak hasarının boyutu değerlendirilir. Hastaya bağırsak temizliği için özel bir diyet ve lavman uygulanır.
Ülseratif Kolit Ameliyatı Türleri
-
Total Proktokolektomi ile İleal Pouch-Anal Anastomoz (IPAA):
- Kalın bağırsağın tamamı ve rektum çıkarılır. İnce bağırsaktan oluşturulan bir "poş" (kese) anüse bağlanarak dışkılama fonksiyonu korunur.
- En sık tercih edilen yöntemdir. Hastalar normal yoldan tuvaletini yapabilir.
-
Total Proktokolektomi ile Kalıcı İleostomi:
- Kalın bağırsak ve rektum alındıktan sonra ince bağırsağın ucu karın duvarına ağızlaştırılır.
- Dışkı, karına takılan bir torba ile toplanır. Genellikle pelvik taban hasarı olan hastalarda uygulanır.
-
Subtotal Kolektomi:
- Sadece kalın bağırsağın bir kısmı çıkarılır. Acil durumlarda geçici bir çözüm olarak tercih edilir.
Ameliyatın Riskleri ve Olası Komplikasyonlar
- Erken Dönem Riskler: Kanama, enfeksiyon, anastomoz kaçağı (bağırsak birleşim yerinden sızı).
- Geç Dönem Komplikasyonlar: Pouchit (poşun inflamasyonu), cinsel işlev bozuklukları, bağırsak tıkanıklığı.
- İstatistikler: IPAA sonrası pouchit görülme sıklığı %50’ye kadar çıkabilir.
Ameliyat Sonrası İyileşme Süreci
Ameliyat sonrası ilk 1-2 gün yoğun bakımda takip gerekebilir. Ağrı yönetimi için epidural kateter veya ağrı kesici ilaçlar kullanılır. Hastalar genellikle 7-10 gün içinde taburcu edilir. İlk 6 hafta ağır fiziksel aktivitelerden kaçınılmalıdır.
Beslenme ve Yaşam Tarzı Önerileri
- İlk 4 Hafta: Az posalı, yumuşak gıdalar (haşlanmış patates, yoğurt) tercih edilmeli.
- Poş Kullanan Hastalar: Sıvı kaybını önlemek için günde 2-3 litre su tüketilmeli.
- D Vitamini ve Kalsiyum: Kemik sağlığını korumak için takviyeler önerilir.
Uzun Vadeli Takip ve Öneriler
- Yılda bir kez kolonoskopi ile poş veya ince bağırsak kontrolü yapılmalı.
- İshal veya karın ağrısı gibi şikayetlerde doktora başvurulmalı.
- Psikolojik destek, özellikle kalıcı ileostomili hastalar için önemlidir.